Serdar YILMAZ

2813

İdari Yargının Görev Alanının Daraltılmasına Yönelik Yeni Bir Girişim Olarak “İnsan Zararları Mahkemelerinin Kuruluş ve Görevlerine Dair Kanun Teklifi” Üzerine Bir Değerlendirme

İdari rejimi benimseyen ülkemizde, idari yargının görev alanına giren birtakım uyuşmazlıkların yasa ile adli yargının görev alanına aktarıldığına ya da akta- rılmak istendiğine, öteden beri sıklıkla şahit olunmaktadır. “İnsan Zararları Mahkemelerinin Kuruluş ve Görevlerine Dair Kanun Teklifi” de, bu doğrultuda gerçekleştirilen en son kapsamlı “girişim” olarak karşımıza çıkmaktadır. Zira anılan Teklif, adli yargı bünyesinde bir ilk derece ihtisas mahkemesi olarak kurulması öngörülen “insan zararları mahkemeleri”nin, “insan zararı” olarak ifade edilen “ölüm ve cismani (bedensel) zararlar”dan doğan tüm tazminat davalarını karara bağlamakla görevli olacağını düzenlemektedir. Söz konusu düzenleme, mevcut sistemde idari yargının görev alanında bulunan tam yargı davalarının “insan zararları”na ilişkin bölümünün, adli yargıya aktarılması anlamına gelmektedir. “Geniş görevli idari yargı sistemi”ne dayanan idari rejim ile bağdaştırılması güç biçimde, önemli bir idari uyuşmazlık kategorisinin blok hâlinde adli yargıya transferi sonucunu doğuran bu düzenleme, hukukilik ve yerindelik yönünden pek çok soruna gebe görünmektedir. Bunlardan en önemlisi ise, “idari yargının görev alanının Anayasal dayanakları” bağlamında, “insan zararları mahkemeleri”nin Anayasa’ya uygunluğu sorunudur. İşte bu makalede de, esasen bu sorun temelinde bir değerlendirme yapılarak, anılan Kanun Teklifi analiz edilmektedir. Bu kapsamda, Teklif ’in gerekçesi ve içeriği ortaya konulduktan sonra, “görev”e ilişkin hükmün anlam ve kapsamı açıklığa kavuşturulmakta ve bu bağlamda bir Anayasallık tartışması yürütülmektedir.

AN ASSESSMENT ON THE “LAW PROPOSAL REGARDING ESTABLISHMENT AND DUTIES OF HUMAN DAMAGES COURTS” AS A NEW ATTEMPT TOWARDS RESTRICTION OF THE JURISDICTION OF ADMINISTRATIVE JUSTICE

In our country, where the administrative regime is adopted, laws transferring some disputes that fall under the jurisdiction of administrative justice to ordinary justice has been frequently encountered. “Law Proposal Regarding Establish- ment and Duties of Human Damages Courts” is the most recent comprehensive “attempt” in this sense as the aforementioned Proposal regulates that, “human damages courts” are foreseen to be established as first instance specialized courts within the ordinary justice and are going to be responsible to adjudicate all the actions for compensation arising from “death and personal injuries (cor- poral damages / corporal injuries / bodily harms / bodily injuries)” which are formulated as the “human damages”. Therefore, the regulation indicates that, full remedy actions regarding “human damages”, which are within the juris- diction of administrative justice in the existing system, are to be transferred to ordinary justice. This regulation, which gives rise to a result of transferring the significant category of administrative disputes to ordinary justice in block, by means hard to reconcile with administrative regime based on “wide jurisdiction administrative justice system”, seems to conceive many problems, in terms of legality and expediency. One of the most significant is the Constitutionality problem of “human damages courts”, in the context of “the Constitutional basis of the jurisdiction of administrative justice”. This article aims to analyze the aforesaid Law Proposal by firstly revealing the ground and content of the Proposal, secondly clarifying the meaning and scope of the provision concern- ing “jurisdiction” and lastly and especially arguing the Constitutionality of the relevant provision in this context.
PDF

