Türkiye yeni üniversitelerine kavuşurken: Türkiye'de yeni üniversiteler ve kuruluş gerekçeleri

Türkiye’de üniversitelere ilişkin gelişmeler, özellikle de yeni üniversitelerin kuruluşu hep ilgi çeken bir konu olmuş, yöre halkı, siyasiler ve akademisyenler tarafından konu üzerinde önemle durulmuştur. Bu makalede 2008 yılında kurulan dokuz devlet üniversitesi ile birlikte her ilde var edilen üniversitelerin hangi ölçütlere göre kurulduğunu tespit etmek amacıyla devlet üniversiteleri temel alınarak çözümleme yapılmıştır. Bu çözümlemede üniversite yasaları, üniversitelerin kuruluş yasaları, ilgili meclis tutanakları ve konuya ilişkin hazırlanan raporlar incelenerek eşgüdümlü ve planlı bir siyasal ve yönetsel tavrın var olup olmadığı ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda yeni üniversitelerin açılmasında iki temel etkinin olduğu görülmektedir. Çalışmada bu etkiler, üniversitelerin kuruluş yeri seçiminin yerel ekonomik kalkınmaya olması beklenen etki ile siyasetin üniversitelerin kuruluş kararlarına etkisi olarak sınıflandırılmıştır. Ayrıca, yeni üniversitelerin kuruluşuna ilişkin olumlu ve olumsuz görüşler de karşılaştırmalı olarak ele alınarak genel bir değerlendirme yapılmıştır.

Turkey meets its new universities: New universities in Turkey and the rationale behind the their foundation

The developments related to the universities in Turkey; especially, the foundation of new universities have always been an attractive subject; therefore, local folk, politicians and academicians have focused on the subject. In this article, an analysis has been done on the basis of state universities, in order to determine the foundation criteria of nine state universities established in 2008 and the other universities established in each city. In this analysis, it has been aimed to present whether there is a coordinated and planned political and administrative attitude by examining university laws, foundation laws of universities, related parliamentary records and reports prepared regarding this subject. At this point it is seen that there are two main impacts on the foundation of new universities. In the study, these impacts are classified as the choice of foundation location of a university on economical and regional development and political impact on location of the new universities. A general evaluation is also made by compratively taking the positive and negative views about the foundation of new universities into consideration.

PDF

___

ABACI, Hayrettin (2005), “Doğu Anadolu’da Kurulacak Bir Üniversite İçin En Uygun İl Malatya’dır,” Posta Kutusu Gazetesi (Malatya: İnönü Üniversitesi Yayını).
ABADOĞLU, Ender/ ERSOY, Nuri (1995), “Yükseköğretim Sistemindeki Kriz ve Özelleştirme Uygulamaları,” İkinci Üniversite Kurultayı Bildiriler Kitabı (İstanbul: Sarmal Yayınevi): 333-362.
AKYÜZ, Yahya (2006), Türk Eğitim Tarihi (Ankara: PEGEM A Yayıncılık, 10. Baskı).
ANSAL, Hacer (1997), “Bilim ve Emek Süreci,” AKALIN, Emine/AYDOĞDU, Hakan/ SARAOĞLU, Reşat (eds.), Bilim, Bilim Politikası ve Üniversiteler (İstanbul: BağlamYayınları): 187-193.
ARSLAN, Ali (2004), Kısır Döngü-Türkiye’de Üniversite ve Siyaset (1869-2004) (İstanbul: Truva Yayınları).
ATAÜNAL, Aydoğan (1993), Cumhuriyet Döneminde Yükseköğretimdeki Gelişmeler (Ankara: MEB Yükseköğretim Genel Müdürlüğü Yayını).
BERBER, Metin (1994), “Karadeniz Bölgesi’nde Eğitim Planlaması: Entegre Üniversite Sistemi,” www.metinberber.ktu.edu.tr/linkler/entegre.doc, (28.12.2005).
BOZKURT, Ömer/ ERGUN, Turgay/ SEZEN, Seriye (1998), Kamu Yönetimi Sözlüğü (Ankara: TODAİE Yayını).
ÇAĞLAR, Arif (1992), “Çağdaş Yükseköğretim ve Türk Üniversitelerinin Yeniden Yapılanması,” Çağdaş Eğitim Çağdaş Üniversite (Ankara: Başbakanlık Yayını): 156-174.
“Danışma Meclisi Tutanakları” (1983), Danışma Meclisi Tutanak Dergisi (1983, 10 Ocak) (C:13, Yasama Yılı: 2, 41. Birleşim): 464-518.
