Zühd, Şiir ve Dil: İbn Malik ve el-Maksûr ve’l-Memdûd Adlı Eseri

Hicri 7. yy’da yaşayan İbn Malik bölgemizde (Türkiye’nin güneydoğusu) daha çok nahiv ilmiyle alakalı “Elfiyye” adlı eseri ile tanınan bir âlimdir. Ancak İbn Malik nahiv ilmiyle uğraşmanın yanında lügat ilmiyle de meşgul olmuştur ki onun bu yönü pek fazla bilinmemektedir. Lügat ilmi, belirli bir dile ait söz dağarcığını cem etmeyi vazife edindiğinden oldukça önemli bir alandır. İbn Malik ve lügat ilmi denildiğinde akla gelebilecek eserlerinden biri el-Maksûr ve’l-memdûd adlı eseridir. İbn Malik bu eserinde Arap dilindeki maksûr ve memdûd kelimeleri ele almıştır. Eser manzum bir şekilde telif edilmiştir. Bizim için eseri farklı kılan bir yön ise baştan sona hikmet ve zühd ile dolu nasihatler şeklinde telif edilmiş olmasıdır. Her bir maksûr-memdûd ikilisinin ele alındığı beyit zahidâne bir nasihat içermektedir. Böylelikle İbn Malik bu eserinde zühd, şiir ve dili bir araya getirip mezcetmiştir.

Anahtar Kelimeler:

İbn Malik, maksûr, memdûd, lügat ilmi, şiir, zühd

Asceticism, Poem and Lexicography: Ibn Malik and His al-Maqsur va’l-mamdud

Ibn Malik who lived in 7th century AH in our region that is in southeast of Turkey is wellknown of his “Alfiyya” which is about grammar of Arabic (al-nahv). However Ibn Malik alongside with the grammar dealt also with lexicography which is a generally neglected fact. Lexicography focuses on the words of a certain language and their meanings and so it is an important part of linguistic resarchs. When we come to Ibn Malik and lexicography his alMaqsûr va’l-mamdûd is one of his possiple works flashs into mind. In his this work Ibn Malik handles maqsur and mamdud words in Arabic. The work is composed as a poem and every single couplets of the work comprises two maqsur and mamdud words together with an ascetic advice to the reader. Thus, Ibn Malik in his this work gathers ascetic, poem, and lexicograph into a single work.

Keywords:

Ibn Malik, maqsur, mamdud, lexicography, poem, asceticism,

PDF

___

Bilici, Mustafa, “İbn Mâlik ve Şevâhidu’t-Tavdîh ve’t-Tashîh Adlı Eseri”, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya, 2008.
Cevherî, İsmail b. Hammad: es-Sihâh, Daru’l-Maʻrife, Beyrut, 2012.
Demirayak, Kenan, “Maksûr ve Memdûd”, DİA, c. 27, TDV, Ankara, 2003.
Fîrûzâbâdî, Muhammed b. Yakûb: el-Kâmûsu’l muhît, Daru’l-Maʻrife, Beyrut, 2011.
Galâyînî, Mustafa: Câmiu’d-durûs el-ʻArabiyye, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 2006.
İbn Humeysi, Ammâr, Şerhu Nazmi’l-Maksûr ve’l-memdûd, Daru İbn Hazm, Beyrut, 2006.
İbn Mâlik el-Ceyyânî, Muhammed b. Abdillâh, el-Maksûr ve’l-memdûd (el- İʻlâm bi musellesi’l-kelâm içinde), Thk. Ahmed b. Emîn eş-Şinkîtî, Mektebetu’l-Medenî, Cidde, 1984.
İbn Mâlik el-Ceyyânî, Muhammed b. Abdillâh, İkmâlu’l iʻlâm bi teslîsi’lkelâm, Thk. Saʻd b. Hamdân el-Ğâmidî, Mektebetu’l-Medenî, Cidde, 1984.
İbn Manzûr, Muhammed b. Mukrim, el-İfrîkî el-Mısrî, Lisânu’l-’Arab, Dâru Sâdir, Beyrut, 1994.
Mütercim Asım Efendi, Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi, hzr. Mustaf Koç, Eyyüp Tanrıverdi, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 2014.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn, Tehzîbu’l-esmâ ve’l-luğa, Dâru’l-Kutubi’l- ʻİlmiyye, Beyrût, ty.
Safedî, Salahuddin Halîl b. Ebîk b. Abdillah, el-Vafî bi’l-vefeyât, Dâru İhyâi’tTurâs, Beyrût, 2000.
Şinkîti, Muhtâr, Fethu’l- Vedûd Şerhu’l Maksûri ve’l memdûd, yy., Kahire, 2002.
Turan, Abdülbaki, “İbn Mâlik et-Tâî”, DİA, c. 20, TDV, Ankara, 1999.
Tuzcu, Kemal, “Klasik Arap Şiirinde Didaktik Şiirler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, c. 47, sy. 2, 2007.
Yıldırım, Kadri, “Didaktik Şiirin Abbasiler Döneminde Ortaya Çıkışı ve Gelişimi Üzerine Bir İnceleme”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. 18, sy. 1, 2009.