Gülfem UYSAL

7316

KONSTANTİN VE HELENA KİLİSESİ’NDE (ANDAVAL) MEZAR TİPLERİNDEN VE BULUNTULARDAN SOSYAL STATÜNÜN BELİRLENMESİ

Bu araştırma, Niğde AktaşKöyü’nde bulunan ve Ortaçağ’a tarihlenen Bizansdönemi Konstantin ve Helena Kilise’sinden 2000-2003 yılları arasında günışığınaçıkarılan 126 mezar ve 166 birey üzerinde gerçekleştirilmiştir. Belirlenen mezartipleri, mezar hediyeleri ve yaş gruplarından yola çıkarak birçok değişkenkarşılaştırılmış, Andaval halkının sosyal statüsü belirlenmeye ve aralarındaherhangi bir farklılık gösterip göstermedikleri ortaya konmaya çalışılmıştır. Kiliseiçi ve çevresinde 7 farklı mezar tipi bulunmuş ve tanımlanmıştır. En yaygın tercihedilenleri Kesme Taş Sanduka, Moloz Taş Sanduka ve Kompozit Mezarlaroluşturmaktadır. Mezar tipleri ve mekânları arasında bir ilişki gözlenmiş ancakistatistiksel açıdan ortaya konamamıştır. Populasyonunun yaş, cinsiyet vehastalıkları belirlenmiş ve örneklemin % 62 gibi yüksek bir oranla bebek, çocuk veyeniyetmelerle temsil edildiği görülmüştür. Yaş gruplarının, kilisedeki farklımekânlara gömüldükleri belirlemiştir. Buna göre, bebek, çocuk ve yeniyetmelerin %67’sinin kilise dışı mekânlarda defnedildikleri tespit edilmiştir. Mezar hediyeleri,mezar tiplerine ve yaş gruplarına göre sınıflandırılmış, sadece % 33’ünde varoldukları ve Kompozit mezarlarda daha çok rastlandıkları ortaya konmuştur.Konstantin ve Helena Kilise’sinde gömülmüş olan bireyler mezar tipleri vebuluntuların varlığı açısından değerlendirildiğinde, sosyal statüyü belirleyecekderecede bir farklılık bulunamamıştır. Sonuç olarak, kilisenin Kutsal Hac Yoluüzerinde bulunması, bu zorlu yolculuk ve salgın hastalıklar nedeniyle daha dirençsizolan çok sayıdaki bebek ve çocuk ölümlerini açıklar niteliktedir.

Determination of Social Status from Grave Types and Grave Goods at Konstantine and Helena Church (Andaval)

This research studied 126 graves and 166 skeletons which were brought to light between 2000-2003 in the Byzantine Era Churches of Sts Constantine and Helena from the Middle Ages at Niğde Aktaş village. By looking at the types of graves, grave goods and age groups, many variables were compared. Tthe study tried to identify the social status of the Andaval society and also tried to show whether there are any differences in the society or not. Inside and around the church, 7 different types of graves were found and defined. The most preferred and most common types of grave are Cut-Stone Sanduka, Rubble-Stone Sanduka and Composite Graves. A relationship between the types of graves and places of graves was observed; however, it could not be put forward statistically. The age, sex and diseases of the population were identified and, it was found that the sample is represented by infants, children and adolescents with a high percent of 62. It was found out that age groups were buried in different places of the church. So, the 67 percent of infants, children and adolescents were buried in places out of the church. Grave goods were categorized according to the types of graves and age groups, it was set forth that only 33% had grave goods and they are found mostly in Composite Graves. In terms of grave types and remains of skeletons buried in Church of Sts. Constantine and Helena, no significant difference to help identify the social status was found. As a conclusion, the fact that the Church is on the Holy Pilgrimage Path explains deaths of many infants and children who become more vulnerable as a result of the tough journey conditions and epidemic diseases.
PDF

