URARTU KRALI II. SARDURİ’NİN YAPTIRDIĞI GUGUNAİNİ DERESİ SU KANALI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME
MÖ I. Bin yılın ilk yarısında Yakındoğu’nun en önemli politik aktörlerinden olan Urartu Krallığı, kurulduğu Van Gölü Havzası merkezli, çoğunluğu dağlardan oluşan coğrafyada birçok yeniliğin öncülüğünü yapmıştır. Bu yenilikler içinde Urartuların su ile ilgili yapmış oldukları tesisler hemen göze çarpmaktadır. Bu yatırım ve tesisler içinde kale ve yerleşimler için sarnıç, drenaj kanalları, su kuyusu, baraj, gölet, çeşme ve özellikle su kanalları göze çarpmaktadır. Krallık sınırları içerisinde birçok yere inşa edilen su kanalları, temel yaşamın sürdürülmesinde önemli katkılar sunmuştur. Bu su kanallarından biri, Van’ın Gürpınar ilçesinde yer alan Çavuştepe Kalesi’ne ve çevresine hizmet etmiştir. Günümüzde de işlerliğini koruyan çoğu Urartu su/sulama kanalları içinde Hewasor Ovasında (Van/Gürpınar Düzlüğü) bulunan Gugunaini Deresi (Hoşap Suyu) su kanalı özel bir yere sahiptir. Bu yazıda Urartu Kralı II. Sarduri (MÖ.756-730) tarafından Hewasor Ovasında yapılmış Gugunaini Deresi Kanalı mercek altına alınmıştır. II. Sarduri tarafından Çavuştepe Kalesi projesi dâhilinde inşa edilen bu kanalın olası yapılış amaçları, işlevi ve tam olarak lokalizasyonu coğrafik ve beşeri yer adları yörede meskûn halkın kullandığı isimler kullanılarak değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler:
Urartu, II. Sarduri, Gugunaini Su Kanalı, Çavuştepe Kalesi, Sarduriḫinili, Hewasor Vadisi
An Evaluation On the Gugunaini Water Channel Built by The King of Urartu II. Sarduri
The Urartu Kingdom, centered on the Van Lake Basin, mostly consisting of mountains and one of the most important political actors of the Near East in the first half of the 1st millennium BC, pioneered many innovations in the geography where it was founded. Among these innovations, the facilities built by the Urartians regarding water are immediately striking. Among these investments and facilities, cisterns, drainage channels, water wells, dams, ponds, fountains, and especially water channels for castles and settlements stand out. The water channels built in many places within the kingdom's borders made essential contributions to the maintenance of basic life. One of these water channels served the Çavuştepe Castle and its surroundings in the Gürpınar district of Van. The Gugunaini Stream (Hosap Water) water canal in the Hewasor Plain (Van/Gürpınar Plain) has a special place among most Urartian water/irrigation canals still operate today. In this article, Urartian King II. Gugunaini Stream Canal built by Sarduri (756-730 BC) in Hewasor Plain was studied. The possible construction purposes, function, and exact localization of this canal, which was built by Sarduri II within the scope of the Çavuştepe Castle project, were evaluated using the names used by the residents in the region
Keywords:
Urartian, Gugunaini Water Canal, Çavuştepe Castle, Hewasor Valley,
___
- Avcı 2013 C. Avcı, “Sardurihinili Kenti ve Yeni Değerlendirmeler”, Tarhan Armağanı M. Taner Tarhan’a Sunulan Makaleler Essays in Honour of M. Taner Tarhan (Ed. Oğuz Tekin, Mustafa H. Sayar, Erkan Konyar), Ege Yayınları, 37-53.
- Belli 2004 O. Belli, “Urartu Krallığı’nın Tarihsel Gelişimi”, Urartu: Savaş ve Estetik/Urartu: War and Aesthetics, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 45-73.
- Bozkoyun-Elmastaş 2019 M. Bozkoyun, N. Elmastaş, “Hoşap Çayı Havzası’nın Su Potansiyeli ve Bu Potansiyelin Değerlendirilmesine Yönelik Öneriler”, Turkish Studies, 14/3, 1225-1252.
- CTU I 2008 M. Salvini, Corpus Dei Testi Urartei, I, Le Iscrizioni Su Pietra e Roccia, I, Test I, Roma: CNR – Istituto di studi sulle civiltà dell’Egeo e del Vicino Oriente.
- Erzen 1978 A. Erzen, Çavuştepe I, M.Ö. 7.-6. Yüzyıl Urartu Mimarlık Anıtları ve Ortaçağ Nekropolü, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- Konyar 2022 E. Konyar, Urartu: Aşiretten Devlete, Homer Kitapevi Yayınları.
- Ok 2019 O. Ok, Urartu Dönemi’nde Gürpınar Ovası Sulama Sistemleri, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Van.
- Özfırat 2013 A. Özfırat, “Van, Ağrı ve Iğdır İlleri Yüzey Araştırması, 2011”, 30. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2, 293-303.
- Özkan 2022 K. Özkan, Urartu Krallığı’nda Su Kullanımı ve Sulama Sistemleri, Batman Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Batman.
- Salvini 2006 M. Salvini, Urartu Tarihi ve Kültürü, Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
- Sevin 2011 V. Sevin, “Urartu Devleti”, Arkeo‐Atlas Dergisi,1, 2011, 422-480.
- İnternet Kaynakları
- URL 1, 2022: https://earth.google.com [Ziyaret Tarihi: 20 Kasım 2022].
- URL 2, 2022: https://earth.google.com [Ziyaret Tarihi: 21 Kasım 2022].
- URL 3, 2022: https://earth.google.com [Ziyaret Tarihi: 23 Kasım 2022].
- ISSN: 2651-4788
- Yayın Aralığı: Yıllık
- Başlangıç: 2019
- Yayıncı: Iğdır Üniversitesi
Sayıdaki Diğer Makaleler
URARTU KRALI II. SARDURİ’NİN YAPTIRDIĞI GUGUNAİNİ DERESİ SU KANALI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME
Van Müzesi'ndeki Urartu Pektoralleri
ERKEN VE ORTA DEMİR ÇAĞINDA KIBRIS-ANADOLU İLİŞKİLERİ
Pınar PINARCİK, Havva Seda ŞAHİN
AĞRI/DOĞUBEYAZIT’TAKİ ÖZEL BİR KOLEKSİYONDAN BİR GRUP ERKEN DEMİR ÇAĞ ÇANAK ÇÖMLEĞİ