Her devlet yapısında, politik-anayasal dengelerle, hukukun yaratılma ve uygulanma biçimleri üzerinde, hukuk biliminin (scientia iuris) rolü arasındaki karşılıklı ilişkiler, belki de Roma'da olduğu kadar hiçbir »hukuk uygulamasında görülemez (saptanamaz). Bunun nedeni, Roma Kenti Devleti'nin kuruhnasından, lustinianus zamanına kadar onüçü aşkın yüzyılı kapsayan, Roma Hukuk uygulamasının kendine özgü çeşitliliği olabilir. Gerçekten bu uygulama, bir yandan sürekliliği ile dikkat çekmektedir, öte yandan, bu durum hem coğrafî değişüdikler,,hem de karmaşık yapıların etkilediği, köklü farklılıklar içeren toplumsal ve politik örgütlenmelerin biçimlerine ilişkin olmasından kaynaklanmaktadır.