Olgun DEĞİRMENCİ, Erdal HAZAR

2219

Mülkilik ilkesinin istisnası olarak nato kuvvetler statüsüne tabi personel üzerindeki yargı yetkisi ve uluslararası ceza mahkemesinin söz konusu yargı yetkisine etkisi*

Ceza kanunlarının yer yönünden uygulama alanı belirlenirken mülkilik ilkesi esas ilke olarak alınmakta, mülkilik ilkesi şahsilik veya kişisellik, koruma veya gerçeklik ve evrensellik veya adalet ilkelerini ile tamamlanmaktadır. Mülkilik sistemi, devletin ülkesi içinde işlenen suçlarda ceza kanunlarının uygulanmasını, failin suçun işlendiği ülkenin ceza yargısına tabi olmasını gerektirmektedir. Mülkilik ilkesi, ülke sınırları içerisinde işlenen tüm suçlara istisnasız olarak uygulanamamaktadır. Devletlerarasında yapılan iki veya çok taraflı antlaşmalar neticesinde devletin yüklendiği taahhütler mülkilik ilkesinin istisnasını oluşturmaktadır. Ceza kanununun kişi bakımından uygulama alanı kapsamında değerlendirilen bu istisnalardan birisi de Kuzey Atlantik Antlaşmasına Taraf Devletler Arasında Kuvvetlerin Statüsüne Dair Sözleşme ile gündeme gelmektedir. Ayrıca tamamlayıcı yargılama yetkisine sahip UCMnin NATO Kuvvetler Statüsü Sözleşmesine tabi personel üzerindeki yargılama yetkisi ve mülkilik prensibine olası etkileri incelenmesi gerekli bir durum yaratmaktadır.

The jurisdiction over the person subject to nato status of forces agreement as an exception of territorality principle and the effect of international criminal court to this jurisdiction

Territoriality principle is regarded as the main principle for defining the scope of application of criminal codes in the context of territory and it is suplemented with active-passive personality, protective personality and univesality principles. The territoriality principle requires exercising criminal codes of a sovereign state on criminal offences that are committed within its borders and offender be subject to the criminal jurisdiction of the state on whose realm the crime is committed. The territoriality principle cannot be exercised without any exception. Commitments made by bilateral and multiletaral agreements among states constitute an exception of territoriality principle. The Status of Forces Agreement (SOFA) is one such example about the the immunity of persons from local criminal jurisdiction. Besides, ICC is endoved with a complemantary judicial power which exposes a case to be analysed in the context of judicial power upon persons covered by NATO SOFA and in the context of potential effects on territoriality principle.
PDF

