VERGİ YARGILAMASINDA RE'SEN ARAŞTIRMA İLKESİ

İdarenin yargı denetimine tabi olması, hukuk devleti olmanın bir gereğidir. Bu denetimin etkin bir biçimde gerçekleştirilebilmesi sadece davacının değil, kamunun menfaatini ilgilendirir. Bu nedenle, bir kamu hukuku dalı olan ve maddi gerçeğe ulaşmayı amaçlayan vergi yargılamasında yargıç, gerek usule gerekse maddi olaya ilişkin konularda re’sen inceleme ve araştırma yapma yetkisi ve hatta görevi ile donatılmıştır. Vergi yargılamasında geçerli olan re’sen araştırma ilkesi, bu incelemede ilgili mevzuat, öğreti ve mahkeme kararları ışığında çeşitli yönleriyle ele alınmaktadır. Bu konuda Fransız hukukundaki uygulamaya da ayrıca değinilmektedir. Bu çalışmada, re’sen araştırma ilkesinin Türk hukukunda belirlenen sınırlarının, bu ilkenin işlevsel gayesine uygun bir mekanizma olmaktan uzaklaşmasına yol açtığı ileri sürülmektedir. Buna göre, re’sen araştırma ilkesi, çalışmada incelenen bir takım sınırlamalar dolayısıyla, işlevsel gayesi olan maddi gerçeğe ulaşarak idarenin etkin biçimde denetlenmesi ve kamunun menfaatinin sağlanması gayelerini tam olarak yerine getirememektedir. Örneğin, tanık delili, her ne kadar bazı mahkeme kararlarında ve bazı yazarlar tarafından idari yargılama yönteminin niteliğine uymadığı belirtiliyor ise de, esasında vergi yargılamasında kullanılan yöntemlere aykırı değildir. Hatta Vergi Usul Kanunu madde 3 ve mükerrer madde 378’deki özel düzenlemeler karşısında vergi yargılamasında duruşmalı davalarda tanık delilinin kullanılabilmesi gerekmektedir

Anahtar Kelimeler:

Tahkik usulü, re’sen araştırma, vergi yargılaması, idari yargılama, tanık delili

The Inquisitorial Procedure in Tax Litigation

The principle of rule of law requires that the actions of the State be subject to judicial review. The efficiency of such review would not only benefit the plaintiff but the public as well. Judges in tax litigation are therefore embodied with the authority and duty to undertake research ex officio regarding issues relating to both the procedure and merits of the case, since tax litigation, as a field of public law, is oriented to ascertaining the truth without being limited to the claims and defenses of the parties. This study aims to analyze the inquisitorial procedure in tax litigation under Turkish law in light of relevant legislation, legal literature and court precedents as well as the applicability this procedure in French law. This paper suggests that the limitations applicable for the inquisitorial procedure under Turkish law render it to become a mechanism which does not correspond with its functional objectives. In other words, the inquisitorial procedure cannot fully serve the realization of its functional objectives, namely, ascertaining the truth without being limited to the claims and defenses of the parties and ensuring an efficient judicial review of the State for the benefit of the public because of the limitations of this procedure under Turkish law. Witness testimony, for example, is not contrary to the methods used in tax litigation in contrast with the opinions of some scholars and some court decisions. As a matter of fact, the special regulations provided in article 3 and repeated article 378 of the Tax Procedural Law require the availability of witness testimony in tax litigation

Keywords:

Inquisitorial procedure, research ex officio, tax litigation, administrative litigation, witness testimony,

