Türkiye’de Bitmeyen Tartışma: Hükümet Sistemi Üzerine Değerlendirmeler

Hükümet sistemleri, devlet iktidarının örgütlenme biçimi ve onun içyapısıyla ilgilidir. Hükümet sistemlerinde önemli olan nokta, iktidarın devlet organları arasında nasıl paylaşıldığı ve bu organların birbirleri karşısındaki konumudur. Demokrasi açısından, ülkede temel siyasal kararlar halk veya onun temsilcileri tarafından alındığı sürece, yönetim yetkilerinin yöneten organ ve kişiler arasında nasıl paylaşıldığı çok önemli değildir.Anayasaların yapılmasındaki temel sorunlardan birisi, yasama ve yürütme arasındaki ilişkinin nasıl düzenleneceğidir. En iyi hükümet sisteminin ne olduğu konusu pek çok ülkede tartışılmaktadır. Hükümet sistemi tercihi ülkemizdeki kadim tartışmalardan birisidir. Bu tartışma özellikle tek partili siyasal iktidar dönemlerinde artmaktadır. Bu süreçte başkanlık sistemi ülke gündeminden hiç düşmemektedir. Bu çalışmada ülkemiz açısından en iyi hükümet sisteminin ne olabileceği sorusuna hükümet sistemleri incelenerek cevap bulunmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler:

Kuvvetler ayrılığı, hükümet sistemleri, parlamenter sistem, başkanlık sistemi, yarı-başkanlık sistemi

UNENDING DISCUSSIONS IN TURKEY: EVALUATIONS ON GOVERNMENT SYSTEMS

Government systems are all about organization of the state authority and its internal structure. The important point in government systems is the division of the authority among the state bodies and the positioning of these bodies against each other. From the point of view of democracy, as longs as the basic political decisions are taken by the people, or their representatives, it is not that important how the administrative powers are shared between the governing bodies and units. One of the main problems in drafting the Constitutions is to regulate the interaction between the legislative body and executive power. The question of what is the best governing system is being discussed by many countries. The choice of administrate system is one of the oldest discussion in our country. This discussion is especially popular and increased during the “single party” governments. The discussion on presidential government prevails all around the country and is at the top of the country’s political agenda during “single party” government era. In instant study, it is aimed to fi nd answer to the question of what political system best suits to our country, based on analysis of legal systems

Keywords:

Separation of powers, government systems, parliamentary system, presidential system, semi- presidential system,

