TANZİMAT SONRASI DÖNEMDE MÜŞTEREKEN KULLANILAN ORMANLARLA İLGİLİ HUKUKÎ DÜZENLEMELER

Bireysel mülkiyetin modern zamanlardaki kadar yüceltilmediği sanayi öncesi toplumlarda ziraî faaliyetin dışında kalan toprakların müştereken kullanılmak üzere umuma ya da belirli bir gruba bırakılması Osmanlı toprak rejiminin genel hususiyetlerinden biriydi. Ormanlar, çeşitli türleri bulunmakla birlikte, söz konusu mülkiyet biçiminin uygulandığı alanlardan biri olarak kırsal toplumun vazgeçilmez kaynakları arasındaydı. Müşterek mülkiyet kurumu on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısına kadar ormanlar söz konusu olduğunda yapısal bir değişime uğramamıştı. Ne var ki söz konusu dönemden itibaren bilimsel ve rasyonel ormancılığın gelişimine paralel olarak köylünün müşterek mülkiyete dayalı kadîm haklarında ciddi bir daralma yaşandı. Bu dönemde orman hukuku mevzuatında yapılan düzenlemeler köylünün ormanlara erişimini sıkı bir devlet murakabesine bağımlı kıldı. Bu çalışma geç dönem-Osmanlı Devleti’nde orman hukuku mevzuatında yaşanan gelişmeleri kullanıcıların müşterek hakları açısından değerlendirecektir. 1858 Arazi Kanunnmâmesi’ni başlangıç noktası olarak ele alan çalışma söz konusu hakların evrimini baltalıklar, mîrî ormanları ve cibâl-i mübâha ormanları gibi farklı orman türleri üzerinden takip edecektir.

Anahtar Kelimeler:

müşterek orman, orman mevzuatı, baltalık, miri ormanları, cibal-i mübaha

LEGAL REGULATIONS REGARDING COMMONLY USED FORESTS in the POST-TANZIMAT ERA

In pre-industrial societies, where individual property was not promoted as much as in modern times, it was one of the general characteristics of the Ottoman land regime to leave the lands outside of agricultural activities to the public or to a specific group for common use. Although there are various types of forests, they were among the indispensable resources of rural society as one of the areas where this property form was applied. The institution of communal property did not undergo structural change in the case of forests until the second half of the nineteenth century. However, since the mentioned period, in parallel with the development of scientific and rational forestry, there has been a serious contraction in the ancient rights of the villagers based on joint ownership. In this period, the regulations made in the forest law legislation made the access of the villagers to the forests subject to strict state control. This study will evaluate the developments in forest law legislation in the late-Ottoman Empire in terms of the common rights. Taking the 1858 Land Code as a starting point, the study will follow the evolution of these rights through different forest types such as coppices, mîrî forests and cibâl-i mübâha forests.

Keywords:

common forest, forest law, coppice, state forest, cibal-i mübaha forests,

PDF

___

A.MKT.NZD 37-95; BOA, A.MKT.DV 35-1; BOA, A.MKT.MVL 82-46. BOA, A.MKT.NZD 2-95; BOA, A.MKT.UM 105-30; BOA, A.MKT.UM 414-77; BOA, BEO 300-22477; BOA, BEO 3855-289113; BOA, BEO 3920-293933; BOA, BEO 4050-303710; BOA, BEO 4055-304085; BOA, BEO 4062-304631; BOA, C.İKTS 25-1215; BOA, DH.İD 105-27; BOA, DH.İD 105-40; BOA, DH.MKT 158-34; BOA, DH.MKT 2151-66; BOA, DH.MKT 2386-117; BOA, DH.MKT 425-45; BOA, HR.MKT 329-16, BOA, İ.MMS 48-2056; BOA, İ.ŞD 71-4162; BOA, MV 149-6; BOA, MV 165-77; BOA, MVL 324-23; BOA, ŞD 1739-1; BOA, ŞD 302-30; BOA, TFR.I.SL 200-19963; BOA, TFR.I.SL 97-9648; BOA. A.MKT.MHM 476-32; BOA.DH.MKT 583/53. Ali H, Şerh-i Cedîd-i Kanûn-i Arâzî, Asadoryan Şirket-i Mürettibiye Matbaası, 1321.
Âtıf B, Arâzî Kanunnâme-i Hümâyûnu Şerhi, Mahmud Bey Matbaası, 1319.
Ebül‘ulâ M, Ahkâm-ı Arâzî, Maarif Matbaası, 1339.
Ebül‘ulâ M, Toprak Hukuku Dersleri, Cumhuriyet Matbaası, 1947.
Halil C, Telhîs-i Ahkâm-ı Arâzî, Hukuk Matbaası, 1329.
Halis E, Şerh-i Kanûn-i Arâzî, Yuvanaki Panayotidis Matbaası, 1315.
Hüseyin H, Arâzî Kanunnâmesi Şerhi, İkdam Matbaası, 1324.
Arıcanlı T, “19. Yüzyılda Anadolu’da Mülkiyet, Toprak ve Emek”, Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım, ed. Çağlar Keyder, Faruk Tabak, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2012, s. 131-142.
Barkan Ö. L, Türkiye’de Toprak Meselesi, Gözlem Yayınları, 1980.
Birben Ü/ Güneş Y, “The Cibal-i Mübaha: A Special Type of Forest Available for Public Use in the Ottoman Empire Period”, 15th International Symposium on Legal Aspects of European Sustainable Development, ed. Haki Kola, Peter Herbst and Rastislav Sulek, Technical University in Zvolven, 2014, s. 26-32.
Cin H, “Tanzimattan Sonra Türkiye’de Ormanların Hukukî Rejimi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 35, 1981, s. 311-379.
Cin H, Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1973.
Dursun S, Forest and the State: History of Forestry and Forest Administration in the Ottoman Empire, (Doktora Tezi), Sabancı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
Gerber H, The Social Origins of the Modern Middle East, Boulder, CO and London, Lynee Reinner and Mansell, 1987.
Gözel O, The Implementation of Ottoman Land Code of 1858 in Eastern Anatolia, (Yüksek Lisans Tezi) Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
Günay H. M, “Metrûk”, T.D.V.İ.A., 29, 2004, s. 417-418.
Günay H. M, İslâm Hukukunda Kamu Malları, (Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1997.
İnalcık H, Donald Q, An Economic and Social History of the Ottoman Empire: 1300-1600, C.1, Cambridge, Cambridge University Press,1997.
Jon R/ Tay T, “İsrail-Arap Uyuşmazlığında Osmanlı Tecil Hukukunun Payı”, Çev. Ahmet Kılınç, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 14(1), 2006, s. 305-311.
Kenanoğlu M. M, 1858 Osmanlı Arazi Kanunnâmesinin Osmanlı Siyasal ve Toplumsal Yapısı Üzerindeki Etkileri 1858-1867, (Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2002.
Koç B, “1870 Orman Nizamnâmesi’nin Osmanlı Ormancılığına Katkısı Üzerine Bazı Notlar”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 24, 2005, s. 231-257.
Koç B, “Osmanlı Devleti’ndeki Orman ve Koruların Tasarruf Yöntemleri ve İdarelerine İlişkin Bir Araştırma”, OTAM, 10, 1999, s. 139-158. Köprülü B, “Cibal-i Mübaha ve Sahih Vakıflara Ait Ormanlarla Baltalıkların H. 1274 Tarihli Arazi Kanunnamesine Nazaran Hukuki Durumları”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 15(2-3), 1949, s. 703-726. Köprülü B, Toprak Hukuku Cilt I, İsmail Akgün Matbaası, 1958. Kutluk H, Türkiye Ormancılığı İle İlgili Tarihî Vesikalar, Tarım Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü, 1948. Mundy M/ Smith R. S, Modern Devlet’e Giden Yolda Mülk Siyaseti: Osmanlı Suriye’sinde Hukuk, Yönetim ve Üretim, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2013. Orman ve Mer‘â Kanunu, Mahmud Bey Matbaası, 1910. Sivridağ A vd, Tanzimat Sonrası Arazi ve Tapu, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2014. Velidedeoğlu H. V, Kanunlaştırma Hareketleri ve Tanzimat, Maarif Matbaası, 1940. Düstûr, 1. Tertib, C. 2-3.