Anayasa Mahkemesi Kararlarında Hak Arama Özgürlüğü

Bu çalışmada, Anayasa Mahkemesi'nin Anayasa'nın 36. maddesinde düzenlenen "hak arama özgürlüğü" konusuna yaklaşımı incelenmiştir. Hak arama özgürlüğünün kapsamının belirlenmesinde, Anayasa Mahkemesi'nin 1961 ve 1982 Anayasası dönemlerinde verdiği kararlar göz önüne alınmıştır. Anayasa Mahkemesi'nce, "bireyin adaleti bulma, hakkı olanı elde etme ve haksızlığı giderme uğraşının uygar yöntemi" şeklinde tarif edilen hak arama özgürlüğü, hukuk devletinin başlıca ölçütlerinden, demokrasinin en çağdaş gereklerinden ve vazgeçilmez koşullarından biri olarak kararlara yansımıştır. Anayasa Mahkemesi genel olarak, hak arama özgürlüğünü geniş bir çerçeveden ele almıştır. Böylece, hak arama özgürlüğünün kullanımını sınırlayan düzenlemeler, Anayasa'ya aykırı bulunarak iptal edilmiştir. Ancak, hak arama özgürlüğünün kullanımını açıkça sınırlayan bir takım yasal düzenlemelerin, yerindelik denetimi yoluyla, Anayasa'ya uygun bulunduğu da görülmektedir. Söz konusu yaklaşım şekli, hak arama özgürlüğünün sınırlanması sonucunu doğurmuştur.

The Concept of "Freedom to Claim Rights" in the Decisions of the Constitional Court of Turkey

The aim of this study is to evaluate the Constitutional Court's approach to the concept of "freedom to claim rights" as provided by Article 36 of the Turkish Constitution. The Constitutional Court's decisions, by reference to the 1961 and the 1982 Constitution, are taken as examples to define the concept of freedom to claim rights. According to the Court, freedom to claim rights may be defined as seeking justice by individuals, to obtain what is just and fair for the individual and a contemporary way to eliminate unfairness. It may justly be said the concept has been employed in the decisions to proof that it is one of the most remarkably elements of democracy in where rule of law is applied and it is one of the unavoidable elements of democracy. The Court, in general, interpreters the concept widely. Therefore, legal rules that conflict with the concept are revoked. However, some legal rules that apparently conflict with the concept have not been revoked. The Court decided that they have not been in conflict with the Constitution. Such an approach has inevitably resulted in the limitation of the concept.

PDF

___

AKIN, İlhan (1974), Kamu Hukuku (İstanbul: Fakülteler Matbaası).
ADALET BAKANLİĞİ, _____http://www.adalet.gov.tr> (14.12.2005).
ANAYASA MAHKEMESİ, _____http://www.anayasa.gov.tr> (14.12.2005).
ÇEÇEN, Anıl (1995), İnsan Hakları (Ankara: Gündoğan Yayınları, 2.B.)
DANIŞMA MECLİSİ TUTANAK DERGİSİ (1982), C. 8 (Ankara: TBMM Basımevi).
DONNELY, Jack (1995), Teoride ve Uygulamada Evrensel İnsan Hakları (Ankara: Yetkin Yayınları, 2. B) (Çev. Mustafa Erdoğan, Levent Korkut).
ERDOĞAN, Mustafa (1996), Anayasal Demokrasi (Ankara: Siyasal Kitabevi).
GEMALMAZ, Mehmet S. (2003), Ulusal üstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş (İstanbul: Beta Yayınları, 4.B.).
GÖLCÜKLÜ, Feyyaz A./GÖZÜBÜYÜK, Şeref A. (2002), Avrupa İnsan Haklan Sözleşmesi ve Uygulaması (Ankara: Turhan Kitabevi, 3. B.).
GÖZÜBÜYÜK, Şeref (2001), Türkiye'nin Yönetim Yapısı (Ankara: Turhan Kitabevi, 7. B.). GÖZÜBÜYÜK, Şeref (2002), Yönetim Hukuku (Ankara: Turhan Kitabevi, 16. B,).
GÖZÜBÜYÜK, Şeref (2003), Yönetsel Yargı (Ankara: Turhan Kitabevi, 17. B.).
KABOĞLU, İbrahim Ö. (1996), Dayanışma Hakları (Ankara: TODAİE).
KABOĞLU, İbrahim Ö. (1999), Özgürlükler Hukuku (İstanbul: Afa Yayınları, 5. B.).
KABOĞLU, İbrahim Ö. (1991), " 'Dayanışma Hakları'nın Hukuksal Değeri (Soyut Talepler mi, İnsan Hakları mı?), İnsan Hakları Yıllığı, 1991/13: 37-48.
KÖPRÜLÜ, Bülent (1970-1971), Medeni Hukuk (İstanbul: Fakülteler Matbaası).
KURU, Baki/ARSLAN Ramazan /YILMAZ, Ejder (1998), Medenî Usul Hukuku (Ankara: Yetkin Yayınları, 10. B.).
ÖZBUDUN, Ergun (1986), Türk Anayasa Hukuku (Ankara:Yetkin Yayınları).
ÖZDEK, Yasemin (2004), Avrupa İnsan Haklan Hukuku ve Türkiye (Ankara: TODAİE).
ÖZTAN, Bilge (1998), Medeni Hukukun Temel Kavramları (Ankara: Turhan Kitabevi).
REID, Karen (2000), Adil Bir Yargılanmanın Güvenceleri (İstanbul: Scala Yayıncılık) (Çev. Bahar Öcal Düzgören).
REİSOĞLU, Safa (2001), Uluslararası Boyutlarıyla İnsan Hakları (İstanbul: Beta Yayınları). RESMİ GAZETE, http: //rega.basbakanlik.gov.tr, (14.12.2005).
SAĞLAM, Fazıl (1982), Temel Hakların Sınırlanması ve Özq (Ankara: A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları).
SOYSAL, Mümtaz (1992), 100 Soruda Anayasa'nın Anlamı (İstanbul: Gerçek Yayınevi).
TANÖR, Bülent / YÜZBAŞIOĞLU Necmi (2001), Türk Anayasa Hukuku (İstanbul: YKY Yayınları).
TANÖR, Bülent, (1990), Türkiye'nin İnsan Hakları Sorunu (İstanbul: Özal Matbaası).
YÜZBAŞIOĞLU, Necmi (1996), 1982 Anayasası ve Anayasa Mahkemesi Kararlarına Göre Türkiye'de Kanun Hükmünde Kararnameler Rejimi (İstanbul: Beta Yayınları).