BEYKOZ KASRI BAHÇELERİNİN TASARIM ÖZELLİKLERİ VE KORUNMUŞLUK DURUMU

Beykoz Kasrı, Beykoz ilçesinde Sultan Abdülmecid’e (1839-1861) armağan edilmek üzereyaptırılmış bir kasırdır. Kasır, İstanbul’da genellikle arazinin sahil kotunda bulunan düzlükalana bir yapı inşası, yamaç boyunca yükselen tepenin ise bir bahçeler kompleksi olarakkullanılması yaklaşımının aksine bir yerleşim düzenine sahiptir. Anadolu yakası üzerindeAvrupa yakası ve Boğaz manzarasına sahip bir tepe üzerine inşa edilen kasrın bahçeleritepenin biçimine göre farklı büyüklüklerde beş set halindedir. Kasır ve bahçeleri bu niteliğiile özel bir değere sahiptir. Kasır ilk yıllarında bir biniş kasrı olarak kullanılmıştır. Sonrakiyıllarda kullanımı kamuya geçen kasır sırasıyla yetimler yurdu, prevantoryum ve çocukhastanesi olarak kullanılmıştır. Bu süreçte kasrın ve bahçesinin onarım çalışmalarıgereğince yapılamamış, çevresel koşulların etkisiyle artan malzeme bozulmaları sonucubahçedeki mimari öğelerde ciddi hasarlar meydana gelmiştir. 1999 yılında kasır TBMMGenel Sekreterliği’ne (Milli Saraylar) devredilmiş, bu tarihten sonra kasır ve bahçelerindekapsamlı bir restorasyon çalışması başlatılmıştır. Günümüzde kasır müze olarakkullanımını sürdürmektedir.Bu çalışma kapsamında Beykoz Kasrı’nın bahçelerinin tasarım özellikleri ve mimari öğeleriincelenmiş, zaman içinde bahçeler ve bileşenlerinde meydana gelen değişimler araştırılarakbunların günümüz durumlarının değerlendirmesi yapılmıştır. Tarihsel süreç içindebahçelerdeki değişimi saptamak için arşivlerde yer alan fotoğraf, harita ve planlarincelenmiş, geçmiş yıllara ve günümüze ait uydu görüntüleri karşılaştırılmış ve buçalışmalar alan incelemesi ile pekiştirilerek bahçeler ile mimari öğelerinin korunmuşlukdurumu ortaya koyulmuştur.

DESIGN FEATURES AND STATE OF PRESERVATION OF THE GARDENS OF BEYKOZ PAVILION

Beykoz Pavilion is situated in Beykoz district and was built to be given to Sultan Abdülmecid (1839-1861) as a gift. The pavilion has a layout contrary to the approach of constructing a building in the plain area in coastal level in Istanbul and of using the hill rising along the slope as a garden complex. Built on a hill on the Anatolian side with European side and Bosporus view, the gardens of the palace are constituted of five terraces of different levels and sizes according to the shape of the hill. The pavilion and its gardens have a special value with this feature. The pavilion has been used for horse riding in its early years. In the following years, the pavilion has been served for public and used as orphanage, preventorium and children's hospital respectively. In this period, the repair work of the pavilion and its gardens was not carried out properly, and increased material deterioration due to the influence of environmental conditions has resulted in serious damage to architectural elements in the gardens. In 1999, the pavilion was entrusted to the General Secretariat of Turkish Grand National Assembly (Department of National Palaces). After this date, a comprehensive restoration work was started in the pavilion and its gardens. Today, the pavilion is being used as a museum. Within the scope of this study, design features and architectural elements of the gardens of the Beykoz Pavilion, changes in the gardens and its components over time were and their present state are evaluated. In order to determine the changes in the gardens in historical process, photographs, maps and plans in the archives are examined, past and present satellite images are compared, and these studies are reinforced with field survey to reveal the state of preservation of the gardens and architectural elements.

___

  • Artan, Tülay. 1993. “Beykoz Kasrı”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, İstanbul: Kültür Bakanlığı - Tarih Vakfı Ortak Yayını, 2: 199-200.
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Hazine-i Hâssa Defterleri (HH.d), Defter: 31085.
  • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Hazine-i Hâssa Defterleri (HH.d), Defter: 31358.
  • Çetintaş, Vildan. 2012. “Türk Heykel Sanatının Gelişim Aşamasında Abdülaziz Dönemi (1861-1876) Etkinlikleri", 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (ICANAS): Tarih ve Medeniyetler Tarihi, 10-15 Eylül 2007, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, 2: 925-935.
  • Eldem, Sedat Hakkı. 1976. Türk Bahçeleri, Ankara: Kültür Bakanlığı.
  • Evyapan, Gönül Aslanoğlu. 1972. Eski Türk Bahçeleri ve Özellikle Eski İstanbul Bahçeleri, Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
  • Gülersoy, Çelik. 1970. Boğaziçi Koruları, İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
  • Günalp, Özlem. 2000. “Osmanlı Saray Bahçeleri”, Skylife Magazine, 200: 74-82.
  • Seçen, Emine Atalay. 2011. “Son Dönem Saray Bahçelerini Süsleyen Heykeller”, Milli Saraylar Dergisi, 7: 19-41.
  • Tarhan, Burçin. 1998. Dolmabahçe Sarayı’nın ve Aynalıkavak Kasrı’nın Türk Bahçe Sanatındaki Önemi ve Yeri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara Üniversitesi, Ankara.
  • Toğral, Tahsin. 2011. “Maslak Kasırları Yerleşim Düzeni ve Kullanımı Üzerine İnceleme”, Milli Saraylar Kültür-Sanat-Tarih Dergisi, 7: 131-151.
  • Uğuryol, Drahşan, Mehmet Uğuryol. 2017. “Yıldız Sarayı Şehzade Köşkleri Bahçesi’nin Özellikleri ve Korunmuşluk Durumu”, Art-Sanat, 8: 261-289.
  • http://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr/ataturkkitapligi/index.php
  • https://sehirharitasi.ibb.gov.tr