PDF

___

ALVER, C.; İdari Yargılama Usulü Kanunu Şerhi, 4. Baskı, Ankara 1994.
ASLAN, Z.; Türk İdari Yargı Sisteminde Re’sen Araştırma İlkesi, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi No: 23-24 (Ekim 2000-Mart 2001).
COLSON, J.: L’Office du Juge et la Preuve dans le Contentieux Administratif, Paris 1970.
ÇIRAKMAN, E.: Hukuk Yargılama Usulünün İdari Yargıda Uygulanması, Ankara 1982.
FİSCHER, S.: French Administrative Law of Procedure, Comparative Law Seminar, Catholic University of America, 27 May 2003.
GÖZÜBÜYÜK, Ş.: Yönetsel Yargı, Ankara 1998.
HAURIOU, M.: Précis Elémentaire de Droit Administratif, Paris 1938.
KARAVELİOĞLU, C.: İdari Yargılama Usulü Kanunu Şerhi, 4. Baskı, Trabzon 1999.
KUMRULU, A.: Vergi Yargılama Hukukunda Kuramsal Temeller, Ankara 1989.
ÖNCEL, M./KUMRULU, A./ÇAĞAN, N.: Vergi Hukuku, Ankara 1999.
ÖZAY, İ. H.: Yargısal Korunma, İstanbul 1999.
ÖZKAN, G.: “İdari Usul”, Danıştay Dergisi, Yıl: 30, Sayı: 101, 2000 (Özkan - 2000).
ÖZKAN, G.: “İdari Usul Kanununda Düzenlenmesi Gereken Genel İdari Usul İlkeleri”, İdari Usul Kanunu Hazırlığı Uluslararası Sempozyumu, Ankara 1998 (Özkan - 1998).
SUNAY, S. Ş.: İdari Yargılama Usulüne Hakim Olan İlkeler Karşısında İspat ve Delil Hususları, İstanbul 1997.
YALTI SOYDAN, B.: “İnsan Hakları Açısından Vergi Yükümlüsünün Adil Yargılanma Hakkı”, Vergi Sorunları Dergisi, Sayılar: 143-144-145, Ağustos- Eylül-Ekim 2000.
YALTI SOYDAN, B.: “İnsan Haklarının Vergi Hukuku Pratiği: Adil Yargılanma Hakkının Vergi Davalarında Uygulanabilirliği”, Vergi Dünyası, Yıl: 21, Sayı:254, Ekim 2002.
YENİCE, K./ESİN, Y.: İdari Yargılama Usulü, 1983.
YILMAZ, E.: “İdari Yargıda İddia ve Savunmanın Genişletilmesi/Değiştirilmesi Yasağı”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı 3-4, 1983.
YORGANCIOĞLU, E.: “Danıştay Yargılama Usulünde Re’sen İnceleme Yetkisi”, İdare Hukuku ve İdari Yargı ile İlgili İncelemeler, Danıştay Yayını, Ankara 1976.
ZABUNOĞLU, Y. K.: İdari Yargı Hukuku Dersleri, Ankara Üniversitesi, 1980- 1981.
Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulu, T. 24.2.1973, E. 1970/1, K. 1973/1.
Danıştay VDDGK, T. 21.02.1997, E. 1995/209, K. 1997/124.
Danıştay İDDGK, T.15.06.1990, E.1990/457, K.1990/109.
Danıştay 3. Daire, T. 1.2.1995, E. 1994/2506, K. 1995/294.
Danıştay 3. Daire, T. 21.10.1997, E. 1996/3153, K. 1997/3537.
Danıştay 3. Daire, T.21.11.1990, E.1990/2057, K.1990/3199.
Danıştay 3. Daire, T.12.12.1990, E.1990/29229, K.1990/3417.
Danıştay 3. Daire, T.25.12.1990, E.1989/3460, K. 1990/3569.
Danıştay 3. Daire, T. 25.10.1989, E. 1989/452, K. 1989/2340.
Danıştay 3. Daire, T. 24.12.1986, E. 1986/1201, K. 1986/2706.
Danıştay 5. Daire, T. 06.06.1991, E. 1990/4297, K. 1991/1099.
Danıştay, 5. Daire, T.08.12.1987, E.1985/815, K.1987/1723.
Danıştay 5. Daire, T. 17.03.2003, E. 1999/6343, K. 2003/825.
Danıştay 6. Daire, T. 13.02.1967, E. 1965/3084, K. 1967/183.
Danıştay 6. Daire, T. 9.3.1995, E. 1994/3089, K. 1995/925.
Danıştay 7. Daire, T. 19/11/1974, E. 1974/724, K. 1974/2160.
Danıştay 7. Daire, T. 09.07.1984, E. 1984/1081, K. 1984/1385.
Danıştay 7. Daire, T. 12.04.1985, E. 1984/3570, K. 1985/1039.
Danıştay 7. Daire, T. 20.05.1993, E. 1989/4075, K. 1993/2065.
Danıştay 7. Daire, T. 15.02.1986, E. 1985/91, K. 1985/483.
Danıştay 8. Daire, T. 5.11.1974, E. 1974/1970, K. 1974/3850.
Danıştay 9. Daire, T. 6.11.1997, E. 1996/5646, K. 1997/3401.
Danıştay 10. Daire, T.11.11.1992, E.1990/361, K.1992/3943.
Danıştay 11. Daire, T. 21.4.1999, E. 1997/3366, K. 1999/1549. Fransız Danıştayı (Conseil d’Etat) Kararları:
Barel (1954), Conseil d’Etat, Revue du Droit Public, 1954, s. 509.
Centre Hospitalier Régional de Blois (1961), Conseil d’Etat, 13 Temmuz 1961, Rec. s. 1138.
Mme Annick B.G. (2003), Conseil d'Etat, 21 Kasım 2003, Sayı 244820.
Poncin (1963), Conseil d'Etat, 22 Haziran 1963, Act. Jurid. 1963 II. 214.
Prudhom (1940), Conseil d’Etat, 12 Ocak 1940, Rec. Cons. d’Et., s. 15.
Sté Comptoir (1960), Conseil d’Etat, 9 Kasım 1960, Rec. S. 615.
Ville de Nogent-sur-Marne (1953), Conseil d’Etat, 15 Mayıs 1953, Rec. S. 245.
Ville de Thuir (1961), Conseil d’Etat, 13 Temmuz 1961, Rec. s. 483.