DEMİRER, Yücel/ DURAN, Metin/ ORHANGAZİ Özgür (2000), Ateş Altındaki Üniversite, Özgür Üniversite Defterleri (Ankara: Özgür Üniversite Yayını).
DOĞAN, Mehmet (2003), “Yükseköğretim Yasası ve Yükseköğretimin Sorunlarına Bazı Yaklaşımlar,” http://yunus.hacettepe.edu.tr/~dogan/ 23.html (23.11.2003).
DOĞRAMACI, İhsan (2000), “Günümüzde Rektör Seçimi ve Atama Krizi Türkiye’de ve Dünyada Yükseköğretim Yönetimine Bir Bakış,” www.dogramaci.org/r-main.html (20.12.2005).
DÖRTLEMEZ, Övsev (1995), “Yeni Açılan Üniversiteler”, İkinci Üniversite Kurultayı Bildiriler Kitabı (İstanbul: Sarmal Yayınevi): 125-135.
DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (1962), Planlı Devreye Geçiş İçin 1962 Yılı Program Tasarısı Teknik Yardım (Ankara).
DPT (1967), 1968 Yılı Programı -İkinci Beş Yıl 1968-1972 (Ankara).
DPT (1970), Yüksek Öğretim Araştırması (Ankara).
DPT (2000), “Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Yükseköğretim Özel İhtisas Komisyonu Raporu,” ekutup.dpt.gov.tr/egitim/oik550.pdf (17.02.2006).
ERTUĞRUL, Hurşit (1992), “Çağdaş Eğitim Çağdaş Üniversite”, Çağdaş Eğitim Çağdaş Üniversite (Ankara: Başbakanlık Yayını): 81-99.
GÖK, Fatma (1998), “Cumhuriyet Dönemi’nde Eğitim Sistemi ve Üniversiteler,” İktisat Dergisi, 383: 75-80.
GÜNDEAY, Gülay (2002), “Adnan Menderes Üniversitesi 10 Yılda Üniversiter Sorumluluk İçinde Görevini Yerine Getirmiştir,” ADÜ Bülteni, 1992-2002: 4-6.
GÜRÜZ, Kemal/ ŞUHUBİ, Erdoğan/ ŞENGÖR, Celal/ TÜRKER, Kazım/ YURTSEVER, Ersin (1994), Türkiye’de ve Dünyada Yükseköğretim Bilim ve Teknoloji (İstanbul: TUSİAD Yayını No. 94): 6-167.
GÜRÜZ, Kemal (2001), Dünyada ve Türkiye’de Yükseköğretim Tarihçe ve Bugünkü Sevk ve İdare Sistemleri (Ankara: ÖSYM Yayınları) 2001-4.
HATİBOĞLU, Tahir (1995), “1933 Üniversite Devrimi, Malche Raporu ve YÖK,” İkinci Üniversite Kurultayı Bildiriler Kitabı (İstanbul: Sarmal Yayınevi) 96-102.
HATİBOĞLU, Tahir (2000), Türkiye Üniversite Tarihi (Ankara: Selvi Yayınları).
HUGGINS, Robert/ COOKE, Philip (1997), “The Economic Impact Of Cardiff University: Innovation, Learning and Job Generation,” GeoJournal, 41/4: 325-337.
“Hükümet 17 Yeni Üniversite İstedi,” (2007), www.milliyet.com.tr/2007/03/20/guncel/axgun01.html, (25.03.2008).
İNAN, Nurkut (1989), “Türkiye’de Üniversitelerin ve Yükseköğretim Kavramının Nitelikleri,” Yükseköğretimde Değişmeler, Türk Eğitim Derneği 12. Eğitim Toplantısı (Ankara: Türk Eğitim Derneği Yayını): 21-41.
İNÖNÜ, Erdal (2005), “Cumhuriyet Döneminde Bilim Tarihinin Önemi ve Anlamı,” Üniversite ve Toplum Dergisi, 5/1: www.universite-toplum.org/ text.php3?id=219 (10.01.2006).
JANNE, Henri (1973), Üniversite ve Çağdaş Toplumun İhtiyaçları, Uluslararası Üniversiteler Birliği Yayınları (İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Yayını).
KATOĞLU, Murat (2000), “Cumhuriyet Türkiye’sinde Eğitim, Kültür, Sanat”, AKŞİN, Sina (ed), Türkiye Tarihi 4-Çağdaş Türkiye 1908-1980 (İstanbul: Cem Yayınevi 6. Baskı): 417-519.
