Diş antropolojisi

Vücudun en sert ve diş etkenlere en dayanıklı yapıları olan dişler, kişiler ve onların ait oldukları toplumlar hakkında bizlere önemli bilgiler vermektedir. Diş antropolojisi; dişlerin morfolojik yapısını, diş biçimi ve boyutunda oluşan değişmeleri, dişlerdeki kalıtsal varyasyonları, biyokültürel akrabalık ilişkilerini, ağız sağlığını, ağız sağlığı ile yaşam biçimi ve beslenme alışkanlıkları arasındaki ilişkiyi ve ağız sağlığında zaman içerisinde meydana gelen değişimleri belirleyen bir bilim dalıdır. Dişlerin incelenip değerlendirilmesiyle bireyin yaşının yanı sıra dişlerdeki patolojiler yardımıyla bireylerin ait olduğu toplumun sağlık durumuyla ilgili verilere ulaşmak olasıdır. Bu amaçla iskelet materyalindeki diş incelemelerinde diş ölçüm tekniklerinden de yararlanılır. Bu makalenin amacı diş antropolojisinin antropoloji bilimi içindeki konumunu belirleyerek, yapılacak çalışmalara temel oluşturmaktır

DENTAL ANTHROPOLOGY

The teeth are structur of body which the most hurd and the resistans to outside factor. Teeth give us important date about person and their population. Dental anthropology is a science which can show teeth morphology, the changing of teeth shape and dimension, the heretitary variotions of teeth, bioculturel relationships, dental healty, relations between habit and nutrition and the historical change about dental healty. When we examine the teeth we can estimate dental age and the pathology so we can arrive the important date about person and their population. In this aim we use the teeth measurement technique. This article aim to determine the role of dental anthropology in anthropology science and make up base for dental anthropological examine

Keywords:

Dental anthropoplgy, dental pathology tooth variations, dental measurement,

PDF

___

Afşin. H, (2004),Adli Diş Hekimliği, Adli Tıp Kurumu Yayınları- 10, İstanbul.
Alt, K.W., Türp, J. C. (1998 ). ‘Hereditary Dental Anomalies’ içinde: Alt K., Rösing F., Teschler M- N (eds). Dental Anthropology, New York: Springer Wien , s.95-128.
Alt W. Kurt, (1998) Rösing Friedrich W., Teschler Maria, Dental Anthropolgy,Springer Wien/New York.
Ata, P, (1971) Konservatif Diş Tedavisi, Yenilik basımevi, İstanbul.
Bass, W.(1987). Human Dentition. Bass W.(eds.), Human Osteology, Columbia: Special Publication, Missouri Archaelogical Society 2: 259-290.
Boller RJ (1964), ‘Fetal Morfogenesis of the Human Dentition’, J Dent Child 31 (2nd quarter) 67-97.
Brace, C.L. (1963). Structural Reduction in Evolution. The American Naturalist 47: 39-49.
Brace, C.L., Mahler, P.E. (1971). Post- Pleistocene Changes in the Human Dentition. American Journal of Physical Anthroplogy 34: 191-204.
Brothwell, D. R., (1963) Dental Anthropology, New York: A Pergamon Pres Book.
Brothwell, D. R.(ed) (1981). Digging up Bones: Excavations, Treatment and Study of Human Skeletal Remains, (3. Basım), Oxfort: Oxfort University Press.
Brukzynski, N. J., Escobar,V.H.(1983). Clasfication and Genetic of Numeric Anomalies of Dentition, Bith Deffects: Original Article Series 19(1): 95-106, New York
Buikstra J. E. and Ubalaker D. H., (1994) ‘Dental Data Collection: II’ Dental Morphology and Measurements of the Secondary Dentition’, Standarts for Data Collection from Human Slekeletal Remains, 61–62, Arkansas Archeology Survey Fayettevilla, Arkansas.
Buikstra JE and Ubaleker DH, (1994) ‘Dental data Collection:1 Inventory, Pathology and Culturel Modifications’48-58, Standarts for Data Collection from Human Slekeletal Remains, Arkansas Archeology Survey Fayettevilla, Arkansas.
Buikstra, J. E., Ubelaker, D. H.(1994). Standards: For Data Collection From Human Skeletal Remains, Arkansas Archeological Survey Research Series No:44.
Calcagno, J.M., Gibson, K.R., (1991). Selective Compromise: Evolutionary Trends and Mechanic. M.A. Kelley and C.P. Larsen (eds), Advances in Dental Anthropology, New York: Wiley- Liss Publication, 59-76.
Clarke, N.G. (1990). ‘Periodontal defects of Pulpal Origin: Evidence in Early Man’. American Journal of Physical Anthropology 82: 371-376.
Demirjian A, (1986), Dentition In Falkner F, Tanner Jm (eds): ‘Human Growth, A Comprehensive Treatise,’2 ne ed. New York: Plenum,sayfa 269-298.
Demirjian A, Levesque GY (1989), Sexual Differences in Dental Development and Prediction of Emergence, J Dent Res 59 1110- 1122.Erdentuğ A.,(1985), Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Antropoloji Bibliyografyası (1935-1983), Antropoloji, 12: 451-504.
Erdal S.Y., (1996). ‘İznik Geç Bizans Dönemi İnsanlarının Çene ve Dişlerinin Antropolojik Açıdan İncelenmesi’. (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Erdal S. Y. (1999). ‘Neolitikten Günümüze Anadolu İnsan Topluluklarının Dişlerinde Boyut Küçülmesi’. Hacettepe Dişhekimliği Fakültesi Dergisi 23 (1): 12-19.
Eroğlu, S., (1998). ‘Sardis Roma- Bizans Toplumlarında Diş hastalıkları ve ağız sağlığı’, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Garn SM, Levis AB, Polacheck DL (1959), Variability of Tooth Formation, J Dent Res 38 135-148.
Goodman, A. H., Armelagos, G.J. , Rose, J.C. (1980). Enamel Hypolasias as Indıcators of Stres in Three Prehistoric Populations from Illionis, Human Biology 52: 515-528.
Gözlük,P., H. Yılmaz, A. Yiğit, A. Açıkol ve A.Sevim, (2003). ‘Hakkari Erken Demir Çağı İskeletlerinin Paleoantropolojik Açıdan İncelenmesi’, 18. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, sf. 31-40.