___

  • Acara, M. (1998). Bizans Ortodoks Kilisesinde Liturji ve Liturjik Eserler, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 15(1), 183-201, Ankara.
  • Angel, J. L. (1971). Early Neolithic Skeleton from Çatal Höyük: Demography and Pathology, Anatolian Studies 21, 77-98.
  • Buikstra, J. ve Ubelaker, D. (1994). Standarts for Data Collections From Human Skeletal Remains, Fayetteville, Achaeological Survey, Akansas.
  • Büyükkarakaya, A. M, Erdal, Y. S ve Özbek, M. (2009). Tepecik/Çiftlik İnsanlarının Antropolojik Açıdan Değerlendirilmesi, 24. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 119-138, T.C. Kültür Bakanlığı, Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara.
  • Çetinkaya, H. (2011). Roma ve Bizans İmparatorluklarında Ölüm Algısı ve Mezar Türleri, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3, 18-39, İstanbul.
  • Çevik, N. (2000). Urartu Kaya Mezarları ve Ölü Gömme Gelenekleri, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Basımevi, VI Dizi, Sayı 58, Ankara.
  • Demirci, K. (1993). Cenaze, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 7, 153, İstanbul.
  • Doğanay, O. (2010). İsauria Bölgesi Ölü Gömme Adetlerine Genel Bir Bakış, Arkeoloji ve Sanat 133, 39-57.
  • Donald, M. N. (2003). Bizans’ın Son Yüzyılları (1261-1453), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
  • https://tr.instela.com/roliker--784877 (Erişim: 31 Ekim 2018).
  • İşcan, M. Y. ve Loth, S. R. (1989). “Osteological Manifestations of Age in Adult”. Reconstruction of Life from the Skeleton, Y. İşcan ve K.A.R. Kennedy (ed.). 23-40, New York: Alan R. Liss, Inc.
  • Karakoç, K. (2018). Osmanlı-Bizans Kroniklerinde Düğün ve Ölüm, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.
  • Kavrakoğlu, F. (14 Temmuz 2015). Bizans’ta Ölüm (Erişim: 19 Ekim 2018), http://blog.kavrakoglu.com/tag/bizansta-olum
  • Krogman, W. ve İşcan, M. (1986). The Human Skeletal in Forensic Medicine (2. Baskı), Springfield C. C. Thomas.
  • Kurt, M. (2011). Karaman-Binbir Kilise Mezarları, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi, Sosyal ve Ekonomı̇k Araştırmalar Dergı̇si 13(21), 125-131, Karaman.
  • Lévy-Bruhl, L. (2006). İlkel İnsanda Ruh Anlayışı, O. Adanır (çev.), Doğu Batı Yayınları. Ankara.
  • Lovejoy, C., Meindl, R., Pryzbeck, T. ve Mensforth, R. (1985). Chronogical Metamorphosis of the Auricular Surface of the Ilium: A new Method for the Determination of Adult Skeletal Age at Death, American Journal of Physical Anhtropology 68, 15-28.
  • Ötüken, Y. (1987). Niğde’nin Eski Andaval Köyündeki Helena Konstantinos Kilisesinin Freskoları, Remzi Oğuz Arık Armağanı, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayını, 125-145.
  • Özbek, M. (1986). Değirmentepe Eski İnsan Topluluklarının Demografik ve Antropolojik Açıdan Analizi, I. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 107-130, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara.
  • Özbek, M. (1990). Son Buluntular Işığında Çayönü Neolitik Çağ İnsanları”, V. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 161-172, T.C. Kültür Bakanlığı, Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara.
  • Özbek, M. (1993). Aşıklı Höyük Neolitik Çağ İnsanaları, VIII. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 201-212, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara.
  • Özbek, M. (2018). Dünden Bugüne İnsan (3. Baskı), İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
  • Özkan, E. (1988). Bizans’ta Sosyal Yaşam, İlgi Dergisi 22(55), 20-24, Mimar Sinan 400. Anma Yılı, İstanbul.
  • Özterzi, S. (2011). Anadolu’da Neolitik ve Kalkolitik Dönemdeki Mezar Tiplerini ve Ölü Gömme Geleneklerinin Sosyokültürel Açıdan Değerlendirilmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Antropoloji (Paleoantropoloji) Anabilim Dalı, Ankara.
  • Pearson, M. P. (1999). The Archaeology of Death and Bruial, A&M Universty Press, Texas.
  • Pekak, M. S. (1998). Niğde-Andaval (Aktaş)’daki Konstantin-Helena Kilisesi, VII. Milli Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri (II. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı-Araştırmaları Sempozyumu, 30 Nisan-02 Mayıs 1998). Selçuk Üniversitesi Selçuklu Araştırma Merkezi.
  • Rice, T.T. (2002). Bizans’ta Günlük Yaşam, Özne Yayınları, Ankara.
  • Robb, J., Biggazi, R., Lazzarini, L., Scarsini, C. ve Sonego, F. (2001). Social “Status” and Biological “Status”: A Comparsion of Grave Goods and Skeletal Indicators from Pontecagnano, American Journal of Physical Anthropology 115, 213-222.
  • Seeher, J. (1993). Tod und Bestattung in Der Vorgeschicte, Tarih Öncesi Çağlarda Ölüm ve Gömü, S. Gülçuri (çev.), Arkeoloji ve Sanat Dergisi 59, İstanbul.
  • Sevim, A., Pehlevan, C. ve Günay, I. (2006). Arkeolojide Paleoantropoloji, Hayat Erkanal’a Armağan, Kültürlerin Yansıması, Homer Kitapevi ve Yayıncılık, İstanbul.
  • Strygowski, J. (1903). Kleinasien ein Neuland der Kunstgeschichte, Leipzig.
  • Ubelaker, D. H. (1978). Human Skeletal Remains: Excavations, Analysis, Interpretation, Aldine Publishing Company, Workshop of European Anthropologist, Chicago.
  • Uhri, A. (2014). Anadolu’da Ölümün Tarihöncesi, Bir Geleneğin Oluşum Süreçleri (2. Baskı), Ege Yayınları, İstanbul.
  • Uysal, G. (2015). Konstantin-Helena Kilisesi (Andaval) Paleodemografik Analizi ve Kemik Tüberkülozu, VI. Ulusal Biyolojik Antropoloji Sempozyumu 26-28 Ekim.
  • Workshop of European Anthropologists (1980). Recommendations for Age and Sex Diagnoses of Skeletons, Journal of Human Evolution 9, 517-549.
Antropoloji-Cover
  • ISSN: 0378-2891
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 1963
  • Yayıncı: Ankara Üniversitesi Basımevi
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