KAVİLİ ARAP, Sultan (2007), “Kamu Yönetiminde Yapısal Değişim Süreci ve Üniversiteler,” Kamu Yönetimi Forumu (KAYFOR) IV (8-10 Kasım 2006 Muğla: Muğla Üniversitesi, 279-296).
KAYNAR, Mete/PARLAK, İsmet (2005), Her İle Bir Üniversite Türkiye’de Yükseköğretim Sisteminin Çöküşü (Ankara: Paragraf Yayınevi).
KILIÇBAY, Mehmet Ali (1999), “Hayalimdeki Üniversite,” Düşünen Siyaset Dergisi, 1/3: 18-20.
KOÇER, Hasan Ali (1987), Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu (Ankara: Uzman Yayınları).
KRÜCKEN, George/ KOSMÜTZKY, Anna/ TORKA, Marc (2007), “Towards a Multiversity? Universities between Global Trends and National Traditions,” http://www.transcriptverlag. de/ts468/ts468_1.pdf, (20.04.2009).
LOWRY, Robert C. (1999), “The Effects of State Political Interests and Campus Outputs on Public University Revenues,” Economics of Education Review, No: 20, www.elsevier.com/locate/econedurev, (22.10.2005): 105-119.
MARTIN, Ben R./ ETZKOWITZ, Henry (2000), “The Origin and Evolution of the University Species,” Vest 13, www.vest-journal.net/Mart-Etz.pdf (08.12.2008): 9-34.
“Meclis Tutanakları” (1992), TBMM Tutanak Dergisi (19. Dönem, Yasama Yılı:1, Birleşim: 93).
“Meclis Tutanakları” (1997), TBMM Tutanak Dergisi (20. Dönem, Cilt:20, Birleşim: 54).
“Meclis Tutanakları” (2005), TBMM Tutanak Dergisi (22. Dönem, Cilt:107, Yasama Yılı: 4) http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tutanak_g_sd.birlesim_baslangic?P4=15785& P5=B&PAGE1=1&PAGE2=135, (18.06.2008).
“Meclis Tutanakları- 106. Birleşim” (2007), http://www.tbmm.gov.tr/tutanak/donem22/yil5/ bas/b106m.htm, (18.06.2008).
“Meclis Tutanakları- 107. Birleşim” (2007), http://www.tbmm.gov.tr/tutanak/donem22/yil5/ bas/b107m.htm, (20.06.2008).
“Meclis Tutanakları- 107.Birleşim” (2008), http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/ tutanak_ss. birlesim_baslangic? P4=20167&P5=H&web_user_id=5648112&PAGE1=1&PAGE2=102, (22.08.2008)
OĞUZ, Orhan (1992), “Çağdaş Üniversite,” Çağdaş Eğitim Çağdaş Üniversite (Ankara: Başbakanlık Yayını): 233-256.
ORTAŞ, İbrahim (2004), “YÖK Yasası İçin Anayasanın 130. ve 131. Maddeleri Kökten Değişmelidir,” Son Baskı Sanal Gazete, 1/5, www.sonbaski.com/ yokveanayasa.htm (20.11.2005).
ORTAYLI, İlber (2001), Gelenekten Geleceğe (İstanbul: Ufuk Yayınları).
ÖNCÜ, Ayşe (2002), “Akademisyenler: Üniversite Reformu Söyleminde Batı,” KOCABAŞOĞLU, Uygur (ed.), Modernleşme ve Batıcılık (İstanbul: İletişim Yayınları): 521-536.
ÖZASLAN, İsmail/ KORKMAZ, Esfender/ BATIREL, Ömer F/ ERKAL, Mustafa (1998), Yükseköğretim Kurumlarının Bölgelerarası Gelişme Farklılıkları Açısından Önemi ve İşlevleri (İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayını).
RICCI, Mose (1997), “The Urban Role of A New University: a Case Study of Cheeti-Pescara, Abruzzo, Italy,” GeoJournal, 41/.4: 319- 324.
SAATÇİOĞLU, Ömer (1992), “Türkiye’de Çağdaş Eğitim ve Çağdaş Üniversite Konusunda Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nin Görüş ve Öneriler,” Çağdaş Eğitim Çağdaş Üniversite (Ankara: Başbakanlık Yayını) 269-282.
SAYIN, Hasan (2006), YÖK Genel Sekreter Yardımcısı ile Yapılan Görüşme.