___

  • AKBULUT, Berrin, “Ceza Hukukunda Suçun İşlendiği Yer”, in: 3. Yılında Yeni Ceza Adaleti Sistemi (Editör: Prof.Dr.Bahri ÖZTÜRK), Ankara 2009.
  • AKİPEK, Ömer İ., “NATO Kuvvetleri Sözleşmesine Göre Vazife Kavramı ve Türkiyede’ki Tatbikatı”, AÜHFD, C. 24 , Sa. 1, 1967.
  • AKSAR, Yusuf, “Uluslararası Ceza Mahkemesi ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD)”, AÜHFD, C. 52, Sa. 2, 2003. ALİBABA, Arzu, “Uluslararası Ceza Mahkemesinin Kuruluşu”, AÜHFD, C.:49, S.:1, 2000.
  • ALSAN, Zeki Mesut, “Bir ‘Milletlerarası Ceza Divanı’ Kurulmasile İlgili Fikirler ve Teşebbüsler”, AÜHFD, C.:8, S.:3, 1951.
  • ARSANJANI, Mahnoush H., “The Rome Statute of the International Criminal Court”, The American Journal of International Law, Vol.:93, No.:1, Jan. 99.
  • ARTUK, Mehmet Emin – ÇINAR, Ali Rıza, “Yeni Bir Ceza Kanunu Arayışları ve Adalet Alt Komisyonu Tasarısı Üzerine Düşünceler”, Türk Ceza Kanunu Reformu İkinci Kitap, Makaleler, Görüşleri Raporlar (Editör: Teoman Ergül), Ankara 2004.
  • ARTUK, Mehmet Emin – GÖKCEN, Ahmet – YENİ- DÜNYA, Ahmet Caner, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Yeniden Gözden Geçirilmiş 4. Baskı, Ankara 2009.
  • ASKIN, Kelly D., “Prosecuting Wartime Rape and Other Gender-Related Crimes under International Law: Extraordinary Advances, Enduring Obstacles”, Berkeley Journal of International Law, Vol.:21, 2003.
  • ASLAN, M.Yasin, “Uluslararası Ceza Divanı ve Kişisel Ceza Sorumluluğu”, TBBD, s.:73, 2007.
  • ASLAN, M.Yasin, “Uluslararası Ceza Divanı ve Türkiye’ye Etkileri”, AÜHFD, C.:56, S.:4, 2007.
  • AYDIN, Devrim, “Ceza Kanunlarının Yer Yönünden Uygulanması”, TBB Dergisi, S. 94, 2011.
  • AYDIN, Devrim, “Uluslararası Ceza Hukukunun Gelişimi”, AÜHFD, C.:51, S.:4, 2002.
  • BASSIOUNI, M. Cherif – FERENCZ, Benjamin B., “The Crime Against Peace and Aggression: From Its Origins to the ICC”, in: International Criminal Law (Edited by M. Cherif Bassiouni), The Netherlands, 2008.
  • BAXTER, R.R., Criminal Jurisdiction in the NATO Status of Forces Agreement, The International and Comparative Law Quarterly, Vol. 7, No. 1, Jan. 1958.
  • BAYILLIOĞLU, Uğur, “Uluslararası Ceza Mahkemesi ve Türkiye”, AÜHFD, C.:56, S.:1, 2007.
  • BECKETT, W.E., “The Exercise of Criminal Jurisdiction Over Foreigners”, 6 British Year Book of International Law, 1925.
  • BOGDAN, Attila, “ The United States and the International Criminal Court: Avoiding Jurisdiction Through Bilateral Aggrements in Reliance on Article 98”, International Criminal Law Review, Vol. 8, 2008
  • CENTEL, Nur – ZAFER, Hamide – ÇAKMUT, Özlem, Ceza Muhakemesi Hukuku, Yenilenmiş ve Gözden Geçirilmiş 4. Bası, İstanbul 2006.
  • CENTEL, Nur – ZAFER, Hamide – ÇAKMUT, Özlem, Türk Ceza Hukukuna Giriş, 4.Bası, Ankara 2006.
  • CİHAN, Erol – YENİSEY, Feridun, “Türk Ceza Kanununun Yer Bakımından Uygulanması ve Evrensellik İlkesi”, Ord. Prof.Dr. Sulhi DÖNMEZER Armağanı, C. 1, Ankara 2008. Commenwealth Secretariat, “Criminal Jurisdiction: Is it Wide Enough?” Commonwealth Bulletin, Vol. 34, No. 2, June 2008.
  • ÇELEN, Orhan, NATO Kuvvetler Sözleşmesine Göre Rüçhanlı Yargı Yetkisi, Askerî Adalet Dergisi, Sa. 92, Ocak 1995.
  • ÇELİK, Edip F., Milletlerarası Hukuk, İkinci Kitap, İstanbul 1987, s. 7; ÜNAL, Şeref, Uluslararası Hukuk, Ankara 2005.