LAURA ESQUİVEL’İN ACI ÇİKOLATA ROMANI ÜZERİNDEN DUYGUSAL DÜNYA VE YEMEK KÜLTÜRÜ İLİŞKİSİ

Timur GÜLTEKİN, Eda SELİMOĞLU

PELVİS’TEN RADYOLOJİK YÖNTEMLER İLE CİNSİYET TAYİNİ: TÜRKİYE ÖRNEKLEMİ

Öznur GÜLHAN

KONSTANTİN VE HELENA KİLİSESİ’NDE (ANDAVAL) MEZAR TİPLERİNDEN VE BULUNTULARDAN SOSYAL STATÜNÜN BELİRLENMESİ

Gülfem UYSAL

KÜLTÜR, GÜNDELİK HAYAT VE TEATRALLİK İLİŞKİSİ AÇISINDAN PERFORMANS ANTROPOLOJİSİ

Uğur Zeynep GÜVEN

TÜRK KÜLTÜRÜNDE BİR KORKU KÜLTÜ OLARAK SİVAS’TA ALKARISI VE ALBASMASI İNANIŞI

Özlem DEMREN

ÇALILIKTA SHAESPEARE: AMERİKALI BİR ANTROPOLOG BATI AFRİKA TİVLERİNİ ARAŞTIRMAYA BAŞLADI ve ONA HAMLET’İN GERÇEK ANLAMI ÖĞRETİLDİ

Çiğdem KARA