Meryem Hazal ÇAMURCU

İSTANBUL SÖZLEŞMESİ: TÜRKİYE'DE İÇ HUKUKA ETKİSİ VE TOPLUMUN TEPKİSİ

İstanbul Sözleşmesi, imzaya açıldığı günden beri tartışmaların odağında olmuştur. Yapılan aleyhte kampanyaların sonucunda Türkiye, 20 Mart 2021 tarihinde Sözleşme’den çekilmiştir. Kadına yönelik şiddetin son yıllarda artış gösterdiği göz önünde bulundurulduğunda İstanbul Sözleşmesi’nin kadına yönelik şiddeti engelleme amacı önem kazanmaktadır. Bununla birlikte özellikle muhafazakâr çevrelerce eleştirilen Sözleşme’nin, kadına yönelik şiddetin önüne geçemediği ve geleneksel aile ilişkileri dışında ilişkileri de kabul ettiği iddia edilmektedir. Makalede İstanbul Sözleşmesi’nin kabulü ve yürürlükten kaldırılması ile Türkiye’de meydana gelen gelişmeler ele alınmıştır. Öncelikle şiddet, ev içi şiddet ve kadına yönelik şiddet kavramlarının tanımı yapılmıştır. Daha sonra İstanbul Sözleşmesi’nden bahsedilmiş ve kabul süreci hakkında bilgi verilmiştir. İstanbul Sözleşmesinin kanunlarla bütünleştirilmesi kapsamında 6284 sayılı Kanun’dan bahsedilmiştir. Ayrıca Türkiye’de Sözleşme’ye itiraz edenlerin ve destekleyenlerin eleştirilerinin neler olduğu konuları işlenmiştir. Bu konular hem hukuki anlamda hem de toplumsal cinsiyet anlamında ele alınmıştır.

ISTANBUL CONVENTION: EFFECTS OF DOMESTIC LAW IN TURKEY AND PEOPLE’S RESPONSE

Istanbul Convention has been at the centre of discussions since the first day it was opened for signature. As a result of its negative campaigns, Türkiye withdrew from Convention on 20 March 2021. Considering that violence against women has increased in recent years, the Convention’s purpose of preventing violence against women is essential. However, conservatives claim that the Convention cannot prevent violence against women and accepts relationships that are not found appropriate for them. In this article, developments in Turkey are discussed after the Convention’s acceptance and withdrawal from the Convention. First, violence, domestic violence and violence against women were defined. Then, general information was given about Istanbul Convention. After that mentioned integration of the Istanbul Convention and domestic law. In addition to these, criticism of supporters and objectors are discussed. These issues are discussed in both legal terms and gender.

PDF

___

ACAR, Feride ve ERTÜRK, Yakın, “Kadınların İnsan Hakları: Uluslararası Standartlar, Kazanımlar, Sorunlar”, Birkaç Arpa Boyu…, Haz. Serpil Sancar, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2011.
Açıklayıcı Metin, https://hukukbook.com/istanbul-sozlesmesi (Erişim 6 Ocak 2022), 2011.
Aile Akademisi Derneği, “10 Maddede İstanbul Sözleşmesi Neden İptal Edilmelidir?”, https://aileakademisi.org/10-maddede-istanbul-sozlesmesi-neden-iptal-edilmelidir/ (Erişim 27Aralık 2020), 2019.
Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun, Resmi Gazete 20.03.2021 ve 28239.
AKÇABAY, F. Ceren, HANBAY ÇAKIR, Ebru ve KARABACA, Huriye, Cinsiyete Dayalı Şiddetle Mücadelede Yargılama Standartları, Kadın Dayanışma Vakfı, Ankara, 2019.
ALTINAY, Ayşegül ve ARAT, Yeşim, Türkiye’de Kadına Yönelik Şiddet, Metis Yayınları, İstanbul, 2008.
Anayasa-Der, Anayasa Hukuku Araştırmaları Derneğinin Cumhurbaşkanının İstanbul Sözleşmesi’ne İlişkin Kararı Hakkındaki Açıklaması, http://anayasader.org/anayasa-hukuku-arastirmalari-derneginin-cumhurbaskaninin-istanbul-sozlesmesine-iliskin-karari-hakkindaki-aciklamasi (Erişim 02.03.2022), 2021.
Avrupa Birliği Temel Haklar Ajansı, Kadına Yönelik Şiddet: AB Çapında Bir Araştırma, https://dspace.ceid.org.tr/xmlui/handle/1/501 (Erişim Tarihi: 8 Ocak 2022), 2014.