PDF

___

A. Şeref Gözübüyük, Anayasa Hukuku Turhan Kitabevi, Ankara, 1986
Ali Aslan, Türkiye İçin Başkanlık Sistemi Demokratikleşme, İstikrar, Kurumsallaşma, SETA, Nisan 2015 S. 122
Ali Rıza Çoban-Ali İhsan Erdağ, “Göreviyle İlgili Olmayan Kişisel Suçlarından Dolayı Cumhurbaşkanının Sorumluluğu ve Yargılanması”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 75, 2008
Arend Lijphart, Çağdaş Demokrasiler: Yirmibir Ülkede Çoğunlukçu ve Oydaşmacı Yönetim Örüntüleri, Çev. Ergun Özbudun, Ersin Onulduran, Yetkin Yayınları, Ankara
Aristoteles, Politika, (Çev. Mete Tunçay), İstanbul 1990
Attila Özer, Anayasa Hukuku, Genel İlkeler; Turhan Kitabevi, Ankara
Attila Özer, Başkanlık Hükümet Sistemi ve Bu Sistemin Türkiye Açısından Uygulanabilirliği, Ankara, 1998 Ersin Kalaycıoğlu, “Başkanlık Rejimi: Türkiye’nin Diktatörlük Tehdidiyle Sınavı”, Türkiye Barolar Birliği Yayını, 2005
Bertil Emrah Oder, “Türkiye’de Başkanlık Yarı-Başkanlık Rejimi Tartışmaları: 1995-2005 Yılları Arasında Basına Yansıyan Öneri ve Tepkilerden Kesitler” Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara, 2005
Burhan Kuzu, Türkiye için Başkanlık Sistemi, İstanbul, 1997
Burhan Kuzu, Anayasa Hukukumuzda Düzenleyici İşlem Yapma Yetkisi ve Güçlendirilmesi Eğilimi, İstanbul, Filiz Kitabevi, 1987
Burhan Kuzu; “Türkiye İçin Başkanlık Sistemi” Amme İdaresi Dergisi, S.29/3, 1996
Bülent Tanör-Necmi Yüzbaşıoğlu, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, İstanbul, 2001
Bülent Yavuz, Parlamenter hükümet sisteminde ve 1982 Anayasasında Başbakan, Asil Yayınevi, Ankara, 2008
Bülent Yavuz, “Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçilmesinin Hükümet Sistemine Etkisi, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.III, S. 2, 2008, Kayseri
Bülent Yavuz, “2007 Anayasa Değişikliğinin Doğurduğu Tereddütler Ve Çözüm Yolları”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XII, 2008, S. 1-2
Bülent Yavuz, Parlamenter Hükümet Sistemi: İngiltere, Ak Parti Yayınları, Ankara, 2013
Bülent Yavuz,-Bayındır, M. Savaş, “Cumhurbaşkanının Bakanlar Kuruluna Başkanlık Etmesi Tartışmaları Ve Sistem Arayışı” Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVIII, 2014, S. 3-4
Bülent Yavuz, “Meksika Siyasal Sistemi Türkiye İçin Örnek Olabilir mi?”, Düşünce Dünyasında Türkiz Siyaset ve Kültür Dergisi, Y.6, S.33, 2015
Cem Eroğul, Çağdaş Devlet Düzenleri, Ankara, 2001
Cengiz GÜL- Kasım KARAGÖZ “Çağdaş Siyasal Rejimlerde Etkin Yürütme Olgusu” Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XI, S.1-2, 2007
E. Ethem ATAY, “Yarı-Başkanlık Rejimi ve Özellikle Fransa Örneği”, Kamu Hukuku Arşivi, Y. 2, 1999
Erdal Onar, “Türkiye’nin Başkanlık veya Yarı-Başkanlık Sistemine Geçmesi Düşünülmeli midir?”, Başkanlık Sistemi, Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara, 2005
Erdal Abdulhakimoğulları - Çevik Naci, “Türkiye’de Yüce Divan Yargılaması”, Haşim Kılıç’a Armağan, C.II, Ankara, 2013, s. 1197-1233
Erdal Abdulhakimoğulları, “Yarı Başkanlık Sistemi, (Fransa)”, Ak Parti Yayınları, Ankara, 2013
Erdoğan Teziç, Anayasa Hukuku (Genel Esaslar), Beta Yayınevi, İstanbul, 2001
Ergun Özbudun, “Başkanlık Sistemi ve Türkiye”, Liberal Perspektif Analiz, S.1, 2015
Ergun Özbudun, Parlamenter Rejimde Hükümeti Murakabe Vasıtaları, A.Ü.H.F. Yayın No:171, Ankara, 1962
Ergun Özbudun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013
Fevzi Demir; “ Yarı Başkanlık Hükümet Sistemi ve Türkiye”, Yaşar Üniversitesi Dergisi, C.8, Sayı, özel, 2014
Gamze KÜÇÜKOBA, “Başkanlık sistemi ve Türkiye’ye Uygunluğu sorunsalı” Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır, 2014
