Osmanlı/Türk Köy İdaresi Sistemi Üzerinde Fransız Etkisi: 1864 ve 1871 Osmanlı Nizamnamelerinin Köylere İlişkin Hükümleri ve 1924 Köy Kanunu Fransa’dan mı İktibas edilmiştir?
Bu makalede Osmanlı/Türk köy
idaresi sisteminin Fransa’dan iktibas edilip edilmediği sorunu incelenmektedir.
Bu sorunu çözmek amacıyla, bir yandan 1864 ve 1871 Osmanlı Vilayet
Nizamnamelerinin köy idaresine ilişkin hükümleri ile 5 Mayıs 1855 tarihli Fransız
Kanununun hükümleri, diğer yandan da 18 Mart 1924 tarihli Köy Kanununun
hükümleri ile 5 Nisan 1884 tarihli Fransız Kanununun hükümleri arasında karşılaştırma
yapılmıştır. Karşılaştırma sonucunda Fransız ve Osmanlı/Türk köy idaresi sistemleri
arasında, organların oluşumları ve görev ve yetkileri bakımından benzerliklerin
olduğu gözlemlenmiş ve Osmanlı/Türk köy idaresi sisteminin, farklı yanları
olmakla birlikte, Fransız sisteminden esinlendiği sonucuna ulaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler:
Köy idaresi, muhtar, ihtiyar heyeti, 1864 ve 1871 Osmanlı Vilayet Nizamnameleri, 1924 Köy Kanunu, 1855 ve 1884 Fransız Belediye Kanunları
French Effect on the Ottoman/Turkish System of Village Administration: Are the Pro-visions of Ottoman 1864 and 1871 Laws concerning Villages, and the 1924 Village Law Received from France?
This article examines the question of whether Ottoman/Turkish system of village
administration is taken from the French system. In order to solve this problem, on the one hand the provisions
of Ottoman Vilayet Laws of 1864 and
1871 concerning village administration are compared with the French Law of 5 May
1855 on Municipal Administration, and on the other hand Turkish Village Law of
18 March 1924 with the French Law of 5 April 1884 on Municipal Administration. It
is observed that there are many similarities between Ottoman/Turkish and French
systems of village/commune administration
in terms of the formations of the organs and their duties and powers, and it is
concluded that the Ottoman/Turkish system of village is inspired by the French
system.
Keywords:
Village administration, village headman, municipal council, Ottoman Law of 1864 and 1871, Turkish Village Law of 1924, French Laws of 1855 and 1884 on Municipal Administration,
___
- KAYNAKÇA
- Osmanlı/Türk Mevzuatı (Tarih sırasına göredir)
- 8 Ekim 1864 (7 Cemade’l-ahir 1281) Tarihli “Tuna Vilayeti Namıyla Bu Kerre Teşkil Olunan Da’irenin İdare-i Umumiyye ve Hususiyyesine ve Ta’yin Olunacak Me’murların Suver-i İntihabiyyeleriyle Veza’if-i Da’imesine Da’ir Nizamnamedir” (Takvim-i Vekayi, def’a 773, 7 Cemaziyelevvel 1281/8 Ekim 1864; Düstur, Def’a-i Sânîye, İstanbul, Matbaa-i Âmire, 1282, s.517-554). Yazıçevrimi: Mehmet Seyitdanlıoğlu, “Yerel Yönetim Metinle-ri III: Tuna Vilâyeti Nizâmnâmesi”, Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt 5, Sayı 2, Mart 1996, s.67-81.
- 7 Kasım 1864 (Hicrî 7 Cemazeyilahir 1281, Rumî 26 Teşrinievvel 1280) Tarihli Vilâyet Ni-zamnâmesi, Düstur, Tertip 1, Cilt I, s.608-624 (Dersaadet: Matbaa-i Amire, 1289). Oriji-nal Metne Online Erişim: https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/67/199609231-c1.pdf?sequence=7&isAllowed=y (22.12.2017). Yazıçevrimi: Erkan Tural, “1881 Hersek İsyanı, 1863 Eyalet Teftişleri ve 1864 Vilayet Nizamnamesi”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 2, Nisan 2004, s.93-123; Erkan Tural ve Selim Çapar, (Ed.), 1864 Vilayet Nizamnamesi, Ankara: TODAİE-TİAV Ortak Yayını, 2015, s.374-384.
