Boşanma, Ayrılık ve Evliliğin Butlanı Davaları ile Velâyete İlişkin Davalarda Milletlerarası Yetki Sorunu

Çalışmada, aile hukukunun önemli konularından biri olan boşanma, ayrılık ve evliliğin butlanı davaları ile çocukların velâyetine ilişkin davalarda yabancı unsur bulunması halinde milletlerarası yetkili mahkemenin belirlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada öncelikle, Avrupa Birliği’ne üye devletlerde uygulanan Evliliğe ve Ebeveyn Sorumluluğuna İlişkin Konularda Milletlerarası Yetki ve Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Hakkında 2201/2003 sayılı AB Konsey Tüzüğü (Yeni Brüksel II Tüzüğü) incelenmiştir. Tüzük, Avrupa Birliği’ne üye devletlerin mahkeme yahut mahkeme niteliğine sahip tüm kurumlarınca medeni hukuk konularına ilişkin olarak verilen boşanma, ayrılık yahut evliliğin butlanı; ebeveynlere ait sorumluluğun niteliği, yerine getirilmesi, temsili, kısıtlanması ve sona erdirilmesi meselelerinde mahkemelerin milletlerarası yetkisini tespit etmekte kullanılmaktadır. Türk hukukunda ise, yabancı unsurlu boşanma, ayrılık ve evliliğin butlanı davaları ile çocukların velâyetine ilişkin davalarda MÖHUK hükümleri uyarınca milletlerarası yetkili Türk mahkemesi tespit edilmektedir. MÖHUK’ta özel yetki kuralının (Türklerin kişi hâllerine ilişkin davalar m. 41) kapsamına giren bir uyuşmazlıkta yetkili Türk mahkemesi bu özel kural uyarınca tespit edilecektir. Diğer durumlarda, MÖHUK m. 40’ın yaptığı gönderme nedeniyle boşanma, ayrılık ve evliliğin butlanı davaları ile çocukların velâyetine ilişkin davalarda Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve Türk Medeni Kanunu’nda yer alan yetkiye ilişkin hükümler uyarınca Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisi belirlenmektedir. Bununla birlikte, çocukların velâyetine ilişkin davalarda, Küçüklerin Korunması Konusunda Makamların Yetkisine ve Uygulanacak Kanuna Dair 5 Ekim 1961 Tarihli Sözleşme’nin uygulama alanına giren konularda, Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisi Sözleşme uyarınca tespit edilmektedir

Anahtar Kelimeler:

Boşanma, velâyet, milletlerarası yetki, Evliliğe ve Ebeveyn Sorumluluğuna İlişkin Konularda Milletlerarası Yetki ve Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi Hakkında 2201/2003 sayılı AB Konsey Tüzüğü (Yeni Brüksel II Tüzüğü), Küçüklerin Korunması Konusunda Makamların Yetkisine ve Uygulanacak Kanuna Dair Sözleşme.

INTERNATIONAL JURISDICTION PROBLEMS CONCERNING IN DIVORCE, LEGAL SEPARATION, MARRIAGE ANNULMENT AND CUSTODY

The purpose of this study is to determine the international jurisdiction of the courts in the matters of divorce, legal separation, marriage annulment as well as rights of custody that contain element/s of foreignness, which is one of the most important issues of the international family law. In that sense, first of all Council Regulation (EC) No 2201/2003 of 27 November 2003 concerning jurisdiction and the recognition and enforcement of judgments in matrimonial matters and the matters of parental responsibility, repealing Regulation (EC) No 1347/2000 will be analyzed. According to the Regulation, it shall apply in civil matters concerning divorce, legal separation or marriage annulment as well as the attribution, exercise, delegation, restriction or termination of parental responsibility, whatever the nature of the court or tribunal in the member states of the European Union . Secondly, the issue will be examined in Turkish private international law. If lawsuits concerning the personal status of Turkish citizens, the international jurisdiction of the Turkish Courts shall be determined according to Article 41 of the Code of Turkish Private International Law and Procedural Law. In other circumtances, according to Article 40 of the Code of Turkish Private International Law and Procedural Law, the international jurisdiction of the Turkish courts concerning divorce, legal separation, marriage annulment that contain element/s shall be determined according to the relevant articles of Code of Civil Procedure and Turkish Civil Code. However, the cases concerning rights of custody, the international jurisdiction of the Turkish Courts shall be determined with the Convention of 5 October 1961 Concerning The Powers of The Authorities and The Law Applicable in Respect of the Protection of Infants

