TÜRKİYE’DE GELENEKSEL EL DOKUMACILIĞI EĞİTİMİ

Orta Asya Göçebe Oğuz topluluğundan Yörük ve Türkmen boyları, Anadolu’ya yerleşmek amacıyla gelmişlerdir. Anadolu’ya yerleşen Oğuz kültürü genellikle göçebe ve hayvancılıkla uğraşırlardı. Hayvansal ürünler, dokumacılığı oluşturan temel ürünlerdir. Bu nedenle göçebe toplumlarda dokumacılık halk sanatıdır. Göçebelerin yerel, ulusal ve evrensel değerlerde kültürel ve görsel kimliklerinin başyapıtları, geleneksel el dokumaları olmuştur. İletişim, ulaşım, resmi eğitim olanağı olmayan göçebeler, yerleşik toplumların tutuculuğuna kapılmadan daha yaratıcı, serbest, sağlıklı ve canlı bir sözel ve görsel kültür oluşturmuşlardır. Bu oluşumdaki geleneksel dokuma sanatının önemi küçümsenemez. Geleneksel el dokumacılığı, eskiden toplumda aile sanatıydı. Anadolu’da kırsal kesimde çeyiz için dokunan halı ve kilimlerin köyde sergilenmesi ile güzel sanatlar eğitimi almış kişilerin çalışmalarını bir galeride sergilenmesi arasında hiçbir fark yoktur. Yörük ve Türkmenlerin tabloları, dokudukları halı, kilim ve dokumalar olmuştur. Ancak yabancılar tarafından keşfedilinceye kadar, kırsal kesim dokumalarının sanatsal değeri fark edilmemiştir. Bu dönemde ülkemiz sanat alanlarında yöresel halk sanatlarından hiç bahsedilmemiştir. Ayrıca geleneksel el dokumaları, kırsal bölgelerden ucuza alınıp yabancılara pahalıya satılan ticari mal olarak kabul edilmektedir. Geleneksel düzen döneminde yapılanların bir çoğu Türk ulusunun yerel, ulusal ve evrensel boyutlardaki geleneksel el dokumacılığı örnekleri olmuştur. Fakat aynı zamanda dokuyana özgü izler, aşiretine ait motifler ve renkleri taşımışlardır. Bu nedenle Türklerin sanatsal övünç kaynağı olmuşlardır. Ülkemizdeki geleneksel el dokumacılığı eğitiminin sanatsal gelişimi sağlamak için üniversitelerde önlisans-lisans-lisansüstü programlar açılmıştır. Bu programlarda, genç kuşaklara ülkemizdeki müze ve koleksiyonların eksikliğini giderecek geleneksel el dokumacılığı hakkında teorik ve uygulamalı eğitim verilmektedir. Bu makalede, geçmişte aile sanatı olan geleneksel el dokumacılığının günümüzde akademik düzeyde eğitiminin verilmesi arasında geçişleri ve yapılması gerekenler sorgulanacaktır. Geleneksel el dokumacılığının nasıl sürdürülmesi hakkında bilgiler verilecektir.

TRADITIONAL HAND WEAVING EDUCATION IN TURKEY

Yoruk and Turkmen tribes from the Central Asia Nomadic Oghuz community came to settle in Anatolia. Oghuz culture that settled in Anatolia generally dealt with nomads and animal husbandry. Animal products are the main products that make up weaving. For this reason, weaving in nomadic societies has been a folk art. The masterpieces of the nomads' cultural and visual identities in local, national and universal values have been traditional hand weavings. The nomads, who do not have the means of communication, transportation and formal education, have created a more creative, free, healthy and vibrant verbal and visual culture without falling into the conservatism of settled societies. The importance of traditional weaving art cannot be underestimated in this formation.Traditional hand weaving was formerly family art in society. There is no difference between exhibiting carpets and rugs woven for dowry in rural areas in Anatolia in the village and exhibiting the works of people who have received fine arts education in a gallery. The paintings of the Yoruk and Turkmen have been the carpets, kilims and weavings they weaved. However, the artistic value of rural textiles was not realized until it was discovered by foreigners. In this period, local folk arts were never mentioned in the art fields of our country. In addition, traditional hand weavings are considered as commercial goods that are bought cheaply from rural areas and sold dearly to foreigners.Many of which was done in the traditional order period were the traditional hand weaving samples of the Turkish nation in local, national and universal dimensions. But at the same time, they carried traces specific to marks, motifs and colours belonging to their tribe. For this reason, they have become a source of artistic pride of the Turks.In order to provide the artistic development of traditional hand weaving education in our country, associate degree, undergraduate and graduate programs have been opened in universities. In these programs, theoretical and practical training is given to young generations about traditional hand weaving, which will make up for the lack of museums and collections in our country.In this article, transitions between traditional hand weaving, which was a family art in the past, at the academic level in today will be determined and question what needs to be done. Information will be given about how to continue traditional hand weaving.