BAKIRCI, Kadriye, “İstanbul Sözleşmesi”, Ankara Barosu Dergisi, 2015-4, ss. 133-204,
BALCI, Muharrem, İstanbul Sözleşmesi Hakkında Rapor, KASAM, chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/viewer.htmlpdfurl=https%3A%2F%2Fmuharrembalci.com%2Fhukukdunyasi%2Ftce%2F1170.pdf&clen=1772136&chunk=true (Erişim Tarihi: 9 Şubat 2022), 2020.
BAYRAKTAR, Tuğba, “İstanbul Sözleşmesi ve 2017 Türkiye Gölge Raporuna İlişkin Bir Değerlendirme”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2018, C. 26, S. 3, ss. 87-111.
BULUT, Nilüfer, “İstanbul Sözleşmesi Tartışmaları Şiddete Teşvik Ediyor”, https://www.gazeteduvar.com.tr/kadin/2020/08/28/istanbul-sozlesmesi-tartismalari-siddete-tesvik-ediyor, (Erişim Tarihi: 26 Aralık 2020), 2020.
CEYLAN, Ebru, “Türk Hukukunda Aile İçi Şiddet ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesiyle İlgili Yeni Düzenlemeler”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2013, S. 109, ss. 13-54.
ÇAMLICA, Berat, “İstanbul Sözleşmesi ve Yargısal İçtihatlar Açısından Eş Kavramının Değerlendirilmesi”, TBB Dergisi, 2020, S. 150, ss. 137-155.
DALKILIÇ, Rabia Asya, “Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele: Kamu Politikası Süreç Analizi”, Reflektif Sosyal Bilimler Dergisi, 2021, C. 2, S. 1, ss. 61-82.
DEMİRKIR ÜNLÜ, Müge, Kadına Yönelik Şiddet ve Aile-İçi Şiddet İstanbul Sözleşmesi’nin (Kadına Yönelik Şiddet ve Aile-İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye Dair Avrupa Konseyi Sözleşmesi) Ulusal Hukuk Açısından Değerlendirilmesi, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2013.
Deutsche Welle Türkçe, “Resmi Gazete: İstanbul Sözleşmesi 1 Temmuz’da Sona Eriyor”, https://www.dw.com/tr/resmi-gazete-istanbul-s%C3%B6zle%C5%9Fmesi-1-temmuzda-sona-eriyor/a-57384444 (Erişim Tarihi: 5 Ocak 2022), 2021.
Dünya Haber Merkezi, “İstanbul Sözleşmesi’nden Çekilme Kararı, Ayrımcılıkla Mücadelede Geri Adımdır”, https://www.dunya.com/sehirler/istanbul-sozlesmesinden-cekilme-karari-ayrimcilikla-mucadelede-geri-adimdir-haberi-615264 (Erişim Tarihi: 5 Ocak 2022), 2022.
ERCOŞKUN ŞENOL, H. Kübra, “Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun Üzerine Bir İnceleme”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 2019, S. 13, ss. 423-459.
EREN, Hasan, GÖZÜAYDIN, Nevzat, PARLATIR, İsmail ve TEKİN Talat, Türkçe Sözlük 1, Atatürk Kültür, Dil, Tarih Yüksek Kurumu, İstanbul, 1992.
Evrensel, Türkiye, Kadınların Tüm İtirazlarına Rağmen İstanbul Sözleşmesi'nden Ayrıldı, https://www.evrensel.net/haber/428544/turkiye-kadinlarin-tum-itirazlarina-ragmen-istanbul-sozlesmesinden-ayrildi (Erişim Tarihi: 5 Ocak 2022), 2021.
GIDDENS, Anthony, Sosyoloji, Kırmızı Yayınları, İstanbul, 2012.
GÖRGÜN BARAN, Aylin, SARITAŞ, Canet Tuba ve ŞAHİN KÜTÜK, Birsen, “Medyada Kadına Yönelik Şiddet Haberlerinin İçerik ve Sunum Açısından Analizi: Beyazgazete.com Örneği”, Sosyoloji Konferansları, 2017, S. 55, ss. 107-132.
GÖZLER, Kemal, “Cumhurbaşkanının Uluslararası Sözleşmeleri Feshetme Yetkisi Var Mı? (İstanbul Sözleşmesinin Feshi Hakkında 3718 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı Üzerine Eleştiriler)”, https://www.anayasa.gen.tr/ua-sozlesme-fesih.htm (Erişim Tarihi: 5 Ocak 2022), 2021.