___

  • AKSOYLU, Özge: “Türk Hukukunda İdari Yargının Görev Alanına Yasal Müda- haleler ve Anayasa”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 2012/1, 2014, s.67-121.
  • ALLISON, J. W. F.: “Variation of View on English Legal Distinctions Between Public and Private”, The Cambridge Law Journal, Volume 66, Issue 3, 2007, p.698-711.
  • ARSLAN, Ramazan / TANRIVER, Süha: Yargı Örgütü Hukuku, 2. Baskı, Yetkin Yay., Ankara, 2001.
  • ASLAN, Zehreddin: “Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu Madde 3 ve Anayasa Mahkemesinin İptal Kararı”, Yeni Yasal Düzenlemeler Işığında Bedensel Zararların Taz- mini Esasları ve Usulü Kongresi, 4-5-6 Nisan 2013, (Ed.: Sema GÜLEÇ UÇAKHAN), Ankara Barosu Yay., Ankara, 2013, s.281-287.
  • ATAY, Ender Ethem: “Prof. Dr. Ender Ethem ATAY’ın Konuşması”, Yeni Yasal Düzenlemeler Işığında Bedensel Zararların Tazmini Esasları ve Usulü Kongresi, 4-5-6 Nisan 2013, (Ed.: Sema GÜLEÇ UÇAKHAN), Ankara Barosu Yay., Ankara, 2013, s.505-516.
  • AYANOĞLU, Taner: “İnsan Zararlarına İlişkin Tam Yargı Davalarını Çözme Göre- vini Asliye Hukuk Mahkemelerine Vermek Reform mu Yoksa Fantezi mi?”, İstanbul Barosu Dergisi, Cilt 86, Sayı 2, 2012, s.71-81.
  • BİLGEN, Pertev: “İdari Uyuşmazlıklar”, II. Ulusal İdare Hukuku Kongresi: İdari Yargının Dünyada Bugünkü Yeri, Danıştay Yay., Ankara, 1993, s.148-193.
  • BİRSEN, İsmail / YAVAŞ, Emre: “6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 3. Maddesi ile Getirilen Düzenlemenin Hukuk Âleminde Doğuracağı Sorunlar ve Bu Maddenin Anayasa’ya Aykırılığı Sorunu”, Terazi Aylık Hukuk Dergisi, Yıl 6, Sayı 63, Kasım 2011, s.14-19.
  • CANDAN, Turgut: “İnsan Zararlarının İdari Yargıda Görülmesinden Kaynaklandığı İleri Sürülen Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Yeni Yasal Düzenlemeler Işığında Bedensel Zararların Tazmini Esasları ve Usulü Kongresi, 4-5-6 Nisan 2013, (Ed.: Sema GÜLEÇ UÇAKHAN), Ankara Barosu Yay., Ankara, 2013, s.299-309.
  • ÇAKIR, Hüseyin Melih: “Anayasa Mahkemesi Kararları Çerçevesinde HMK m.3’ün İdari Yargının Görev Alanı Açısından Değerlendirilmesi”, İstanbul Barosu Dergisi, Cilt 85, Sayı 6, 2011, s.179-202.
  • ÇITAK, Halim Alperen: İdarenin Kusursuz Sorumluluğu Bağlamında Sosyal Risk İlkesi, Adalet Yay., Ankara, 2014.
  • DARENDELİ, A. Vahap: Yargıtay, Danıştay ve Uyuşmazlık Mahkemesi İçtihatları Işığında Adli Yargı Yerlerinde Görülen İdari Uyuşmazlıklar ve Davalar, Yetkin Yay., Ankara, 2004.
  • DURAN, Lûtfi: “İdari Yargı Adlileşti...”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi (SARICA’ya Armağan), Yıl 3, Sayı 1-3, 1982, s.53-83.
  • EREN, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 14. Baskı, Yetkin Yay., Ankara, 2012.
  • ERKUT, Celal: İptal Davasının Konusunu Oluşturma Bakımından İdari İşlemin Kimliği, Danıştay Yay., Ankara, 1990.
  • EVANS, Roger Warren: “French and German Administrative Law with Some English Comparisons”, The International and Comparative Law Quarterly, Volume 14, Issue 4, 1965, p.1104-1123.
