Giriş© Su Ürünleri Merkez Arastırma Enstitüsü Müdürlügü, Trabzon Balık Beslemede Otomasyon Kullanımı1* Ýlhan Olcay PERVÝN ,Merve AYDINER ,Ahmet Kaan KARAMANOÐLU , Çaðdaş GÖKTEPE , Can SOÐANCI , Ali Yıldırım KORKUT , Aysun KOPEge Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi, Yetiştiricilik Bölümü, 35100, Bornova/ÝZMÝR* Sorumlu yazar: Tel: (232) 388 32 25, Faks: (232) 388 3685e-posta: c_goktepe@hotmail.comOtomasyon, bir iş akışının, prosedürün Yıldırım, 2003). Bununla birlikte bilinçsizce veya ekipmanın insan kontrolü dışında yapılan besleme oldukça fazla yem sarfiyatına, otomatik olacak şekilde dönüştürülmesidir ekonomik kayba ve büyük miktarlarda atık (Gerovitch, 1999). Su ürünleri yetiştiriçıkışına yol açmaktadır (Bureau vd., 2001).ciliðinin büyümesi ile beraber artan işgücü Günümüzde gerek kuluçkahanelerde ihtiyacı tüm dünyada, yetiştiricilik sistemgerekse denizlerde veya içsularda entansif lerinin otomasyon ile entegrasyonunu ortaya akuakültür gerçekleştiren tesislerde otomasyon çıkarmıştır. Bu sebeple zaman ve iş gücünden sistemleri kullanılabilmektedir. Bu sistemler tasarruf etmek ve üretim maliyetlerini azalttamamen mekanik basit sistemler olabildiði mak için mekanizasyonun gerekliliði ortaya gibi, elektrik sistemleriyle desteklenen, kompçıkmıştır (Özkan, 2006). Ülkemizde ise su leks mekanik sistemler olarak da kullanıürünleri yetiştiricilik sektöründe otomasyon labilmektedir. ihtiyacı özellikle 2007 yılında yayınlanan ve Herhangi bir elektrik enerjisi gerektirdenizlerde su ürünleri yetiştiriciliði yapan meyen mekanik yem verme sistemlerine örnek işletmelerin karadan asgari 0,6 deniz mili açıða olarak sarkaçlı yemlikler ve bant sistemli taşınmasını zorunlu kılan teblið ile adeta bir yemlikler verilebilmektedir. Sarkaçlı yemlikihtiyaç haline gelmiştir. Artan üretim kapasiler, belli hacimde depo, yem küreciði ve su teleri, açık denizlerin çalışma koşullarını içerisine kadar uzanan bir metal çubuktan zorlaştırması, uzak mesafelere mesai saatleri oluşan, balıðın bu metal çubuða dokunması ile içerisinde çok miktarda yem transferinin ve bu yemin suya dökülmesini saðlayan bir yemleme yemleri kafeslere aktarabilmenin zorlukları, aracıdır. Bant sistemli yemlikler ise daha çok yem transferinin yarattıðı yakıt masraflarının kırma, granüle veya toz yemlerin verilişinde artması gibi sebeplerle günümüzde birçok kullanılan; bir saat vasıtasiyle devamlı hareket üretici firma otomasyon kullanımını benimhalinde bulunan bant üzerindeki yemin belli bir semiştir.süre içerisinde havuz suyuna dökülmesini Bu kapsamda akuakültür tesisleri, yem saðlayan yemlik tipidir (Hoşsu ve Korkut, verme işleminin gerçekleştirilmesinde çeşitli 2004). Entansif yetiştiricilikte rantabilite otomasyon sistemleri kullanımına yönelunsuru göz önüne alındıðında bu iki tip mişlerdir. Sistemler sadece yem atımının mekanik sisteminin de günümüzde yaygın gerçekleştiði ekipmanlar olmakla kalmamış, olarak kullanılmadıðı görülmektedir.aynı zamanda balık davranışlarının gözlene Papandroulakis ve Divanach (2002), bildiði, kayıt tutmada insan hatalarını asgariye akuakültür yapılan bir kuluçkahanede kurdukindiren, hatta otomatik kayıt tutan sistemler ları, bilgisayar destekli bir otomatik yem verme haline gelmişlerdir. Basit sistemlerden, sistemi ile, larvaların günlük besin ihtiyacına karmaşık bilgisayar destekli sistemlere kadar uygun yem verme işlemini 24 saat boyunca ülkemizde bu tip otomasyon örneklerinin otomatik olacak şekilde