- 22 Ocak 1871 (Hicrî 29 Şevval 1287, Rumî 9 Kânûnusânî 1286) Tarihli İdare-i Umumiye-i Vi-layet Nizamnamesi, Düstur, Tertip , Cilt I, s.635-651 (Dersaadet: Matbaa-i Amire, 1289; Orijinal Metne Online Erişim: https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/67/199609231-c1.pdf?sequence=7&isAllowed=y. Yazıçevrimli Tam Metin: Mehmet Seyitdanlıoğlu, “Yerel Yönetim Metinleri VI: 1871 Vilâyet Nizamnamesi ve Getirdikleri’, Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt 5, Sayı 5, Eylül 1996, s.89-103; (Devamı): Mehmet Seyitdanlıoğlu, “Ye-rel Yönetim Metinleri VII: 1871 Vilayet Nizamnamesi ve Getirdikleri’, Çağdaş Yerel Yö-netimler, Cilt 5, Sayı 6, Kasım 1996, s.89-99; Tural ve Çapar, op. cit., s.422-441.
- 26 Mart 1913 (Hicrî 17 Rebiü’l-ahir 1331, Rumî 13 Mart 1329) Tarihli İdare-i Umumiye-i Vi-layat Kanun-ı Muvakkati, Takvim-i Vekayi, 19 Rebiü’l-ahir 1331, 15 Mart 1329. Numero 1414; Düstur, Tertib-i Sani, Cilt 5, s. 186-218. Orijinal Metne Online Erişim: https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/71/199609296-c5.pdf?sequence=5&isAllowed=y (23.12.2017). Yazıçevrimi: Cenk Reyhan, “Yerel Yöne-tim Metinleri XX: 1913 Tarihli Vilayet Genel İdaresi Geçici Kanunu”, Çağdaş Yerel Yö-netimler Dergisi, Cilt 9, Sayı 1, Ocak 2000, s.129-154.
- 18 Mart 1924 (Hicrî 12 Şaban 1342, Rumi 18 Mart 1340) Tarihli ve 442 sayılı Köy Kanunu, Resmî Ceride, Miladî 7 Nisan 1924, Hicri 4 Ramazan 1342, Rumi, 7 Nisan 1340, Sayı 68, Düstur, Tertip 3, Cilt 5, s.336. Eski harfli 1924’teki orijinal metne online erişim: http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/68.pdf (27.12.2017). 1924’te kabul edilen metnin ya-zıçevrimli hâli: Kanunlar Dergisi, Cilt 2, s.258-273 (Online erişim: https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc002/kanuntbmmc002/kanuntbmmc00200442.pdf) (1.2.2018). Ocak 2018 tarihi itibarıyla yürürlük-teki hâline online erişim: http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.442.pdf (27.1.2018).
- Fransız Mevzuatı (Tarih sırasına göredir)
- 21 Mart 1831 tarihli Belediye Teşkilatı Hakkında Fransız Kanunu (Loi du 21 mars 1831 sur l'organisation municipale)”, in M. Chabanier (Ed.), Manuel à l'usage de MM. Les préfets, sous-préfets, maires et percepteurs, pour l'exécution de la loi du 21 mars 1831 sur l'orga-nisation municipale, Valence, L’Imprimerie de Borel, 1833, s.5-15 (http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k97716262.r) (4.2.2018).
- 18 Temmuz 1837 tarihli Belediye İdaresi Hakkında Kanun (Loi du 18 juillet 1837 sur l’administration municipale), Bulletin des lois, No 521, IXe Série, Cilt XV, s.129-152, (http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k486417m/f152.item.r) (4.2.2018).
- 5 Mayıs 1855 tarihli Belediye Teşkilâtı Hakkında Kanun (Loi du 5 mai 1855 sur l'organisation municipale), Bulletin des lois, N° 291, XIe Série, Tome V, s.773-784 (http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k4861347/f812.item.r) (4.2.2018).
- 5 Nisan 1884 Tarihli Belediye Teşkilatı Hakkında Kanun (Loi du 5 avril 1884 sur l'organisation municipale), Journal officiel, 6 Nisan 1884, s.1557-1568; (http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6225682q/f1.item.r=Journal%20officiel%206%20avril%201884) (28.12.2017).
- Mahallî İdareler Genel Kodu (Code général des collectivités territoriales, https://www.legifrance.gouv.fr/affichCode.do?idSectionTA=LEGISCTA000006192257) (4.2.2018).
- Literatür
- Auby, Jean-Bernard, Jean-François Auby ve Rozen Noguellou, Droit des collectivités locales, Paris, PUF, Thémis Droit, 6. Baskı, 2015.