  • EVREN, Çınar Can: “Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Üçüncü Maddesi Üzerine Bir İnceleme”, İstanbul Barosu Dergisi, Cilt 86, Sayı 4, 2012, s.55-67.
  • FOSTER, Nigel / SULE, Satish: German Legal System and Laws, 4. Edition, Oxford University Press, New York, 2010.
  • GÖZLER, Kemal: İdare Hukuku, Cilt 2, 2. Baskı, Ekin Kitabevi Yay., Bursa, 2009.
  • GÖZLER, Kemal / KAPLAN, Gürsel: İdare Hukuku Dersleri, 15. Baskı, Ekin Kitabevi Yay., Bursa, 2014.
  • GÖZLER, Kemal / KAPLAN, Gürsel: “İdari Eylemlerden Kaynaklanan Zararlara İlişkin Davalar Adli Yargının Görev Alanına Sokulabilir mi? (HMK m.3 ve TBK m.55/2 Hakkında Eleştiriler)”, Terazi Aylık Hukuk Dergisi, Yıl 6, Sayı 63, Kasım 2011, s.36-41.
  • GÖZÜBÜYÜK, A. Şeref: Amerika ve Türkiye’de İdarenin Kazaî Denetlenmesi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yay., Ankara, 1961.
  • GÜNDAY, Metin: İdare Hukuku, 10. Baskı, İmaj Yay., Ankara, 2013.
  • GÜNDAY, Metin: “İdari Yargının Görev Alanının Anayasal Dayanakları”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 14, Yıl 1997, s.347-358.
  • GÜRAN, Sait: “Yargı Denetiminin Kapsamı”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası (Ord. Prof. Dr. Sulhi DÖNMEZER’e Armağan), Cilt 52, Sayı 1-4, 1986- 1987, s.35-45.
  • GÜZEL, Oğuzhan: “Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında İdari Yargının Görev Alanına Yönelik Müdahalelerin Değerlendirilmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 17, Sayı 1-2, Yıl 2013, s.1483-1524.
  • İNCEOĞLU, M. Murat / PAKSOY, Meliha Sermin: “Bedensel Zararlarda ve Ölüm Halinde Zararın Belirlenmesi (TBK. m.55)”, Yaşar Üniversitesi Elektronik Dergisi (Prof. Dr. Aydın ZEVKLİLER’e Armağan, Cilt 2), Cilt 8, Özel Sayı, İzmir, 2013, s.1383-1411.
  • İYİMAYA, Ahmet: Sorumluluk ve Tazminat Hukuku Sorunları, Cilt 2, Adalet Matbaacılık, Ankara, 1995.
  • KAPLAN, Gürsel: “İdare Hukukunun Arkaik ve Anakronik Bir Kurumu: Fiili Yol”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 11, Sayı 1-2, Yıl 2007, s.887-918.
  • KARAMAN, Ebru: Türk İdari Yargısının Görev Alanının Anayasal Dayanağı (Fransız İdari Yargısı ile Karşılaştırmalı), On İki Levha Yay., İstanbul, 2013.
  • KILIÇOĞLU, Ahmet M.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 14. Bası, Turhan Kitabevi Yay., Ankara, 2011.
  • KOOPMANS, Tim: Courts and Political Institutions, Cambridge University Press, New York, 2003.
  • LEAHY, James E.: “The Constitution is What the Judges Say it is”, North Dakota Law Review, Volume 65, Issue 3, 1989, p.491-527.
  • MAIDOWSKI, Ulrich: “Yargı Ayrılığının Düşündürdükleri”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 145. Yıl Sempozyumu, 10 Mayıs 2013, Danıştay Yay., Ankara, 2013, s.21-27.
  • ODYAKMAZ, Zehra: “Yeni Türk Borçlar Kanununun 55/2. Maddesinin İdare Hukukunun İlkeleri Açısından Değerlendirilmesi”, Yeni Yasal Düzenlemeler Işığında Bedensel Zararların Tazmini Esasları ve Usulü Kongresi, 4-5-6 Nisan 2013, (Ed.: Sema GÜLEÇ UÇAKHAN), Ankara Barosu Yay., Ankara, 2013, s.253-280.
