1961 ANAYASA RERERANDUMU VE PROPAGANDA FAALİYETLERİ
27 Mayıs 1960 darbesinin ardından ülke idaresinin başına gelen Milli Birlik Komitesi, seçimlere gidilmesi ve yönetimi sivillere devretmek amacıyla tüm hızıyla yeni Anayasa’yı hazırlama süreci içerisine girmiştir. Yürütülen tüm çalışmaların ardından Kurucu Meclis’te yapılan toplantılar sonucunda darbenin birinci yıl dönümü olan 27 Mayıs 1961 tarihinde Anayasa’yı kabul etmiş ve halk oylamasına sunulması kararlaştırmıştır. Yayınladığı bir bildirgeyle partilerin propaganda faaliyetlerini serbest bıraktığını açıklamıştır. Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) anayasa hazırlıkları sırasında Temsilciler Meclisinde üyesinin bulunmasından dolayı propaganda olay sırasında 1961 Anayasası'nın önemli savunucularından olmuştur. Buna ek olarak radyo konuşmalarının yanı sıra hazırladıkları afişler, geziler ve kongrelerle yeni anayasanın savunucu olmuşlardır. Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP) anayasanın hazırlıkları sırasında Temsilciler Meclisinde üyesi bulunan partilerden biri olmuştur. Basın daha çok Osman Bölükbaşı’nın faaliyetlerine yer vermiştir.1960 darbesinin ardından kurulan Yeni Türkiye Partisi (YTP) ve Adalet Partisi (AP) propaganda sürecindeki eylemleri basın tarafından dikkatle takip edilmiştir. Özellikle Demokrat Partinin (DP) oy mirasını hedefleyen AP basın tarafından sessiz kaldığı gerekçesiyle açıklama yapmaya yönlendirilmiştir. Bunun tersine DP’nin oy mirasçısı olarak nitelendirilebilecek YTP ise diğer partilere nazaran basında daha az yer bulmuştur. Anayasanın hazırlanmasının temelini oluşturan Milli Birlik Komitesi anayasanın içeriklerini halka anlatmak için yurt içerisinde geziler düzenlemiş ve bu geziler Hükümet Başkanı Cemal Gürsel tarafından desteklenmiştir. Dönemin şartları gereği propagandalar sırasında basın ve diğer topluluklar tarafından anayasa lehine açıktan propaganda faaliyeti yapılmamıştır. Dönemin kuruluşları, gençlik teşkilatlarının faaliyetleri basında geniş yer bulmuştur. Fakat her ne kadar aleyhte kampanyadan önüne geçirmeye çalıştığı sırada DP'nin güçlü olduğu şehirler anayasaya hayır diyerek tepkilerini ortaya koymuşlardır.
Anahtar Kelimeler:
1961 Anayasası, Milli Birlik Komitesi, Basın, Propaganda, Siyasi Partiler
___
- Abadan, Nermin, Anayasa Hukuku ve Siyasal Bilimler Acısından 1965 Seçimleri, Sevinç Matbaası, Ankara 1966.
- Ahmad, Feroz, Demokrasi Sürecinde Türkiye 1945-1980, çev. Ahmet Fethi, Hill Yayınları, İstanbul 1966.
- Akşin, Sina, Kısa Türkiye Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2018.
- Atay, Agah Sabri, “Çok Partili Dönemde Türkiye’de Ordunun Siyasal Rolü ve Devlet Yapısı İçindeki Yeri”, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Doktora tezi, İstanbul 1998.
- Aydın, Suavi, Taşkın, Yüksel, 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi, iletişim Yayınları, İstanbul 2018.
- Berberoğlu, M.. “Hayır mı Gelir? “, Sabah, 6 Temmuz 1961.
- Çavdar, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1950-1995, İmge Yayınları, Ankara 2000.
- Ecevit, Bülent, “Cehalete Umut Bağlayanlar”, Ulus, 3 Temmuz 1961.
- Eroğul, Cem, “Çok Partili Düzenin Kuruluşu: 1945-71”, Der. Irvın, Cemil Schick / Ertuğrul Ahmet, Konak, Geçiş Sürecinde Türkiye, Belge Yayınları, İstanbul, 1992.
- Evliyaoğlu, Gökhan, “Adalet Partisini Tebrik”, Son Havadis, 28 Haziran 1961.
- Evliyaoğlu, Gökhan, “Evet ve Hayır Üzerine”, Son Havadis, 30 Haziran 1961.
- Karaosmanoğlu, Y. Kadri, “Anayasa Evet”, Ulus, 30 Haziran 1961.
- Karaosmanoğlu, Y.Kadri, “Tarihi Bir Günün Uyandırdığı Düşünceler”, Ulus, 12 Temmuz 1961.
- Kılağız, Nuran, Türk Siyasi Hayatında 1965 Seçimleri, Berikan Yayınları, Ankara 2007.
- Lewis, Bernard, Demokrasinin Türkiye Serüveni, Çev. Hamdi Aydoğan, Esra Ermert, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2003.
- Öymen, Hıfzırrahman Raşit, “Halkoyu ve Devlet Şuuru”, Ulus, 7 Temmuz 1961.
- Seviğ, Raşit Vasfi, “Halk Oyuna Giderken”, Hürriyet, 2 Temmuz 1961.
- Soysal, İlhami, “İki Anayasa”, Milliyet, 2 Temmuz 1961.
- Tekeli, Şirin, “Cumhuriyet Döneminde Seçimler”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, c. VII, ss.1797-1824.
- Ünal, Vecihi, “Adalet Partisi, Akşam, 3 Temmuz 1961.
- Zürcher, Eric Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, çev. Yasemin Saner, İletişim Yayınları, İstanbul 2015.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 2018
- Yayıncı: Uluslararası Sosyal Bilimler Programları Değerlendirme ve Akreditasyon Derneği (USDAD)