Keywords:

Divorce rights of custody, jurisdiction, Council Regulation (EC) No 2201/2003 of 27 November 2003 Concerning Jurisdiction and The Recognition and Enforcement of Judgments in Matrimonial Matters and The Matters of Parental Responsibility, Repealing Regulation (Brussels II bis/ the new Brussels II Regulation), Convention of 5 October 1961 Concerning The Powers of Authorities And The Law Applicable in Respect of The Protection of Infants.,

PDF

___

AKINCI, Z. : “Tahkim ve Derdestlik İtirazı”, Prof. Dr. Mahmut Tevfik Birsel’e Armağan, İzmir 2001, 1-12.
AKINCI, Z. /DEMİR GÖKYAYLA, C. : Milletlerarası Aile Hukuku, İstanbul 2010.
AKINTÜRK, T. / ATEŞ KARAMAN, D. : Türk Medenî Hukuku Aile Hukuku, İstanbul 2011.
ALBĂSTROIU, R. G. : “Council Regulation (EC) No 2201/2003 – Mechanism of Modernisation for National Legislations in the Field of Family Relationships”, Logos Universality Mentality Education Novelty, Section: Law, Year III, Issue 1, 2014, s. 11-20.
ARSLAN, İ. : Milletlerarası Özel Hukukta Mutad Mesken Kavramı, İstanbul 2014.
ATİK, M. F. : Milletlerarası Özel Hukukta Velâyet, Ankara 2011 (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), , 04.02.2016.
BEAUMONT, P. / HOLLIDAY, J. : “Recent Developments on The Meaning of “Habitual Residence” in Alleged Child Abduction Cases”, s. 1- 18, , 30.10.2015.
ÇELİKEL, A. / ERDEM, B. B. : : Milletlerarası Özel Hukuk, İstanbul 2012.
ÇİÇEKLİ, B. : “Yabancı Unsurlu Boşanma Davalarında Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 56, 2005, s. 239-259.
DE BOER, Th. M. : “The Second Revision of The Brussels II Regulation: Jurisdiction and Applicable Law”, , 08.08.2015.
DOĞAN, V. : Milletlerarası Özel Hukuk, Ankara 2015.
DUTTA, A. / SCHULZ, A. : “First Cornerstones of the EU Rules on Cross-Border Child Cases: The Jurisprudence of the Court of Justice of the European Union on the Brussels IIa Regulation From C to Health Service Executive”, Journal of Private International Law, Vol. 10, No. 1, April 2014, s. 1-40.
EKŞİ, N. : “Avrupa Birliği Brüksel IIbis Tüzüğüne Göre Boşanma Davalarında Üye Devlet Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. s11, Özel S. 2009, s. 1139-1168 1144 (Basım Yılı: 2010) (Brüksel IIbis Tüzüğü).
EKŞİ, N. : Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi, İstanbul 2000 (Milletlerarası Yetki).
EUROPEAN COMMISSION: Practice Guide For The Application of The New Brussels IIa Regulation, , 3.08.20015.
EUROPEAN CIVIL LAW: “The Brussels II Regulation 2003”, , 01.03.2016.
GRIGIENĖ, J. : “Jurisdiction In International Matrimonial Matters”, Baltic Journal of Law, Vol. 2, Number 1, 2009, s. 97-111.
HUYSAL, B. : Devletler Özel Hukukunda Velâyet, İstanbul 2005.
KARSLI, A. : Medeni Muhakeme Hukuku, İstanbul 2012.
KURU, B. / ARSLAN, R. / YILMAZ, E. : Medenî Usul Hukuku,Ankara 2014.
LAMONT, R. : “Habitual Residence and Brussells IIbis: Developing Concepts for European Private International Family Law”, Journal of Private International Law, Vol. 3, No.2, October 2007, s. 261-281 (Habitual).
MAGNUS, U. / MANKOWSKI, P. : Brussels IIbis Regulation, Introduction, edited by Ulrich Magnus, Peter Mankowski, Munich 2012.