GÜLER, Nuran, TEL, Hatice ve ÖZKAN TUNCAY, Fatma, “Kadının Aile İçinde Yaşanan Şiddete Bakışı”, Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 2005, C. 27 S. 2, ss. 51-56.
GÜNDOĞMUŞ, Rabia, Kadına Yönelik Şiddet ve Ev İçi Şiddetin İlgili Uluslararası Sözleşmeler ve 6284 sayılı Kanun Çerçevesinde Değerlendirilmesi, Kadir Has Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2020.
GÜNERİGÖK, Mustafa, “Toplumsal Cinsiyet, İslam ve İstanbul Sözleşmesi”, İstanbul Sözleşmesi Disiplinler Arası Bir Soruşturma, Haz. Kolektif, Tire Kitap, İstanbul, 2020.
GÜNGÖR, Ayşegül, Kadın Haklarına İlişkin Uluslararası Düzenlemeler, Ankara Barosu Yayınları, Ankara, 2012.
GÜNİNDİ ERSÖZ, Aysel, “Türkiye'de Boşanma Olgusu ve Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet İlişkisi Üzerine Bir Değerlendirme”, Sosyoloji Konferansları, 2011, S. 43, ss. 249-264.
HASOĞLU, Aynur, “Danıştay Kararları Işığında Yetki ve Usulde Paralellik İlkesi”, TAAD, 2018, S. 33, ss. 123-141.
İLKKARACAN, Pınar, GÜLÇÜR, Leyla ve ARIN, Canan, Sıcak Yuva Masalı, Metis Yayınları, İstanbul, 1996.
İstanbul Barosu Kadın Hakları Merkezi, Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye Dair Avrupa Sözleşmesi ve 6284 sayılı Yasanın Uygulanmasında Yaşanan Sorunlar Hakkında İstanbul Barosu Kadın Hakları Merkezi Raporu, İstanbul Barosu Kadın Hakları Merkezi, İstanbul, 2019.
İstanbul Sözleşmesi Çalışma Platformu, İstanbul Sözleşmesi Raporu, Ankara, 2020.
İstanbul Sözleşmesi Türkiye İzleme Platformu, Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye Dair Avrupa Konseyi Sözleşme'sinin Hükümlerini Yürürlüğü Koyan Yasal ve Diğer Tedbirler Hakkında Türkiye'nin İlk Raporuna İlişkin Sivil Toplum Örgütlerinin Gölge Raporu, 2017.
IŞIK, S. Nazik, “1990'larda Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Hareketi İçinde Oluşmuş Bazı Gözlem ve Düşünceler”, 90’larda Türkiye’de Feminizm, Haz. Asena Günal ve Aksu Bora, İletişim Yayınları, İstanbul, 2016.
KAÇAN, Gizem, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Mahkemeleri Kararları Işığında Cinsel Yönelim Temelinde Ayrımcılık Yasağı, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2019.
Kadına Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye Dair Avrupa Konseyi Sözleşmesi (İstanbul Sözleşmesi)'nin Hükümlerinin Hayata Geçirilmesini Sağlayan Yasal ve Diğer Tedbirlere İlişkin GREVIO (ilk) Değerlendirme Raporu Türkiye, 2018, https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/tr/news/none-grevio_turkiye_raporunu_acikladi/ (Erişim Tarihi: 06.01.2022).
Kadınların Statüsü Genel Müdürlüğü, Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Ulusal Eylem Planı (2016-2020), Ankara, 2016.
KARAMAN, Ebru, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Kararlarının Yerine Getirilmesinden Doğan Sorumluluk”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 2014, C. 72, S. 1, ss. 411-434.
KARAOĞLU, Ali Osman, “Türk Hukukunda Milletlerarası Andlaşmalardan Tek Taraflı Çekilme”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2021, C. 16, S. 203, ss. 1083-1106.
KARATAŞ, Evren, “Türkiye'de Kadın Hareketleri ve Edebiyatımızda Kadın Sesleri”, Turkish Studies, 2009, C. 4, S. 8, ss. 1652-1673.
KARINCA, Eray, Kadına Yönelik Aile İçi Şiddetle İlgili Ulusal ve Uluslararası Yasal Düzenlemeler, Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Ankara, 2008.
KARINCA, Eray, Sorularla Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2010.