  • DEĞİRMENCİ, Olgun, Mukayeseli Hukukta ve Türk Hukukunda Suçtan Kaynaklanan Malvarlığı Değerlerini Aklama Suçu (Kara Para Aklama Suçu), Ankara 2007.
  • DEMİRBAŞ, Timur, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Güncellenmiş 5. Baskı, Ankara 2007.
  • DÖNMEZER, Sulhi – ERMAN, Sahir, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, C. 1, 13. Tıpkı Bası, İstanbul 1997.
  • DÖNMEZER, Sulhi, “Yabancı Memlekette İşlenen Suçlar, Siyasi Suçlar ve Nisbi Siyasi Suçlar, Mahkeme İçtihatları II”, İÜHFM, C. XV, İstanbul 1949.
  • Draft Convention on Jurisdiction with Respect to Crime, 29AmJIntlLSup, 1935, s.439 vd.
  • DRAPER, Gerald I.A.D., “The Exercise of Criminal Jurisdiction under the NATO Status of Forces Agreement”, 1951, Transactions of the Grotius Society, Vol. 44, Problems of Public and Private International Law, Transactions for the Year 1958-59.
  • EREM, Faruk – DANIŞMAN, Ahmet – ARTUK, Mehmet Emin, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Tümüyle Gözden Geçirilmiş 14. Baskı, Ankara 1997.
  • ERMAN, Askerî Ceza Hukuku, Umumi Kısım ve Usul, 7. Bası, İstanbul 1983.
  • GARCİA-MORA, Manuel R., “Criminal Jurisdiction Over Foreigners For Treason and Offences Against The Safety of the State Committed Upon Foreign Territory”, University of Pittsburgh Law Review, Vol. 19, 1958.
  • GÖZÜBÜYÜK, Abdullah Pulat, Türk Ceza Kanunu Açıklaması, C. I, 3. Bası, Ankara Tarihsiz.
  • HAFIZOĞULLARI, Zeki, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2008, s. 38; ÖZGENÇ, İzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 6. Bası, Ankara 2011.
  • HAKERİ, Hakan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 8. Baskı, Ankara 2008.
  • HALATÇI, Ülkü, “Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin Yargı Yetkisini Kullanabilmesinin Önkoşulları”, Uluslararası Hukuk ve Politika, C. I, No. 3, 2005.
  • HAMİDE, Zafer, Ceza Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 2010.
  • HARTOV, Mette Prasse, “NATO Status Of Forces Agreement: Background and a Suggestion fot the Scope of Apllication”, Baltic Defence Review, No.10, Volume 22003.
  • HEMMERT, Steven G., “Peace-Keeping Mission SOFAs: U.S. Interests in Criminal Jurisdiction”, Boston Universtiy International Law Journal, Vol. 17, 1999.
  • http://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/ucmj.htm, Erişim tarihi: 21 Mart 2012.
  • http://www.icc-cpi.int/NR/rdonlyres/ADD16852- AEE9-4757-ABE7-9CDC7CF02886/283503/RomeStatutEng1. pdf, Erişim Tarihi : 06 Şubat 2012.
  • h t t p : / / w w w. t d k . g o v . t r / i n d e x . php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK. GTS.4f60a45e4ae798.43051909, Erişim tarihi: 14 Mart 2012.
  • KANGAL, Zeynel T., Askerî Ceza Hukuku, Ankara 2010, s. 66.
  • KARAKEHYA, Hakan, “Uluslararası Ceza Mahkemesi ve Uygulanabilir Hukuk”, AÜHFD, C.:57, S.:2, 2008.
  • KAYIHAN, İçel – DONAY, Süheyl, Karşılaştırmalı ve Uygulamalı Ceza Hukuku Genel Kısım (1. Kitap), Yenileştirilmiş Üçüncü Bası, İstanbul 1999.
  • KILIÇ, Ali Şahin, “Uluslararası Ceza Mahkemesi ve Devletlerin Egemenliği Üzerine Ulusal Egemenlik Odaklı Bir İnceleme”, AÜHFD, C.:58, S.:3.
  • KOCA, Mahmut, “Türk Ceza Kanunu’nun Yer Bakımından Uygulanması”, Hukuk ve Adalet Eleştirel Hukuk Dergisi, Y. 2, Sa. 5, Nisan 2005.
  • KOCA, Mahmut – ÜZÜLMEZ, İlhan, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 4. Baskı, Ankara 2011.