MAGNUS, U. / MANKOWSKI, P. / BORRÁS, A. : Brussels IIbis Regulation, Article 3-9, edited by Ulrich Magnus, Peter Mankowski, Munich 2012.
MAGNUS, U. / MANKOWSKI, P. / PATAUT, E. : Brussels IIbis Regulation, Article 10-15, edited by Ulrich Magnus, Peter Mankowski, Munich 2012.
MAGNUS, U. / MANKOWSKI, P. / PINTENS, W. : Brussels IIbis Regulation, Article 1, edited by Ulrich Magnus, Peter Mankowski, Munich 2012.
NOMER, E. : Devletler Hususî Hukuku, İstanbul 2015.
ÖZBEK HADİMOĞLU, N. : “Yeni Brüksel (II) Tüzüğü Üzerine Bir İnceleme”, Prof. Dr. İlhan Unat’a Armağan, Ankara 2012, s. 343-379 (Brüksel (II) Tüzüğü).
ÖZKAN, I. : Devletler Özel Hukukunda İkametgâh, Mutad Mesken ve İşyeri Bağlama Noktalarının Yeniden Değerlendirilmesi, Ankara 2003.
ÖZTEKİN GELGEL, G. : “Devletler Özel Hukukunda Velayet, Çocuk Kaçırmaları, Evlat Edinmeye İlişkin Problemler”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl:4, Sayı:8, Güz 2005/2, s.119-148.
PATAUT, E. : “International Jurisdiction and Third States: A View From The EC In Family Matters”, The External Dimension of EC Private International Law in Family and Succession Matters, edited by Alberto Malatesta,Stefania Bariatti, Fausto Pocar, Italy 2008, s. 123-148.
PEKCANITEZ, H. / ATALAY, O. /ÖZEKES, M. : Medenî Usûl Hukuku, Ankara 2013.
RAUSCHER, T. : “Parental Responsibility Cases under the New Council Regulation “Brussels IIA””, The European Legal Forum, 1-2005, s. 37-45, < http://www.simons-law.com/library/pdf/e/604.pdf>, 13.11.2015.
SARGIN, F. : Milletlerarası Usûl Hukukunda Yetki Anlaşmaları, Ankara 1996.
SCOTT, J. M. : “Resolving The Problems of Jurisdiction in Family Law Brussels II And Points West”, s. 1-12, , 05.11.2015.
SEROZAN, R. : Çocuk Hukuku, İstanbul 2005.
SÜRAL, C. : “Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisine Etkisi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi 2012, Sayı 100, s. 167-216.
ŞANLI, C. /ESEN, E./ ATAMAN-FİGANMEŞE, İ. : Milletlerarası Özel Hukuk, İstanbul 2015.
TAN DEHMEN, M. : “Türk Vatandaşlarının Kişi Hallerine İlişkin Davalar Bakımından 5718 Sayılı MÖHUK’ta Kabul Edilen Yetki Kuralı”, MHB, Yıl 33, Sayı 1, 2013, s. 169-211.
TANRIBİLİR, F. B. : Çocuk Haklarının Uluslararası Korunması ve Koruma Mekanizmaları, Ankara 2011.
TEKİNALP, G. / UYANIK ÇAVUŞOĞLU, A. : Milletlerarası Özel Hukuk, İstanbul 2011.
TİRYAKİOĞLU, B. : “Türklerin Kişi Hallerine İlişkin Davâlarda Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi”, Prof. Dr. Tuğrul Arat’a Armağan, Ankara 2012, s. 1141-1165.
TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ İNSAN HAKLARINI İNCELEME KOMİSYONU: Almanya, Hollanda ve Belçika Gençlik Dairelerinin Türkiye Kökenli Çocuklara Yönelik Uygulamalarına İlişkin İnceleme Raporu, 24. Dönem 4. Yasama Yılı 2013, , 10.01.2016.
ULUOCAK, N. : Milletlerarası Özel Hukuk Dersleri, İstanbul 1989.
ÜNAL, Ş. : “Almanya Federal Cumhuriyeti Mahkemelerinin Küçüklerin Korunması Hakkındaki 5 Ekim 1961 Tarihli Lahey Sözleşmesi Çerçevesinde Türk Çocukları Hakkındaki Kararları Üzerine Bir İnceleme”, AD, Y. 78, Mart-Nisan, Sayı 2, 1987, s. 81-111.
A, Case C-523/07, Judgment of CJEU of 2 April 2009, ECR I-2805, , 30.10.2015.