KELEŞ, Dilek ve ONAY ÇÖKER, Duygu, “İslamcı Basında İstanbul Sözleşmesi Karşıtlığının İzlekleri: Milli Gazete Örneği”, Kültür ve İletişim, 2021, C. 24, S. 2, ss. 372-405.
KEMAHLI GARİPOĞLU, Funda ve SEZER ŞANLI, Ayşem, “Muhafazakâr ve Feminist İdeolojiler Bağlamında İstanbul Sözleşmesi Tartışmalarına Yönelik Bir Eleştirel Söylem Analizi”, Memleket Siyasi Yönetim, 2021, C. 16, S. 35, ss. 125-188.
KIR, İbrahim, “Toplumsal Bir Kurum Olarak Ailenin İşlevleri”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C. 10, S. 36, ss. 381-404.
KIRBAŞ CANİKOĞLU, Seher, “Kadınlara Yönelik Şiddetin ve Ev İçi Şiddetin Önlenmesine Dair Ulusal ve Uluslararası Mevzuat”, Ankara Barosu Dergisi, 2015, S.3, ss. 355-378.
KOKALARİ, Arba, “İstanbul Sözleşmesi Hakkında Beş Mit- ve Polonya nerede yanılıyor” (Çev. Yusuf Enes Karataş), http://cts.ankara.edu.tr/2020/09/22/ceviri-istanbul-sozlesmesi-hakkinda-bes-mit-ve-polonya-nerede-yaniliyor/ (Erişim Tarihi: 07.01.2022), 2020.
KUYUCU, Nisan, “Kadınların Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Önünde Adalete Erişim Sorunu: Mahkeme Kararlarında Cinsiyet Ayrımcılığı Olarak Kadına Yönelik Şiddet”, Fe Dergi, 2015, C.7, S.1, ss. 61-77.
MARAŞLI, Sema, “İstanbul Sözleşmesi Acilen İptal Edilsin”, http://www.anadolugenclik.com.tr/istanbul-sozlesmesi-acilen-iptal-edilsin-189 (Erişim Tarihi: 26.12.2020), 2019.
Memur-Sen Kadınlar Komisyonu, İki Değer Aile, Kadın İki Risk İstanbul Sözleşmesi, 6284 Sayılı Kanun, Memur-Sen, Ankara, 2020.
Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı, 2019 Faaliyet Raporu, İstanbul, 2019, https://morcati.org.tr/faaliyet-raporlari/mor-cati-2019-yili-faaliyet-raporu/.
MOROĞLU, Nazan, “Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesi 6284 sayılı Yasa ve İstanbul Sözleşmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2012, S. 99, ss. 357-380.
MOROĞLU, Nazan, GREVIO Değerlendirme Raporu, İstanbul Barosu Kadın Hakları Merkezi, İstanbul, 2019.
MOROĞLU, Nazan, İstanbul Sözleşmesi, İstanbul Barosu Kadın Hakları Merkezi, İstanbul, 2019.
OKUR, Saliha, “İstanbul Sözleşmesi Hakkında”, https://kadem.org.tr/istanbul-sozlesmesi-hakkinda/ (Erişim Tarihi: 26.12.2020), 2020.
ÖZCAN, Begüm, Kadına Yönelik Şiddet Konusunda Feminist Hareketin ve Devletin Karşılaştırmalı Yaklaşımı: İstanbul Sözleşmesi Örneği, İstanbul Bilgi Üniversitesi Lisansüstü Programlar Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2019.
ÖZGÜN TEKİN, Esra, “1982 Anayasası'nın 90.Maddesi Uyarınca Uluslararası Andlaşmaların Türk Hukukundaki Yeri Sorunu”, Journal of Social, Humanities and Administrative Science, 2019, C. 5, S. 14, ss. 137-149.
ÖZKAN, Gizem, “Kadına Yönelik Şiddet - Aile İçi Şiddet ve Konuya İlişkin Uluslararası Metinler Üzerine İnceleme”, Hacettepe HFD, 2017, C. 7, S. 1, ss. 533-564.
ÖZTÜRK, Necla, “Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanunun Getirdiği Bazı Yenilikler ve Öneriler”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2017, C. 8, S. 1, ss. 1-32.
PARLAK BÖRÜ, Şafak, “Kadının Korunmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmeler ve Türkiye'nin Konumu”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2017, C.30, S.133, ss. 43-63.
Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu, 1995, http://www.sagiroglu.av.tr/pekin-deklarasyonu-ve-eylem-platformu-cn827.html (Erişim Tarihi: 31.01.2022).