SERTLEK, Tufan (1997), “Bilim ve Emek Süreci,” AKALIN, Emine/ AYDOĞDU, Hakan/ SARAOĞLU, Reşat (ed.), Bilim, Bilim Politikası ve Üniversiteler (İstanbul: Bağlam Yayınları): 239-252.
ŞAHİN, Yeşim E. /ERŞEN Ayça (2008), “Bilimin Ekonomi Politiği,” Bilim ve İktidar (Ankara: Dipnot Yayınevi) 183-193
ŞENATALAR, Burhan (1993), “Yükseköğretimde 12 Eylül Düzeni Sürüyor,” İktisat Dergisi, 342: 47-50.
TANİLLİ, Server, (1991), Uygarlık Tarihi (İstanbul: Say Yayınları, 6.Baskı).
“Tarihçe” (2009), http://www.atauni.edu.tr/operation.php?op=32 (15.04.2009)
TEKELİ, İlhan (2003), “Dünya’da ve Türkiye’de Üniversite Üzerinde Konuşmanın Değişik Yolları,” Toplum ve Bilim Dergisi, 97: 123-143.
TERZİOĞLU, Tosun (2003), “Akademik Özgürlükler,” VASSAF, Gündüz (ed.), Özgürleşmenin Sorunları- Mehmet Ali Aybar Sempozyumları 1997–2002 (İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını): 303-311.
TİMUR, Taner (2000), Toplumsal Değişme ve Üniversiteler (Ankara: İmge Kitabevi).
TİTİZ, Tınaz (1995), “Türkiye’de Üniversite, Bilim ve Teknoloji Politikaları,” 2. Üniversite Kurultayı Bildiriler Kitabı (İstanbul: Sarmal Yayınevi): 28-33.
TÜREL, Oktay (2004), “Türkiye’de Yükseköğretimin (Yeniden) Kurumsallaşması Üzerine Düşünceler,” Mülkiye Dergisi, 28/242: 151-180.
Türkiye’nin Yükseköğretim Stratejisi (2007), www.yok.gov.tr/duyuru/2006/ turkiyeninyuksekogretimstratejisi.pdf, (4.7.2008).
“Üniversiteler” (2009), www.yok.gov.tr/universiteler/uni_web.htm, (12.05.2009).
“Vakıf Üniversitelerinin Sayısı Artıyor” (2009), http://www.sondakika.com/haber-vakifuniversitelerinin- sayisi-artiyor (24.06.2009).
VIALE, Riccardo/ ETZKOWITZ, Henry (2005), “Third Academic Revolution: Polyvalent Knowledge; The “DNA” of the Triple Helix,” www.sea.unisannio.it/didattica/ appunti_dispense/ A_A_06_07/Vespasiano/Gruppo%20A/THIRD%20ACADEMIC%20 REVOLUTION.pdf, (08.12.2008).
WERTZ, Marianna (1993), “Wilhelm von Humboldt's Classical Education Curriculum,” The American Almanac, http://american_almanac.tripod.com/humboldt.htm, (20.04.2009).
WIDMANN, Horst (2000), Atatürk ve Üniversite Reformu (İstanbul: Kabalcı Yayınevi).
“Wilhelm Von Humboldt” (2007), Stanford Encyclopedia of Philosophy, http://plato. stanford.edu/entries/wilhelm-humboldt/#RetGerPubEduPol, (08.12.2008).
YÖK (2005), Türk Yükseköğretiminin Bugünkü Durumu, www.yok.gov.tr, (10.05.2008).
“YÖK Hakkında” (2004), www.yok.gov.tr/hakkinda/hakkinda.htm, (07.06.2004).
“15 Üniversite Komisyonda Kabul Edildi,” (2005), Cumhuriyet.
“58.Hükümet Programı,” (2002), www.akparti.org.tr/haber.asp?haber_id=6866& kategori=1 (18.07.2004).
1750 Sayılı Üniversiteler Kanunu, (1750 SK).
2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu, (2547 SK).
2809 Sayılı Yükseköğretim Kurumları Teşkilatı Hakkında 41 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulüne Dair Kanun, (2809 SK).
4936 Sayılı Üniversiteler Kanunu (4936 SK).
5765 Sayılı Yükseköğretim Kurumları Teşkilâtı Kanununda Ve Yükseköğretim Kurumları Öğretim Elemanlarının Kadroları Hakkında Kanun Hükmünde Kararname İle Genel Kadro Ve Usulü Hakkında Kanun Hükmünde Kararnameye Ekli Cetvellerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (5765 SK).