  • ÖZAY, İl Han: “Türkiye’de İdari Yargının İşlev ve Kapsamı”, İdari Yargıda Son Gelişmeler Sempozyumu, Danıştay Yay., Ankara, 1982, s.11-30.
  • ÖZBUDAK, Coşkun: “(6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunundaki) İdari İşlemlerden ve Eylemlerden Doğan Cismani Zararda Görevli Mahkeme Kuralı Anaya- saya Aykırı mıdır?”, Terazi Aylık Hukuk Dergisi, Yıl 6, Sayı 63, Kasım 2011, s.42-47.
  • PAKUSCHER, Ernst K.: “Control of the Administration in the Federal Republic of Germany”, The International and Comparative Law Quarterly, Volume 21, Issue 3, 1972, p.452-471.
  • SARICA, Ragıp: İdari Kaza, Cilt 1: İdari Davalar, İstanbul Üniversitesi Yay., İstanbul, 1949.
  • SHAPIRO, Martin: “The Success of Judicial Review”, Constitutional Dialogues in Comparative Perspective, (Ed.: Sally J. KENNEY, William M. REISINGER, John C. REITZ), Macmillan Press, London, 1999, p.193-219.
  • SMITH, S. A. de / WOOLF, Harry / JOWEL, Jeffrey: Judicial Review of Administrative Action, 5. Edition, Sweet & Maxwell, London, 1995.
  • SÖYLER, Yasin: “Kabahatler Kanununa İlişkin Anayasa Mahkemesi Kararı Üzerine Bir Değerlendirme”, Yasama Dergisi, Sayı 12, Mayıs-Ağustos 2009, s.136-167.
  • TAN, Turgut: İdare Hukuku, 3. Bası, Turhan Kitabevi Yay., Ankara, 2014.
  • TAN, Turgut: “Dönüşüm Geçiren İdare Hukukunun Uygulama Alanı da Daralı- yor mu?”, Prof. Dr. Erdal ONAR’a Armağan, Cilt 1, Ankara Üniversitesi Yay., Ankara, 2013, s.121-142.
  • TANDOĞAN, Halûk: Türk Mes’uliyet Hukuku, 1961 Yılı 1. Basıdan Tıpkı Bası, Vedat Kitapçılık Yay., İstanbul, 2010.
  • TANRIVER, Süha: “Madencilik Alanında Bir İhtisas Mahkemesinin Oluşturul- masına Gerek Olup Olmadığı Üzerine Bazı Düşünceler”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl 68, Sayı 2010/4, 2010, s.199-207.
  • TEKİNSOY, M. Ayhan: İdari Sözleşme Rejiminin Temel Özellikleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Ankara, 2002.
  • ULUSOY, Ali D.: İdari Yaptırımlar, On İki Levha Yay., İstanbul, 2013.
  • WEST, Andrew / DESDEVISES, Yvon / FENET, Alain / GAURIER, Domini- que / HEUSSAFF, Marie-Clet / LEVY, Bruno: The French Legal System, 2. Edition, Butterworths, London, 1998.
  • YANIK, Murat: “Karşılaştırmalı Hukuk Işığında Yargı Ayrılığı Sistemi”, Danıştay ve İdari Yargı Günü 145. Yıl Sempozyumu, 10 Mayıs 2013, Danıştay Yay., Ankara, 2013, s.29-53.
  • YASİN, Melikşah: “Anayasa Mahkemesi’nin İdari Yargının Görev Alanı Sorununa Yaklaşımı”, Yıldızhan YAYLA’ya Armağan, Galatasaray Üniversitesi Yay., İstanbul, 2003, s.567-575.
  • YAYLA, Yıldızhan: İdare Hukuku, Beta Yay., İstanbul, 2009.
  • YILDIRIM, Ramazan: Türk İdari Rejimi Dersleri, Cilt 2, (Ed.: Selman Sacit BOZ, Mehmet Fatih GÜRKAN), Mimoza Yay., Konya, 2014.
  • YILMAZ, Mustafa: “Anayasa Mahkemesi’nin İmar Kanunu’nun 42. Maddesinin 5. Fıkrasını İptal Eden Kararı Üzerine Bir Değerlendirme”, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 5, Sayı 1-4, 2001, s.245-257.
  • YILMAZ, Serdar: “Kamu Alacaklarının Tahsili Hukukunda İhtiyati Haciz Mües- sesesi ve İhtiyati Hacze Karşı Açılan Davalarda İdari Yargı Yerlerince Verilen Kararların Uygulanması -Yargı Pratiğinde ve Öğretide Gözden Kaçan Bir Anayasa’ya Aykırılık Sorunu (mu?)-”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 61, Sayı 4, Yıl 2012, s.1437-1503.
  • Yararlanılan Yargı Kararları
  • AYİM.2.D: E.1991/100, K.1993/385, T.22/09/1993 (KİBB).
  • AYİM.2.D: E.2010/996, K.2011/701, T.18/05/2011 (KİBB).
  • AYM: B.N.2012/1198, T.07/11/2013 (RG: T.05/12/2013, S.28842).
  • AYM: B.N.2013/1780, T.20/03/2014 (RG: T.10/05/2014, S.28996).
  • AYM: B.N.2013/2187, T.19/12/2013 (RG: T.07/01/2014, S.28875).
  • AYM: E.1974/42, K.1975/62, T.25/03/1975 (RG: T.03/06/1975, S.15254).
  • AYM: E.1976/1, K.1976/28, T.25/05/1976 (RG: T.16/08/1976, S.15679).
  • AYM: E.1988/5, K.1988/55, T.22/12/1988 (RG: T.25/07/1989, S.20232).
  • AYM: E.1988/32, K.1989/10, T.28/02/1989 (RG: T.22/06/1989, S.20203).
  • AYM: E.1994/43, K.1994/42-2, T.09/12/1994 (RG: T.24/01/1995, S.22181).
  • AYM: E.1994/71, K.1995/23, T.28/06/1995 (RG: T.20/03/1996, S.22586).
  • AYM: E.1996/72, K.1997/51, T.15/05/1997 (RG: T.01/02/2001, S.24305).
  • AYM: E.1999/1, K.1999/33, T.20/07/1999 (RG: T.04/11/2000, S.24220).
  • AYM: E.2003/72, K.2004/24, T.17/02/2004 (RG: T.29/07/2004, S.25537).
  • AYM: E.2003/75, K.2006/114, T.21/12/2006 (RG: T.31/03/2007, S.26479).
  • AYM: E.2005/108, K.2006/35, T.01/03/2006 (RG: T.22/07/2006, S.26236).
  • AYM: E.2006/75, K.2006/99, T.04/10/2006 (RG: T.06/04/2007, S.26485).
  • AYM: E.2007/115, K.2009/80, T.11/06/2009 (RG: T.26/11/2009, S.27418).
  • AYM: E.2011/35, K.2012/23, T.16/02/2012 (RG: T.19/05/2012, S.28297).
  • AYM: E.2013/68, K.2013/165, T.26/12/2013 (RG: T.27/03/2014, S.28954).
  • AYM: E.2013/77, K.2014/4, T.16/01/2014 (RG: T.04/03/2015, S.29285).
  • AYM: E.2014/94, K.2014/160, T.22/10/2014 (RG: T.04/03/2015, S.29285).
  • D.10.D: E.2002/4534, K.2004/2508, T.16/03/2004 (KİBB).
  • D.10.D: E.2005/896, K.2007/899, T.12/03/2007 (KİBB).
  • Y.13.HD: E.2014/30305, K.2014/35473, T.13/11/2014 (KİBB).
  • Y.21.HD: E.2009/9177, K.2010/9524, T.07/10/2010 (KİBB).
  • Y.21.HD: E.2012/12186, K.2013/7656, T.16/04/2013 (KİBB).
  • Y.21.HD: E.2013/16869, K.2014/5227, T.18/03/2014 (KİBB).
  • Yararlanılan İnternet Siteleri
  • Hürriyet Gazetesi İnternet Sitesi http://www.hurriyet.com.tr/gundem/28713941.asp (S.E.T.12/04/2015).
  • TBMM Resmi İnternet Sitesi http://www2.tbmm.gov.tr/d24/2/2-2203.pdf (S.E.T.03/04/2015).
  • TBMM Resmi İnternet Sitesi http://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem24/yil01/ss702.pdf (S.E.T.03/04/2015).
  • TBMM Resmi İnternet Sitesi http://yenianayasa.tbmm.gov.tr/calismalara_iliskin_belgeler.aspx (S.E.T.03/04/2015).
Ankara Barosu Dergisi-Cover
  • ISSN: 1300-9885
  • Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
  • Başlangıç: 1942
  • Yayıncı: Ankara Barosu Başkanlığı
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

İdari Yargının Görev Alanının Daraltılmasına Yönelik Yeni Bir Girişim Olarak “İnsan Zararları Mahkemelerinin Kuruluş ve Görevlerine Dair Kanun Teklifi” Üzerine Bir Değerlendirme

Serdar YILMAZ