- Direction générale des collectivités locales, Les collectivités locales en chiffres 2017, Paris, 2017, (https://www.collectivites-locales.gouv.fr/files/files/statistiques/brochures/chapitre_2_-_les_collectivites_locales_et_leur_population_0.pdf) (6.2.2018).
- Duran, Lûtfi, İdare Hukuku Ders Notları, İstanbul, İÜHF Yayınları, 1982.
- Faure, Bertrand, Droit collectivités territoriales, Paris, Dalloz, 4. Baskı, 2016.
- Ferstenbert, Jacques, François Priet ve Paule Quilichini, Droit collectivités territoriales, Paris, Dalloz, 2. Baskı, 2016.
- Gariel, A., Dictionnaire Latin-Français, Paris, A. Hatier, 1988.
- Gözler, Kemal, Mahallî İdareler Hukuku, Bursa, Ekin, 2018.
- Gözler, Kemal, “6360 Sayılı Kanun Hakkında Eleştiriler: Yirmi Dokuz İlde İl Özel İdareleri ve Köylerin Kaldırılması ve İlçe Belediyelerinin Büyükşehir İlçe Belediyesi Hâline Dönüştü-rülmesi Anayasamıza Uygun mudur?”, Legal Hukuk Dergisi, Cilt 11, Sayı 122, Şubat 2013, s.37-82 (www.idare.gen.tr/6360-elestiriler.pdf) (3.2.2017).
- Nadaroğlu, Halil, Mahallî İdareler, İstanbul: Beta, 7. Baskı, 1998.
- Reyhan, Cenk, “Yerel Yönetim Metinleri XX: 1913 Tarihli Vilayet Genel İdaresi Geçici Ka-nunu”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 9, Sayı 1, Ocak 2000, s.129-154.
- Robert, Paul, Le Petit Robert 1: Dictionnaire de la langue française, Paris, La Robert, 1991.
- Sami, Şemseddin, Kamus-ı Fransevi/Dictionnaire Français-Turc, İstanbul, Mihran, 1315/1855,
- Seyitdanlıoğlu, Mehmet, “Yerel Yönetim Metinleri III: Tuna Vilâyeti Nizamnamesi”, Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt 5, Sayı 2, Mart 1996, s.67-81.
- Seyitdanlıoğlu, Mehmet, “Yerel Yönetim Metinleri VI: 1871 Vilâyet Nizamnamesi ve Getir-dikleri’, Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt 5, Sayı 5, Eylül 1996, s.89-103.
- Seyitdanlıoğlu, Mehmet, “Yerel Yönetim Metinleri VII: 1871 Vilayet Nizamnamesi ve Getir-dikleri’, Çağdaş Yerel Yönetimler, Cilt 5, Sayı 6, Kasım 1996, s.89-99.
- TBMM Zabıt Ceridesi, Cilt 6 (Devre 2, İçtima Senesi 1, İçtima 108, 110, 112); Cilt 7 (Devre 2, İçtima Senesi 2, İçtima 9, 15 (Tutanaklara online olarak izleyen linkten ulaşılabilir: https://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/tutanak_dergisi_pdfler.yasama_yillari?v_meclis=1&v_donem=2) (24.12.2017).
- Toprak, Zerrin, Yerel Yönetimler, Ankara, Siyasal, 9. Baskı, 2014.
- Tortop, Nuri, Burhan Aykaç, Hüseyin Yayman ve Akif Özer, Mahallî İdareler, Ankara, Nobel, 3. Baskı, 2015.
- Tural, Erkan ve Selim Çapar (Ed.), 1864 Vilayet Nizamnamesi, Ankara, TODAİE-TİAV Ortak Yayını, 2016.
- Tural, Erkan, “1881 Hersek İsyanı, 1863 Eyalet Teftişleri ve 1864 Vilayet Nizamnamesi’” Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 2, Nisan 2004, s.93-123.
- Tural, Erkan, “Habsburg ve Osmanlı İmparatorluğunun En Uzun Asrı ve 1864 - Tuna Vilayet Nizamnameleri”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 3, Temmuz 2004, s.83-113.
- Ulusoy, Ahmet ve Tekin Akdemir, Mahallî İdareler, Ankara, Seçkin, 10. Baskı, 2017.
- Yalçındağ, Selçuk, “Belediyelerin Görevleri ve Yetkileri”, in TODAİE, Belediyeler El Kitabı, Ankara, TODAİE Yayını, 1963 (http://www.todaie.edu.tr/resimler/ekler/30d4606d25328d2_ek.pdf) (22.12.2017).
- ISSN: 1301-1308
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 1943
- Yayıncı: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi