Anadolu Selçukluları Devrinde Samasur ve Kiğı Darphanelerinde Basılan Sikkelere Dair Bazı Mülahazalar

Tarih boyunca Bingöl şehri civarında hüküm süren hanedanlar kimi zaman kendi adlarına bu bölgedeki darphanelerde sikke kestirmişlerdir. Bingöl ve civarında bastırıldığı tespit edilen en eski sikke örnekleri Anadolu Selçuklularının sonlarına tarihlenmektedir. Bunlar içerisinde bugün artık şehir merkezine yakın bir köy olan Samasur darphanesinde basılmış gümüş sikkelerin yanı sıra Bingöl ilinin kuzey ilçeleri arasında yer alan Kiğı darphanesinde bastırılmış sikkeler Anadolu Selçuklu hâkimiyetini gösteren en önemli kanıtlar arasında yer almıştır. Anadolu Selçuklu döneminde basılmış sikkeler III. Gıyaseddin Keyhüsrev, II. Mesud ve III. Alaeddin Keykubad dönemlerine aittir. İlhanlı ve Osmanlı hâkimiyeti dönemlerinde de Kiğı darphanesinin aktif olduğu görülmektedir. Anadolu Selçuklularının Moğollara tabi oldukları bir dönemde basılmış bu sikkelerden günümüze ulaşanların çoğu özel koleksiyonlarda muhafaza edilmektedir. Bingöl il sınırları içerisinde yer alan bu iki darphanede basılmış sikkelerin özellikleri üzerlerindeki mevcut bilgilerin tarihi kaynaklarla da karşılaştırılarak konu edindiği bu çalışma sayesinde Anadolu Selçuklularının hâkimiyetleri bir şehir özelinde ve nümizmatik verileri ışığında işlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Anadolu Selçuklular, Sikke, Nümizmatik, Samasur, Kiğı, Bingöl.

Impressions About Coins Minted in Samasur and Kighi Mints in the Period of Anatolian Seljuks

PDF

___

Ahmed Tevhîd, Müze-i Hümâyun Meskûkât-ı kadîme-i İslâmiyye katalogu, kısm-ı râbi’ (Kostantiniye: y.y., 1321).
Ahmed Ziyâ, Meskûkât-ı İslâmiyye Takvîmi, (İstanbul: Matbaa-i Amire, 1328).
Ardıçoğlu, Nureddin, Harput Tarihi (Ankara: y.y., 1997).
Artuk, İbrahim -Cevriye, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Teşhirdeki İslami Sikkeler Kataloğu, İstanbul: y.y., 1970.
_____________________, “Bazı İslâm Şehirlerinde Hangi Devletler Sikke Kesmiş ve Bu Şehirlere Ne Gibi İsimler Verilmiş”, Belleten 67/249 (2003).
Baybars el-Mansurî, Zübdetu’l-fikre fi târîhi’l-hicre, haz. D.S. Richards (Beyrut: y.y., 1998).
Bundârî, Senâ’l-bark eş-şâmî, thk. Ramazan Şeşen (İstanbul: Ircica, 2004).
Ebu Şâme el-Makdisî, er-Ravzateyn fi ahbâri’d-devleteyn, thk. İbrahim ez-Ziybek (Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1997).
___________________, Nüzhetü’l-mukleteyn fi sîreti’d-devleteyn el-alaiyye ve’l-celaliyye, thk. İbrahim ez-Ziybek (Beyrut: Daru’l-Beşiri’l-İslamiyye, 2015).
Halit Erkiletlioğlu-Oğuz Güler, Türkiye Selçuklu Sultanları ve Sikkeleri (Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, 1996).
Hinrichs, Johann-Christoph, Anadolu Selçuklularının Sikkeleri (Bremen: 1997).
İbn Acâ, Şemseddîn, Târîhu’l-emir yeşbek ez-zâhirî, thk. Abdulkadir Ahmed Tuleymat (Kahire: y.y., 1973).
İbnu’l-Amîd, el-Mekîn, Ahbâru’l-Eyyubiyyin, thk. Claude Cahen (Kahire: Mektebetu’s-Sekafeti’d-Diniyye, 1998).
İbn Bîbî, el-Evâmiru’l-alâiyye fi’l-umûri’l-alâiyye, haz. Adnan Sadık Erzi (Ankara: TTK Yayınları, 1956).
İbnu’l-Esîr el-Cezerî, el-Kâmil fi’t-târîh, thk. Ömer Abdusselâm Tedmurî (Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabî, 2012).
İbn Hallikân, Vefeyâtu’l-a’yân ve enbâu ebnâi’z-zamân, thk. İhsan Abbas (Beyrut: y.y., 1968-1972).
İbn Kiyâ el-Mâzenderânî, Risale-i Felekiyye, haz. Walter Hinz (Wiesbaden: y.y., 1952).
İbn Nazîf el-Hamevî, et-Târîhu’l-mansûrî, thk. Ebu’l-İd Dudu (Dımaşk: Matbaatu’l-Hicâz, 1981).
İbn Vâsıl, Müferricu’l-kurûb fi menâkıbı benî Eyyub, thk. Cemaleddin eş-Şeyyâl (Kahire: Daru’l-Fikri’l-Arabi, 1972).
İmâdeddîn el-İsfahânî, el-Fethu’l-kussî fi’l-fethi’l-kudsî, tsh. İbrahim Şemseddin, (Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2003).
Michel le Syrien, Chronique, çev. J. B. Chabot (Paris: y.y., 1905), 3.
Nesevî, Siret-i Celâleddîn, thk. Müctebâ Minovî (Tahran: y.y., 1965).
Nesevî, Siretu’s-sultân Celâleddîn Mengiburtî, thk. Hâfız Ahmed Hamdî (Kahire: y.y., 1953).
Nizâmeddîn Şâmî, Zafernâme, ed. Felix Tauer (Tahran İntişârât-ı Bâmdâd, 1363/1984).
Step‘anos Taronec‘i, The Universal History, çev. Tim Greenwood (Oxford University Press, 2017).
Şeref Hân-ı Bidlîsî, Şerefnâme, ed. V. Veliaminof Zernof (St. Petersbourg: y.y., 1860), 1.
Yakut el-Hamevî, Mu’cemu’l-buldân, thk. Ferdinand Wüstenfeld (Leibzig: y.y., 1867).
_______________, el-Müşterek vaz‘an ve’l-müfterek sak‘an, thk. Ferdinand Wüstenfeld (Göttingen: y.y., 1846).
Yezdî, Şerefeddîn Ali, Zafernâme, ed. Mevlevî Muhammed İlahdâd (Calcutta: y.y., 1887), 1.
https://db.stevealbum.com/php/lot_auc.php?site=2&sale=8&lot=204&lang=1
https://db.stevealbum.com/php/lot_auc.php?site=2&sale=18&lot=358&lang=1