Giovanni Sartori, Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği, Çev. Ergun Özbudun, Ankara, Yetkin Yayınları 1997
Günsen Evcimen, “Başkanlık hükümeti sistemi: “Ratio politica”sı ve Türkiye”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C.47, 1992
Hasan Tahsin Fendoğlu, “Başkanlık Sistemi” İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C.3, S. 1, 2012
Hasan TUNÇ- Bülent YAVUZ, “Avantaj ve dezavantajlarıyla Başkanlık sistemi” Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2009, S.81
Hasan Tunç-Faruk Bilir-Bülent Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, Ankara 2009
Haydar Efe- Muhammed Lütfi Kotan, “Türkiye’de Hükümet Sistemi Tartışmaları Çerçevesinde Başkanlık Sistemi Ve Türkiye’de Uygulanabilirliği”, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 9, 2015
İlter Turan, “Başkanlık Sistemi Sevdası: Zayıf Temelli Bir Özlem” Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara, 2005
Kasım Erdem, “Yarı-Başkanlık Sistemi: Teori, Pratik Ve Tartışmalar” TBMM Araştırma Merkezi Yayınları Yayın No:6, Ankara, 2014
Kemal Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Esasları, Ekin Yayınevi, Bursa, 2010
Kemal Gözler, Cumhurbaşkanı Hükümet Çatışması, Ekin Yayınevi, Bursa, 2000
Kemal Gözler, Devlet Başkanları, Bir Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku İncelemesi, Ekin Yayınevi, Bursa, 2001
Kemal Gözler, Cumhurbaşkanı- Hükümet Çatışması: Cumhurbaşkanı Kararnameleri İmzalamayı Reddedebilir mi?, Bursa, Ekin Yayınevi, 2000
Kuzu, Burhan, “Neden Başkanlık Hükümeti”, Türkiye’de Siyasi Yapılanma ve Temel Siyasi Sorunlar Sempozyumu, Ankara, 2000
Levent Gönenç, “Türkiye’de Hükümet Sistemi Değişikliği Tartışmaları: Olanaklar ve Olasılıklar Üzerine Bir Çalışma Notu”, Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara, 2005
Matthew Soberg Shugart, “Semi-Presidential Systems: Dual Executive and Mixed Authority Patterns”, 2005
Levent Gönenç, “Türkiye’de Hükümet Sistemi Tartışmalarına Kısa Bir Bakış ve Mevcut Hükümet Sisteminin Niteliği” Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı, Nisan, 2011
Mehmet Kahraman, “Hükümet Sistemi Tartışmaları Bağlamında Başkanlık Ya Da Yarı-Başkanlık Sistemlerinin Türkiye’de Uygulanabilirliği”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.9, S.18, 2012
Mehmet Parsak, “Parlamenter/Başkanlık/ Yarı Başkanlık Hükümet Sistemlerine Genel Bir Bakış Ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Hükümet Sistemi”,Türk Akademisi Siyaset, Hukuk ve Yönetim Araştırmalar Merkezi Makale No:1, 2012
Mehmet, Turhan, Hükümet Sistemleri ve 1982 Anayasası, DÜHF Yayınları, Diyarbakır, 1989
Montesquieu, Kanunların Ruhu Üzerine, (Çev. Fehmi Baldaş), İstanbul 1998
Murat Yanık, Başkanlık Sistemi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, İstanbul, 1997
Mustafa Erdoğan, Başkanlık Sistemini Doğru Tartışmak, Liberal Düşünce Dergisi, Ankara, Bahar 1996, S.2
Mustafa, Erdoğan, Anayasal Demokrasi, Ankara, 1997
Mümtaz Soysal, , 100 Soruda Anayasanın Anlamı, İstanbul, 1987
Nur Uluşahin, “Demokratik Siyasal Rejimlerin Sınıfl andırılmasında Farklı Bir Yaklaşım: “Yarı-Başkanlık”tan “İki Başlı Yürütme Yapılanması’’na, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2003 C.52 S.2
Nur Uluşahin, Anayasal Bir Tercih Olarak Başkanlık Sistemi, Yetkin Yayınları, Ankara, 1999
Orhan Aldıkaçtı, Modern Demokrasilerde ve Türkiye’de Devlet Başkanlığı, İstanbul, 1960
Salih Önder, Türk Parlamenter Sisteminde Cumhurbaşkanının Rolü, Turhan Kitabevi, Ankara, 2007
Samed Kurban, Başkanlık Sisteminden Beklentiler Ve Türkiye, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya, 2014