  • KOCAOĞLU, S.Sinan, “Evrensel Yetki”, TBB Dergisi, S.60, 2005.
  • KOÇ, Cihan, Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu ve Yönetmeliği, Askerî Ceza Kanunu, Disiplin Mahkemeleri Kanunu Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu ve İlgili Mevzuat, Gözden Geçirilmiş 11. Baskı, Ankara 2009.
  • KORT, Bülent Sadullah, “NATO Mensuplarının Hukuki Statüsü” (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2007.
  • KÖCHLER, Hans, Küresel Adalet mi, Küresel İntikam mı?”, (Çevirenler: Funda Keskin – Erdem Denk), İstanbul 2005.
  • KRIANGSAK Kittichaisanee, International Criminal Law, Oxford University Press, New York 2001.
  • LANGER, Máximo, “The Diplomacy of Universal Jurisdiction: The Political Branches and The Transnational Prosecution of International Crimes”, The American Journal of International Law, Vol. 15, 2011.
  • LEE, Yoon-Ho Alex, “Criminal Jurisdiction Under The U.S. – Korea Status of Forces Agreement: Problems to Proposals”, J. Transnational Law Policy, Vol. 13, No.1, Fall 2003.
  • LEPPER, Steven J., “A Primer on Foreign Criminal Jurisdiction”, The Air Force Law Review, Vol. 37, 1994.
  • MASON, Chuck R., “Status of Forces Agreement (SOFA): What Is It, and How Has It Been Utilized?”, Congressional Research Service Report for Memmers And Committees of Congress, 2011.
  • MCCORMICK, Michael J., “European Union, NATO SOFA, and the Challenges Ahead for Us :Military Operations”, A Report Of The Judge Advocate General’s School For The US Air Force, (Report’s Number C102-152), 2002.
  • Military Law: “Military Jurisdiction over Crimes Committed by Military Personnel outside the United States: The Effect of O’Callahan v. Parker”, Michigan Law Review, Vol. 68, No. 5 (Apr., 1970).
  • MOORE, Frederick T., “Criminal Jurisdiction in Overseas Areas”, The Journal of Politics, Vol. 21, No. 2 (May, 1959).
  • O’KEEFE Roger, “Universal Jurisdiction Clarifying the Basic Concept”, Journal of International Criminal Justice 2 (2004).
  • ÖZBEK, Veli Özer, TCK İzmir Şerhi, Yeni Türk Ceza Kanununun Anlamı, C. 1, 3. Bası, Ankara 2006.
  • ÖZTÜRK, Bahri – ERDEM, Mustafa R., Ceza Hukuku Genel Hükümler ve Özel Hükümler (Kişilere ve Mala Karşı Suçlar), Değişiklikler İşlenmiş 5. Bası, Ankara 2007.
  • ÖZTÜRK, Bahri – TEZCAN, Drumuş – ERDEM, Mustafa Ruhan – SIRMA, Özge – SAYGILAR, Yasemin F. – ALAN, Esra, Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku Ders Kitabı, Güncellenmiş 2. Baskı, Ankara 2010.
  • PAGANO, Daniel, L., Criminal Jurisdiction of United States Forces in Europe, Pace International Law Review, Paper 34, 1992.
  • RATNER, Stacy J., “Establishing the Extraterrestrial: Criminal Jurisdiction and the International Space Station”, Boston College International & Comparative Law Review, Vol. XXII, No. 2, 1999.
  • REYDAMS, Luc, “Universal Criminal Jurisdiction: The Belgian State of Affairs”, Criminal Law Forum, Vol.11, 2000.
  • CRYER, Robert, “International Criminal Law”, in: International Human Rights Law (Edited by Daniel Moeckli – Sangeeta Shah – Sandesh Sivakumaran), Oxford University Press, New York 2010.
  • ROBERTS, Adam – GUELFF, Richard, Documents on the Laws of War, Third Edition, Oxford University Pres, 2002.