Gözlük,P., H. Yılmaz, A. Yiğit ve A.C. Erkman, (2004). ‘Van Kalesi/Eski Van Şehri İnsanlarındaki Sağlık Sorunları’, XIX. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ayrı Basım, sf, 51-62.
Gözlük P. (2004). ‘Van-Karagündüz Popülasyonunun Dişlerinin ve Çenelerinin Paleopatolojik Açıdan İncelenmesi’, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Gustavson G., (1950), Age Determination on Teeth, Am. J. Dent. Assoc., (41): 45- 54.
Güleç, E. (1986). ‘ Klazomenai İskeletlerinin Antropolojik ve Demoğrafik İncelenmesi’, I. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 369-379. Güleç, E. (1987). ‘Van-Dilkaya iskeletlerinin Paleoantropolojik İncelenmesi’ Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü IV. Araştırma Sonuçları Toplantısı, sf. 369-380.
Güleç, E. (1986). Klazomenai İskeletlerinin Paleoantropolojik Açıdan Değerlendirilmesi. Türk Tarih Kurumu 53 (207-208): 565-582.
Güleç, E., (1987). ‘Van Dilkaya İskeletlerinin Paleoantropolojik İncelemesi’, IV. Araştırma Sonuçları toplantısı, 369-379.
Güleç,E., (1988). ‘Topaklı Popülasyonunun Demoğrafik ve Paleoantropolojik Analizi’,V. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 347-357.
Güleç,E., İ. Duyar, (1998). ‘Panaztepe M.Ö. 2. Bin ve Roma Dönemi İskeletlerinin Antropolojik İncelemesi’, Türk Arkeoloji Dergisi 28: 73-95.
Hess AF, Levis JM, Roman B, (1932), A Radyographic Study of Calcification of the Teeth from Birth to Adolescence, Dent Cosmos 74 1053-1061.
Hildebolt, C.F., Molnar, S. (1991). Dental Anthropology, Kelley M.A., Larsen S. C.(ed): Measurement and Description of Periodontal Disease in Anthropolgical Studies’, s.225-240, New York: A John Wiley&Sons, Inc., PublicationWiley.
Hillson, S. (1998). Dental Anthropology, New York: Cambridge University Pres.
Hillson S.(2000). ‘Biological Anthropology of the Human Skeleton’, Katzenberg, M. A. Ve S. R. Saunders (ed.) içinde, ‘Dental Pathology’, s. 249-286.
Hillson S, (1998) ‘Histological Methods of Age Determination’ Dental Anthropologoy, 210- 216, Cambridge University Pres.
Isler,R., Schoen,J., İşcan , M.Y. (1985), ‘Dental Pathology of a Prehistoric Human Polulation in Florida’ Florida Scientist 48 (3): 129-139.
İşcan MY, (1988), Rise of Forensic Anthropology, Yearbook of Physical Anthropolgy, 31: 203-230.
Kelley, M. A., Larsen, S.C. (1991), Dental Antropology, New York: A John Wiley&Sons, Inc.,PublicationWiley.
Koca, B. (2000). Genç ve Erişkin Bireylerde Bazı Diş Varyasyonlarının İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara. S:6.
Korkmaz, D., (1993), ‘Elazığ/Norşuntepe Demirçağı İskeletlerinde Diş yapısı ve Hastalıkları’(Basılmamış Yüksek Lisans Tez,), Ankara: A.Ü. sosyal Bilimler Enstitüsü.
Küçüküçerler, B. (1978), Pedodonti, , Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Langsojen, O. (1998). Diseases of the Dentition’, The Cambridge Encylopedia of Human Paleopathology, Cambridge University Press, 393-412.
Legros C, Magitot E (1980), The Origin and Formation of the Dental Follicle, Translated from the French by M S Dean Chicago: Jansen McClurg and co.
Legros C, Magitot E (1981), Recherches sur I’Evolution du Follicle Dentaire chez les Mammiferes, Paris: Libarairie Germer Balliere.
Lukacs, J.R. (1985). Dental Pathology and Tooth Size at Early Neolithic Mehrgarh: An Anthropological Perspective. J. Scotsnans ve M. Taddei (eds), South Asia Archeology, Naples: Instituto Universitario Orientale., 98-112.
