Mutezile Kelâmında Düşünce (Nazar)-Bilgi İlişkisi – Kadı Abdulcebbar Örneği

Makale, Kadı Abdulcebbar’ın düşünce-bilgi ilişkisi konusundaki yaklaşımını ele almaktadır. Bu çerçevede konu, düşünce ile bilginin ‘tevlîd’ teorisi içerisinde nasıl ele alındığı tartışılmaktadır. Makale, bunun yanı sıra Kadı Abdulcebbar’ın nazar, delîl, medlûl, ta’alluk, ma’nâ, hâl, sukûnu’n-nefs ve i’tikâd gibi epistemolojik kavramları birbiriyle ilişkisi açısından tartışmakta ve Kadı Abdulcebbar’ın, bilginin tanımı ve mahiyeti sorununu bu “kavramsal ağ” içerisinde nasıl aşmaya çalıştığı irdelenmektedir

Anahtar Kelimeler:

Ta’alluk, Delîl, Nazar, Bilgi, Ma’nâ, Hâl, Sukûnu’n-Nefs, İ’tikâd

The Relationship Between Thought (Nazar) And Knowledge in Mu’tazilite Theology –Qadi Abd al-Jabbar Case–

logy –Qadi Abd al-Jabbar Case–This article deals with Qadi Abd al-Jabbar’s approach to the relationship between thought and knowledge. In this framework, how thought and knowledge should be considered in the context of the ‘tawlîd’ theory is discussed. Besides this, epistemological concepts such as nazar, dalîl, madlûl, ta‘alluq, ma‘nâ, hâl, sukûn al-nafs, and i‘tiqâd are discussed from the point of their relations to each other. Abd al-Jabbâr searches for the definition and nature of “knowledge” as what can be called a “conceptional network” through his approach at issue

Keywords:

Ta‘alluq Dalil, Nazar, ‘Ilm, Ma‘nâ, Hâl, Sukun an-Nafs, I‘tiqâd, Qadi Abd al-Jabbar,

PDF

___

Amidî, Ebkâru’l-Efkâr, tah. A. M. Mehdî, Kahire, 2002.
Bağdadî, el-Fark beyne’l-Firak, Beyrut, 1990.
Bakıllanî, Temhîd, Beyrut, 1957.
Cabirî, Muhammed Âbid, Arap İslam Kültürünün Akıl Yapısı, terc. B. Köroğlu, H. Hacak, E. Demirli, İstanbul, 1999.
Câhız, Resâil, Beyrut, 1991.
Cürcânî, S. Şerif, Ta’rifât, Beyrut, 1983.
_____, Şerhu’l- Mevâkıf, Beyrut, 1997.
Cüveynî, İrşâd, tah. M.Y. Mûsa, Mısır, 1950.
Ebû Reşîd en-Nisâbûrî, ‘Divânu’l-Usûl Fî’t-Tevhîd’, tah. M. Abdu’l-Hâdî Ebu Ride, Mısır, 1969.
_____, Mesâil fi’l-Hilâf, tah. M. Ziyade, R. Seyyîd, Beyrut, 1979.
Eş’ârî, Makâlât, İstanbul, 1928.
Fârâbî, Kitâbu’l-Burhân, tah. Macid Fahrî, Beyrut, 1987.
Georges Vajda, Pour Le Dossier Nazar, Resherches d’Islamologie, Lourain, 1977.
Hasan Basrî, Risâletun fî’l-Kader, Resâilu’l-Adl ve’t-Tevhîd içinde, Mısır: Dâru’l-Hilal, tsz.
Hüsnü Zîne, el-Akl inde’l-Mutezile, Beyrut, 1980.
İbn Faris İbn Zekeriya, el-Mekayîs fî’l-Luğa, tah. Şihâbu’d-Dîn Ebû Amr, Dâru’l-Fikr, Beyrut- Lübnan, 1994.
İbn Sinâ, Necât, tah. M. S. Kürdî, Kahire, 1938.
İmam Kasım er-Ressî, Mecmuu Kutub ve’r-Resâil, tah. A. A. Cedbân, San’a, 2001.
Kadı Abdulcebbar, Mecmuu’l-Muhît bi’t-Teklîf, tah. Ö. Azmî ve A. el-Ehvânî, Mısır, tsz.
_____, el-Muğnî, -en-Nazar ve’l-Meârif-, tah. İbrahim Medkûr, Mısır, tsz.
Kadı Abdulcebbar, el-Muğnî,-Kitâbu’t-Ta’dîl ve Tecvîr-, tah. Mahmûd Muhammed Kâsım, Mı- sır, tsz.
_____, Mecmuu’l-Muhit bi’t-Teklîf, tah.Cîn Yusuf Hoben el-Yesûî, Beyrut 1986.
_____, el-Muğnî, -et-Tenebbuât ve’l-Mu’cizât-, tah. M. Muhammed Kasım, Taha Hüseyin (ed.), c. XV, Mısır tz.
_____, el-Muğnî, -İ’câzu’l-Kur’ân-, c. XVI, tah. Emîn el-Hûlî, Mısır, tsz.
_____, Muteşabihu’l-Kur’ân, tah. Adnan Muhammed Zarzûr, Mısır: Dâru’t-Turâs, tsz.
_____, Şerhu’l-Usûli’l-Hamse, tah. A. Osman, Kahire, 1996.
Margaretha T. Heemskerk, Suffering in The Mu’tazilite Theology, Leiden, 2000.
Muhit, Mert, “Kelamcıların Bilgi Tanımları üzerine Bir Tahlil Denemesi,” AÜİFD, XLIV: 1, Ankara 2003.
Nâşî el-Ekber, Kitâbu’l-Evsat, thk. J. Van Ess, Beyrut 1971.
Osman b. Sa’îd ed-Darimî, ‘Reddu’l-İmam ed-Darimî’, tah. M. H. el-Fakî, Lübnan, 1358 H.
Richard M. Frank, al-Ma’na: Some Reflections on The Technical Meanings of The Term in The Kalam and its Use in The Physics of Muammer, Journal of The American Oriental Society, 87:3 (1967).
Richard M. Frank, The Metaphysics of Created Being According to Abu’l-Hudhayl al-Allaf, Leiden, 1966.
Soheil M. Afnan, Philosophical Terminology in Arabic and Persian, Leiden, 1964.
Şehristanî, el-Milel ve’n-Nihal, Lübnan- Beyrut, tsz.
Taşçı, Özcan,Takiyyüddin Necrani`nin Mu`tezile Bilgi Teorisindeki Yeri ve Önemi, Basılmamış Doktora Tezi, A.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2005.
Toshiko Izutsu, İslam Düşüncesinde İman Kavramı, terc. Selahattin Ayaz, İstanbul, 2000.
Wolfson, Kelam Felsefeleri, terc. K. Turhan, İstanbul, 2001.
Yahya b. Hüseyin, ‘er-Redd ve’l-İhticâc’, Resâilu’l-Adl ve’t-Tevhîd içinde, tah. Muhammed Ammâre, Mısır: Dâru’l-Hilal, tsz.
Yahya b. Murtaza, Bahru’z-Zehhar, tah. M. M. Tâmir, Beyrut, 2001.