Barbara Mercredi v Richard Chaff e (Mercredi), Case C-497/10, Judgment of CJEU of 22 December 2010, ECR I-14309, , 30.10.2015.
Cameron v. Cameron, 1996 SC 17, Court of Session Inner House (Second Division) Scotland (Appellate Court), 24 October 1995, , 06.11.2015.
Dickson v. Dickson, 2001 ND 157, In The Supreme Court State Of North Dakota, 634 N.W.2d 76, 5 September 2001, , 06.11.2015.
L v M, Case C-656/13, Judgment of CJEU of 12 November 2014, , 26.11.2015.
Laszlo Hadadi (Hadady) v Csilla Marta Mesko, married name Hadadi (Hadady), Case C168/08, Judgment of Court of Justice of the European Union (CJEU) of 16 July 2009, , 03.12.2015.
Robin Swaddling v Adjudication Off icer, Case C-90/97, Judgment of CJEU of (Fifth Chamber) of 25 February 1999, , 12.11.2015.
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi E. 2000/224, K. 2000/2278, T. 23.2.2000 kararı, , 10.02.2016.
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi E. 2005/5173, K. 2005/8203, T. 25.5.2005 kararı, , 10.02.2016.
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi E. 2010/4537, K. 2011/8105, T. 10.5.2011 kararı, , 11.01.2016.
Convention on the Civil Aspects of International Child Abduction, ,, 20.08.2015.
European Convention on Recognition and Enforcement of Decisions concerning Custody of Children and on Restoration of Custody of Children, , 04.02.2016. Resmi Gazete 02.11.1999-23864.
Convention on The Civil Aspects of International Child Abduction, ,, 20.08.2015. Resmi Gazete 15.02.2000-23965.
Convention of 5 October 1961 Concerning The Powers of Authorities And The Law Applicable in Respect of The Protection of Infants, , 04.02.2016. Resmi Gazete 21.02.1983-17966.
Status Table of The Convention of 5 October 1961 Concerning The Powers of Authorities and The Law Applicable in Respect of The Protection of Infants, , 11.02.2016.
Convention of 15 November 1965 on the Service Abroad of Judicial and Extrajudicial Documents in Civil or Commercial Matters. (Hukukî veya Ticarî Konularda Adlî ve Gayri Adlî Belgelerin Yabancı Memleketlerde Tebliğine Dair Sözleşme). Resmi Gazete 17.06.1972-14218.
Convention of 19 October 1996 on Jurisdiction, Applicable Law, Recognition, Enforcement and Co-operation in Respect of Parental Responsibility and Measures for the Protection of Children, , 13.11.2015.
Council Regulation (EC) No 1347/2000 of May 2000 on Jurisdiction and the Recognition and Enforcement of Judgments in Matrimonial Matters and in Matters of Parental Responsibility for Children of Both Spouses, Off icial Journal L 160, 30/06/2000, s. 19 – 36.
Council Regulation (EC) No 1348/2000 Of 29 May 2000 on The Service in The Member States of Judicial And Extrajudicial Documents in Civil or Commercial Matters, Off icial Journal L 160, 30.6.2000, s. 37–52.
Council Regulation (EC) No 44/2001 of 22 December 2000 on Jurisdiction And The Recognition And Enforcement of Judgments in Civil And Commercial Matters, , 13.011.2015.
Council Regulation (EC) No 2201/2003 of 27 November 2003 Concerning Jurisdiction And The Recognition And Enforcement of Judgments in Matrimonial Matters And The Matters of Parental Responsibility, Repealing Regulation (EC) No 1347/2000, Off icial Journal L 338, 23.12.2003, s. 1–29