Martin, D. L., Goodman, A.H., Armelagos, G.L., Magennis, A.L. (1991). Black Mesa Anasizi Healt: Reconstructing Life from Patterns of Death and Disease. Illinois: Southern Illinois University at Carbondale Center for Archaeological Investigations. Occasional paper No:14.
Mayhall, J. T. (2000). Dental Morfology: Techniques and Strategies’ Katzenberg M. A., Saunders S. R., Biological Antropology of the Human Sleleton, A John Wiley- Sons, Inc., Publication, , Pg. 103-134.
Menteş A, Ergeneli S, Tanboğa İ (2000), ‘ Applicability of Demirjian’s Standarts to the Turksih Children’s Dental Age Estimation, Journal of Marmara University Dental Faculty, Volume 4, Number 1, pp 63-69.
Oliver G, (1969), Practical Antropology, Charles C. Thomas Publisher, Springfield, İlinois.
Ortner, D.J., Putschar , W.G.J. (1985). Identification of Pathological Conditions in Human Skeletal Remains, Washington: Smithsonian Instituon Pres.
Özbek, M. (1985). ‘Yakın-Doğu Tarihöncesi Toplumlarında Bazı Diş Patolojileri ve Anomalileri’, Antropoloji 12: 343-356.
Özbek M. (1988). Çayönü İnsanlarında Diş ve Dişeti Hastalıkları”. V. Araştırma Sonuçları Toplantısı, pp. 367-395.
Özbek, M. (1992). ‘Aşıklı Höyük Neolitik insanları’ VII. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 145-160.
Özbek M. (1994). Byblos (Lübnan, Kalkolitik) ve Eski Anadolu İnsanlarının Diş Morfolojileri”, Belleten LVII (220):731-749.
Özbek, M. (1997). ‘Çayönü Tarım Toplumunda Diş Sağlığı’, Türk Arkeoloji Dergisi 31: 181-216.
Özbek, M. (2000). Dünden Bugüne İnsan, Ankara: İmge Kitabevi.
Sandallı, P.(1981). Periodontoloji, İstanbul: Erler Matbaası.
Schour I, Massler M, (1940), Studies in Tooth Development the Grown Pattern of Human Teeth, part II J Am Dent Assoc 27 1918-1931.
Scott G., Turner C. G., (1988), Dental Anthropology. Annual Review of Anthropology, 17: 99-126, California.
Smith BH, (1991) ‘Standart of Human Tooth Formation and Dental Age Assessment’ Kelley MA, Larsen CS (ed), Dental Anthropology, Wiley- Liss Publication, New York, 142-16.
Sevim, A. (1996a). Datça/Burgaz iskeletlerinin Paleoantropolojik Değerlendirilmesi". XI. Arkeometri Sonuçları Toplantısı (29 Mayıs-2 Haziran 1995 Ankara) T. C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, s. 1-17.
Sevim, A. (1996). Dental Pathology of the Middle Age Tepecik Population". Winkler's Memorial Symposium,Perspectives ın Anthropology of Past and Present Populations (29 Ekim-5 Kasım 1995 Xanthi) Yunanistan (abstract).
Sevim, A., Kırmızıoğlu, P.G., Yiğit, A., Özdemir, S., Durgunlu,Ö., (2006). ‘Erzurum/ Güllüdere İskeletlerinin Paleoantropolojik Açıdan Değerlendirilmesi’, 22. Arkeometri Sonuçları Toplantısı (29 Mayıs-1 Haziran 2006 Çanakkale), T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, s.141-160.
Smith, P. (1972). Diet and Attrition in the Natufians’, American Journal of Physical Anthropology 37 (2):233-238.
Şenyürek, M.S. (1946), Türk Tarih kurumu Adına Yapılan Maşat Höyük Kazısından Çıkarılan Kafataslarının Tetkiki’, Belleten 10(38): 269-289.
Ubelaker DH, (1989), Human Skeletal Remains, 2nded. Taraxacum Pres, Washington, D.C.
Yaşar ZF, Hancı İH, Afşin H, ‘Dişlerin İncelenmesinin Adli Yönden Önemi (Adli Odontoloji)’ Hancı İH (ed), Adli Tıp ve Adli Bilimler, Seçkin Yayıncılık A.Ş., 2001.
Yaşar, Z. F., Yiğit, A., Kırmızıoğlu, P. G., Erol A.S., (2007). ‘Smyrna Agorası İnsanlarının Diş Sağlığı Analizi’ 29. Arkeometri Sonuçları Toplantısı,(28 Mayıs- 1 Haziran 2007, Kocaeli). Baskıda.
Yavuzyılmaz, H. (2001). Diş Morfolojisi- Fizyolojisi ve Oklüzyon, Ankara: T.H.K. Basımevi, s. 57-171.
Yavuzyılmaz, H., Ulusoy, M., Kedici, P. S., Kansu, G. (2003), Protetik Diş Tedavisi Terimler Sözlüğü, Ankara: Özyurt Matbaacılık.