PINAR, Tevfik ve PINAR, Gül, “Sağlık Çalışanları ve İşyerinde Şiddet”, TAF Preventive Medicine Bulletin, 2014, C. 12, S. 3, ss. 315-326.
POLAT, Oğuz, “Şiddet”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 2016, C. 22, S. 1, ss. 15-34.
REYHANİ YÜKSEL, Sera, “Türk Medeni Kanunu Bakımından Kadın-Erkek Eşitliği”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2014, C. 18, S. 2, ss. 175-200.
SAĞIR, Adem ve İNCİ, Ülkü Hayriye, “Bir Facebook Grubunda Kadına Şiddet Haberlerinin Değerlendirilme Biçimleri”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2012, C. 1, S. 3, ss. 200-239.
SATIL, Ceren, “İstanbul Sözleşmesi Neden Tartışılıyor?”, https://www.dogrulukpayi.com/bulten/istanbul-sozlesmesi-neden-tartisiliyor, 2020.
Sivilsayfalar, Kadın Örgütleri İstanbul Sözleşmesi'nden Çekilme Kararını Tanımıyor, Mücadeleye "Devam" Diyor!, https://www.sivilsayfalar.org/2021/03/21/kadin-orgutleri-istanbul-sozlesmesinden-cekilme-kararini-tanimiyor-mucadeleye-devam-diyor/ (Erişim Tarihi: 05.01.2022), 2021.
SÖNMEZ, Esma Yağmur, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Türkiye'de Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesi”, İstanbul Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi, 2020, S. 20, ss. 1-17.
SÜNETÇİ, Büşra, SAY, Ayfer, GÜMÜŞTEPE, Burcu, ENGİNKAYA, Bilge, YILDIZDOĞAN, Çise ve YALÇIN Müge, “Üniversite Öğrencilerinin Flört Şiddeti Algıları Üzerine Bir Araştırma”, Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 2016, C. 16, S. 1, ss. 56-83.
ŞENER, Ülker, 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun Ne Getiriyor?, Türkiye Ekonomik Politikaları Araştırma Vakfı, https://www.tepav.org.tr/tr/haberler/s/2775 (Erişim Tarihi: 13.02.2022), 2012.
TAŞTAN, Coşkun ve KÜÇÜKER YILDIZ, Aslıhan, Dünyada ve Türkiye'de Kadın Cinayetleri 2016-2017-2018 Verileri ve Analizler, Polis Akademisi Yayınları, Ankara, 2019.
TBMM, Kadına Yönelik Şiddetin Sebeplerinin Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu 1.Cilt, Ankara, 2015.
TBMM Genel Kurul Tutanağı, 24.Dönem, 2.Yasama Yılı, 75.Birleşim, 2012, https://www5.tbmm.gov.tr/tutanak/donem24/yil2/bas/b075m.htm (Erişim Tarihi: 07.02.2022).
Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Merkezi, Türkiye'de Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Algısı Araştırması, Kadir Has Üniversitesi, İstanbul, 2019.
Türkiye Barolar Birliği, “Barolar ve TÜBAKKOM'un İstanbul Sözleşmesi'ne İlişkin Ortak Basın Açıklaması”, https://www.barobirlik.org.tr/Haberler/barolar-ve-tubakkomun-istanbul-sozlesmesi-ne-iliskin-ortak-basin-aciklamasi-81675 (Erişim Tarihi: 07.01.2022), 2021.
ULUOCAK, Şeref, GÖKULU, Gökhan, BİLİR, Olgun, ETİZER KARACIK, Nigar ve ÖZBAY Dilek, Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği ve Kadına Yönelik Şiddet, Paradigma Akademi Yayınları, Ankara, 2014.
UYGUR, Gülriz, “İstanbul Sözleşmesi Işığında Ailenin Korunması ve Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun'un Temel Yaklaşımı”, Şiddetin Cinsiyetli Yüzleri, Haz. Betül Yarar, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2015.
YILMAZ, Volkan, “Yeni Anayasa Sürecinde LGBTİ Hakları Hareketi'nin Eşit Yurttaşlık Mücadelesi: Çoğunlukçu Demokrasiye Karşı Anayasal Demokrasi”, Farklılıkların Birlikteliği, Haz. Ayhan Kaya, Hiperlink Yayınları, İstanbul, 2014.
ZERE, Fatih, “İstanbul Sözleşmesinin, Kadına Yönelik Şiddeti Önlemeye Etkisinin Siyasi Parti Kolları Üyeleri Açısından Değerlendirilmesi”, Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 2021, C. 5, S. 2, ss. 623-651.