Tunçer Karamustafaoğlu, Yasama Meclislerini Fesih Hakkı, AÜHF Yayınları, Ankara, 1982
Turan Güneş, Parlamenter Rejimin Bugünkü Manası ve İşleyişi, İstanbul, 1956
Erdal Abdulhakimoğulları, “Başkanlık Sisteminin Tam Zamanı” https:// www.akparti.org.tr/site/haberler/baskanlik-sisteminin-tam-zamani/44294#1 (Erişim Tarihi:08.02.2016)
Erdal, Abdulhakimoğulları, “Bir Hükümet Sistemi Modeli Olarak Fransa Yarı-Başkanlık Modeli”, 2013, http://www.ankarastrateji.org/koe-yaz-s/bir-hukumet-sistemi-modeli-olarak-fransa-yar-ba-kanl-k-modeli/ (Erişim Tarihi:05.02.2016)
Ergun Özbudun, “Hükûmet Sistemi Tartışmaları”, http://www.birarada. org/tr/16878/Prof-Dr-Ergun-Ozbudun-Huk-met-Sistemi-Tartismalari(Erişim Tarihi:04.02.2016)
Ernst Veser, “Semi-presidentialism- Duverger’s concept: A new Political System Model” http://www.rchss.sinica.edu.tw/app/ebook/ journal/11-01-1999/11_1_2.pdf
http://blog.milliyet.com.tr/cumhuriyet-tarihinin-siyasi-krizleri/ Blog/?BlogNo=238706(Erişim Tarihi:15.02.2016)
http://www.adalet.gov.tr/duyurular/2011/eylul/anayasalar/ulkeana/ pdf/13-PORTEK%C4%B0Z%20439-532.pdf (Erişim Tarihi:08.02.2016)
http://www.aljazeera.com.tr/haber/kabine-yorumlari-erdogan-etkisinet (Erişim Tarihi:15.02.2016)
http://www.amerikaninsesi.com/content/amerikada-butce-krizidevam-ediyor-119483244/894806.html (Erişim Tarihi:19.02.2016)
http://www.birarada.org/tr/16878/Prof-Dr-Ergun-Ozbudun-Huk-metSistemi-Tartismalari(Erişim Tarihi:04.02.2016)
http://www.felsefe.gen.tr/felsefe_akimlari/pragmatizm_faydacilik_ nedir_ne_demektir.asp(Erişim Tarihi:19.02.2016)
http://www.hri.org/docs/syntagma/ (Erişim Tarihi:08.02.2016)
http://www.hurriyet.com.tr/baskanlik-sistemi-siyasi-istikrargetirir-279249 (Erişim Tarihi:04.02.2016)
http://www.milliyet.com.tr/anayasa-komisyonu-3-toplantida/siyaset/ detay/2195513/default.htm(Erişim Tarihi:18.02.2016)
http://www.ntv.com.tr/turkiye/erdogan-yeni-anayasa-baskanlikolmadan-sakat-kalir,htf3iOBusEWWu8vakhwHzw (Erişim Tarihi:04.02.2016)
http://www.sabah.com.tr/gundem/2016/01/03/baskanlik-sistemimodeline-ince-ayar (Erişim Tarihi:05.02.2016)
http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_ gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.56c59081dc55e8.68346645 (Erişim Tarihi:02.02.2016)
http://www.tha.com.tr/turgutozal/sayfa292.htm (Erişim Tarihi:04.02.2016)
http://www.yenicaggazetesi.com.tr/ahmet-hoca-ile-erdogan-arasindapatlayan-son-kriz-36978yy.htm (Erişim Tarihi:15.02.2016)
https://anayasa.tbmm.gov.tr/docs/Fransa-TR(4.10.1958).pdf (Erişim Tarihi:05.02.2016)
https://anayasa.tbmm.gov.tr/docs/Fransa-TR(4.10.1958).pdf (Erişim Tarihi:08.02.2016)
https://www.academia.edu/19899718/T%C3%BCrk_ Yaz%C4%B1l%C4%B1_Bas%C4%B1n%C4%B1nda_ Ba%C5%9Fkanl%C4%B1k_Sistemi_ Tart%C4%B1%C5%9Fmalar%C4%B1_Discussions_of_Presidential_ System_in_Turkish_Printed_Media (Erişim Tarihi:04.02.2016)
https://www.tbmm.gov.tr/tutanak/donem21/yil2/bas/b001m.htm (Erişim Tarihi:04.02.2016)
Mustafa Erdoğan, “Başkanlık Sistemi, Demokrasi Ve Türkiye”, http:// ozgurlukarastirmalari.com/baskanlik-sistemi-demokrasi-ve-turkiye (Erişim Tarihi:04.02.2016)
Ömer Çaha “On Soruda Neden Başkanlık Sistemi?” http:// docplayer.biz.tr/386702-On-soruda-neden-baskanlik-sistemi.html (Erişim Tarihi:08.02.2016)
Sait Yılmaz, “Başkanlık Sistemi; ABD, Türkiye’ye Örnek Olabilir mi?” http://usam.aydin.edu.tr/analiz/baskanlik_sistemi_abd_turkey.pdf(Erişim Tarihi:15.02.2016)
Selçuk DUMAN, “Türkiye İçin Başkanlık Sistemi Değerlendirmeleri, http://www.academia.edu/4133877/T%C3%BCrkiyede_ Ba%C5%9Fkanl%C4%B1k_Sistemi_De%C4%9Ferlendirmeleri (Erişim Tarihi:03.02.2016)