XII. asırdan sonra Osmanlı cemiye- tinde başlayan sarsıntı, tıp dün- yamızda da kendini hissettiriyor. Söylediklerimize benzer yeni ku- rumlar açılmadığı gibi eskileri de yavaş yavaş çökmektedir. 1205’te biz Kayseri Darüşşifa’sını kurar- ken, bilgi diyarı Avrupa’da sayısı ancak üçü bulan buna benzer bi- lim kurumu vardı. Bizim durdu- ğumuz ve durduğumuz için de ge- rilediğimiz devirlerde Avrupa’nın Salerno, Bolonya, Paris üniver- sitelerinin eşleri çoğalmaya, her dalında pozitif bilgiler gelişme- ye başladı. Arka arkaya yenilen Osmanlı ordusunun ıslâhı za