gerçekleştirmişlerdir. kullanıldıðı birçok tesisi görmemiz mümkün Aynı sistemde çözünmüş oksijen konsanthale gelmiştir.rasyonu, sıcaklık ve pH gibi parametrelerin izlenebilirliðini de saðladıklarını belirtmişBalık Beslemede Kullanılan Otomasyon lerdir. Bu çalışma neticesinde bu sistemlerin Tiplerisadece pelet ve ekstrüder yemlerin verilişinde Yetiştiricilikte yem ana üretim maliyetini deðil, kuluçkahanelerde canlı yemlerin verilibüyük ölçüde oluştuan bir etkendir (Korkut ve şinde de kullanılabileceði görülmektedir. Denizlerde ve içsularda kurulu balık Pnömatik (hava üflemeli) yem verme çiftliklerinde ise yaygın olarak üç tip yem sistemlerinde (ªekil 2), yem taşınan tekneye verme işlemi görülmektedir. Bu yöntemler: ilave edilen hava kompresörlü bir sistem serbest (el ile), hava üflemeli (pnömatik) yardımıyla yem verilmektedir. Sistem genelsistemler ile platform (barge) sistemleridir.likle 50-150 kilogram olarak depolanabilen yemin kafeslere ulaştırılmasını saðlar. Bu sistemlerde elle beslemeye göre daha dar bir alana; ancak daha uzak mesafelere yemi ulaştırmak mümkündür. Kompresör gücünü ayarlamak suretiyle göre tüm kafesin çapına yetebilecek uzaklıkta yem atımı yapılabilmektedir. Sistemlere eklenen basit sayaçlar yardımı ile ne kadar yem atımı gerçekleştirildiðini görmek de mümkündür. Serbest yem verme, el ile veya mutfak küreði gibi basit aletlerle yapılan yem verme işlemidir (ªekil 1). Personelin fiziksel becerisinin ve yorgunluk gibi faktörlerin yem verme üzerinde tamamen etkili olduðu, günümüzde üretim hacmi düşük işletmelerce kullanılan, genellikle küçük çaplı (5-15m) kafeslerde etkili olabilen bir yöntemdir. Ýşlemin avantajı balıkların birbirleriyle olan etkileşimlerini inceleme ve balık davranışlarını gözleyebilme fırsatını sunmasıdır. Ancak bu yöntemde fazla veya eksik yem verme, yemin doðru yere atılmaması gibi birçok etkenden Platform (barç) sistemleri (ªekil 3), ötürü FCR üzerindeki olumsuz etkiye baðlı birçok kafesin yem verme işleminin tek bir ekonomik kayıplar oluşturabileceði bilinmekkontrol odasından yönetilebildiði, açık deniztedir (Schipp, 2007). lerde saðladıðı alan ile alet, ekipman ve yem depolamanın mümkün olabildiði tesislerdir. Bugün birçok işletme tarafından kullanılan bu sistemlerde kontrol odasının/tesisinin büyüklüðü ve tasarımı, üretim yapacak firmaların isteði doðrultusunda gerçekleştirilebilmektedir.Bu sistemler genellikle að kafes tesislerini karadan ulaşımının zaman aldıðı işletmelerde kullanılmaktadır. Tasarımdaki opsiyonlara baðlı olarak sistemlerde su altı ölçüm,

Bu çalışmada, dünyada son otuz yılın en hızlı gelişen gıda sektörü olarak gösterilen akuakültürün otomasyonla entegrasyonu çerçevesinde; balık beslemede otomasyon kullanımının, amaçları, günümüzde geldiði boyutlar ve saðladıðı yararlar araştırılmıştır. Ayrıca gerek kuluçkahanelerde gerekse balık çiftliklerinde kullanılan, basit sistemlerden daha karmaşık sistemlere kadar çeşitli yem verme metotları da incelenmiş ve açıklanmıştır. Yapılan araştırma sonucunda balık beslemede kullanılan otomasyon sistemlerinin, verilen yemlerin iyi bir şekilde deðerlendirilmesine imkan sunduðu; ayrıca saðladıðı ölçüm ve gözlem tertibatlarıyla balıkların yem alma davranışını gözlemekte ve yem vermede göz önüne alınan temel su parametrelerinin ölçümünde etkili olduðu sonucuna varılmıştır. Konu, günümüzde özellikle açık denizlerde veya içsularda entansif su ürünleri yetiştiriciliði yapan akuakültür tesislerini yakından ilgilendirmektedir.