Keywords:

Traditional Hand Weaving, Education, Turkey, Yuruk, Turkmen University.,

PDF

___

Acarlar, Erdoğan (1964). Eğitim Üstüne Bir Deneme-Döküntü Denemeler, İzmir: Karınca Matbaacılık Koll. Şti.
Aksel, Malik (2011). Sanat ve Folklor, İstanbul: Kapı Yayınları.
Atalay, Besim (1967). Türk Halıcılığı ve Uşak Halıları, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Ayvazoğlu, Beşir (2011). Sanat ve Folklor, İstanbul: Kapı Yayınları.
Başarır Uğurlu, Servet Senem (1998). “Türklerin Eski Geleneksel Evi Karaçadır”, Ev Tekstili S. 19, s. 16-18.
Diyarbekirli, Nejat (1984). “Pazırık Halısı”, Türk Dünyası Araştırmaları Türk Halıları Özel Sayısı, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, s. 1-8.
Erinç, Mehmet Sıtkı (2004). Kültür Sanat Sanat Kültür, Ankara: Ütopya Yayınevi.
Eröz, Mehmet (1991). Yörükler, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları.
Eyüboğlu, Bedri Rahmi (1995). Resim Yaparken, Ankara: Bilgi Yayınevi.
Fazlıoğlu, Ayşe (2006). “Osmanlı Saray Halıları” Düğümün Son Halkası, İstanbul: TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı Yayınları, s. 13-21.
Refik, Ahmet (1988). Onikinci Asr-ı Hicri’de İstanbul Hayatı 1689-1785, İstanbul: Enderun Kitabevi.
Sümer, Faruk (1984). “Anadolu’daki Türk Halıcılık Tarihine Dair En Eski Bilgiler”, Türk Dünyası Araştırmaları Türk Halıları Özel Sayısı, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, s. 44-51.
Uğurlu, Aydın (1982). “Dokusal Değerler II”, Sanat Çevresi, S. 47, s. 22-24.
Uğurlu, Aydın (1985). “Geleneksel Dokuma Sanatı ve Eğitim”, Sanat Çevresi, S. 83, s. 40-42.
Uğurlu, Aydın (1995). “Osmanlı Tekstiline damgasını vuran bir milli kuruluş “Fabrika-i Humayun”, Art+Decor S: 28-29, s. 178-183.
Uğurlu, Aydın (2017). “Geleneksel Sanatlarda Akademik Eğitim Süreci”, V. Uluslararası Halk Kültürü ve Sanat Etkinlikleri Sempozyumu, Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları, s. 514-522.
Atatürk İzmir İktisat Kongresindeki açılış konuşması, 17 Şubat 1923, İzmir http://blog.istanbul1881.com/wp-content/uploads/2016/06/izmir-iktisat-kongresi-kapak-gorseli.jpg , (Erişim tarihi: 22.08.2017).
“Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi ve Gelişimi”, https://circlelove.co/turk-resim-sanati-tarihi/, (Erişim tarihi: 09 Şubat 2019).
Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi http://www.arkhesanat.com/dosyalar/2016/10/Mimar-Sinan-Üniversitesi.jpg , (Erişim tarihi: 17.07.2017).
http://www.izmimod.org.tr/imgs2/san_nef_1885B.jpg , (Erişim tarihi: 17.07.2017).
Sanayi-i Nefise Mektebi, Resim Atölyesi, 1927. http://gmk.org.tr/uploads/file/image-14500326651205997902.jpg , (Erişim tarihi: 17.09.2017).
T.C. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi Başkanlığı, http://www.atam.gov.tr/ataturkun-soylev-ve-demecleri/turkiye-iktisat-kongresini-acis-soylevi-izmir , (Erişim tarihi: 25 Ocak 2019).