  • ROSCINI, Marco, “The Efforts to Limit The International Criminal Court’s Jurisdiction over Nationals of Non- Party States: A Comparative Study”, The Law and Practice of International Courts and Tribunals, Vol. 5, 2006.
  • ROUSE, Joseph H. – BALDWIN, Gordon B., “The Exercise of Criminal Jurisdiction Under the Nato Status of Forces Agreement”, The American Journal of International Law, Vol. 51, No. 1 (Jan., 1957).
  • SADAT, Leila Nadya The International Criminal Court and the Transformation of International Law: Justice for the New Millenium, New York 2001, s.192.
  • SCHUCK, Edwin G., “Concurrent Jurisdiction under the NATO Status of Forces Agreement”, Columbia Law Review, Vol. 57, No. 3 (Mar., 1957).
  • SCHWARTZ, Murray L., International Law and the NATO Status of Forces Agreement, Columbia Law Review, Vol. 53, No. 8 (Dec., 1953).
  • SCHWARZENBERGER, Georg, “The Problem of an International Criminal Law”, Current Legal Problems, 3, 1950.
  • SCHWARZENBERGER, Georg, “The Problem of an International Criminal Law”, International Criminal Law and Procedure (Edited by John Dugard and Christine van den Wyngaert), Great Britain 1996.
  • SOYSAL, İsmail, Türkiye’nin Uluslararası Siyasal Bağlantıları C. 2 (1945-1990), Türk Tarih Kurumu, Ankara 2000.
  • TAŞKIN, Rıfat, Gerekçeli Askerî Ceza Kanunu, Ankara 1946.
  • TEZCAN, Durmuş – ERDEM, M. Ruhan – ÖNOK, R. Murat, Uluslararası Ceza Hukuku, Ankara 2009.
  • TEZCAN, Durmuş, “Yurt Dışında İşlenen Suçlarda Türk Hukuku Bakımından Yabancı Ceza Kanununun Değeri”, AÜSBFD, C. XXXIX, S. 1-4, 1984.
  • TEZCAN, Durmuş, “Uluslararası Ceza Hukukunda Mülkilik (İlkesellik) Prensibi ve NATO Kuvvetlerinin Statüsüne Dair Londra Antlaşması”, Askerî Yargıtay’ın 85’nci Kuruluş Yıldönümü Sempozyumu (6-7 Nisan 1999), Ankara 1999.
  • THE, Robert, “State Criminal Jurisdiction”, 9 Malaya Law Review, July 1967.
  • TOLUNER, Sevin, Milletlerarası Hukuk Dersleri, Devletin Yetkisi (Yer ve Kişiler Bakımından Çevresi ve Niteliği) 5. Bası (Tıpkı), İstanbul 1996.
  • TOROSLU, Nevzat, Ceza Hukuku Genel Kısım, Ankara 2009.
  • TURHAN, Faruk, “Türk Ceza Kanunu’nun Yer Bakımından Uygulanmasında Evrensellik İlkesi ve Yeni TCK (m.13)”, Hukuki Perspektifler Dergisi, 2005, S. 4.
  • WATSON, Geoffrey R., “Offenders Abroad: The Case for Nationality-Based Criminal Jurisdiction”, Yale Journal of International Law, Vol. 17, 1992.
  • WOODLIFFE, John, “The Stationing of Foreign Armed Forces Abroad in Peacetime”, The International and Comparative Law Quarterly, Vol. 43, No. 2 (Apr., 1994).
  • YANG, Lijun, “On the Principle of Complementarity in the Rome Statute of the International Criminal Court”, Chinese Journal of International Law, Vol. 4, No. 1, 2005.
  • YILMAZ, Ejder, Hukuk Sözlüğü, Genişletilmiş 5. Baskı, Ankara 1996.
Ankara Barosu Dergisi-Cover
  • ISSN: 1300-9885
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 1942
  • Yayıncı: Ankara Barosu Başkanlığı
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

İdarenin denetim yetkisinin özel kişilere devrine Anayasa Mahkemesi'nin yaklaşımı

Elvin Evrim DALKILIÇ

Mirasçıların irade özgürlüğü ve bu özgürlüğün istisnaları

Damla MAMÜK

Mülkilik ilkesinin istisnası olarak nato kuvvetler statüsüne tabi personel üzerindeki yargı yetkisi ve uluslararası ceza mahkemesinin söz konusu yargı yetkisine etkisi*

Olgun DEĞİRMENCİ, Erdal HAZAR