Türk Tıp Tarihinde Palyatif Bakım

İnsanoğlu yaşamın değerini algılamaya başladığı andan itibaren, yaşamın devamı için çabalamaya da başlamıştır. Türk toplumlarını sosyolojik tarih olarak 3 kısma ayırmak yanlış olmaz. İslamiyet’ten önceki Türk toplum yaşamı, İslamiyet’le birlikte sosyal yapıda oluşan farklılıklar ve 19. yüzyıl sonlarıyla birlikte batılılaşma akını ile Avrupa’dan etkilenen sosyal yapı olarak incelenebilir. Sağlık sistemi ve hasta bakımı da bu süreçlerde büyük ölçüde etkilenmiştir. Eski Türk devletlerinde Şamanizm ve Otaçılıkla sürdürülen, bimarhaneler ve darüşşifalarla devam ettirilen sağlık hizmeti ve sağlıkçılar bugün modern tıbbın tüm olanakları ile birlikte topluma hizmet için seferber olmuştur. Yaşamın devamı ile birlikte ortaya çıkan akut ve kronik hastalıklar kaliteli bir yaşam sürmeyi zora sokmaktadır. Bu süreç bazen çok sancılı geçebilmektedir. Palyatif bakım son yıllarda uygulanan başarılı tedavi yöntemleriyle mortalitesi azalan, ancak hastalığa bağlı yaşam kalitesini bozan kronik hastalıklarda da yararlı olmaktadır. Böylece hasta için olduğu kadar hasta yakınlarını da psikolojik, sosyal ve maddi yönden zora sokan bu süreç daha kolay yönetilebilmektedir. Her ne kadar kanser hastalarının ağrılarını azaltma ve bakımı ile yola çıkılmışsa da artık palyatif bakım klinik uygulamaların her alanında gereksinim hâline gelmiştir. Bu derlememizde amacımız, Türk tıp tarihinde palyatif bakım kavramının gelişme sürecini incelemektir.

Palliative Care in Turkish Medical History

From the moment that human beings begin perceiving the value of life, they have also started to strive for the continuation of life. It would not be wrong to divide Turkish societies into three parts as sociological history. Turkish social life before Islam, the differences in the social structure with Islam, and Europe’s social structure with the westernization influx with the end of the 19th century can be examined. Health system and patient care was also greatly affected by these processes. Health care, which was carried on with Shamanism and Herbalism in the old Turkish states and continued with bimarhanes and darüssifas, and health professionals have been mobilized to serve the society with the opportunities of modern medicine today. Acute and chronic diseases that occur with the continuation of life make it difficult to lead a quality life. This process can sometimes be painful. Palliative care is also useful in chronic diseases whose mortality has decreased with successful treatment methods recently applied, but which impairs the quality of life due to the disease. Thus, this process, which puts the patient’s relatives psychologically, socially, and financially difficult, and the patient, can be managed more easily. Although it started with reducing and caring for cancer patients’ pain, palliative care has now become a necessity in all areas of clinical practice. Our aim in this review is to examine the development process of the concept of palliative care in Turkish medical history.

PDF

___

1. WHO web documents Healthy topics Palliative Care https://www.who.int/health-topics/palliative-care Erişim tarihi: 30.05.2021
2. Dirimen Arıkan G. Palyatif Bakım Tanımı ve Felsefesi. Klinik Tıp Aile Hekimliği. 2016;8:1-5. https://doi.org/10.22391/920.182939
3. Hastings J. (Ed.) Buriat, Encyclopedia of Religion and Ethics, V. Ed. 2nd Printing, Edinburg 1913, 570. 4. Turan O. Türk Cihan Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi, 1978, 118-20.
5. Sertkaya OF. Uygur Tıp Metinlerine Toplu Bir Bakış, Uluslararası Osmanlı Öncesi Türk Kültürü Kongresi Bildirileri, Atatürk Kültür Merkezi. 1997, 349-58.
6. Esin E. Muyanlık, Uygur Buyan Yapısından (Vihara) Hakınlı Muyanlığına (Rıbat) ve Selçuklu Han ile Medresesine Gelişme, Malazgirt Armağanı, Türk Tarih Kurumu, 1972, 79.
7. Bayat Ali H. Türkler, Cilt: 3 449-59.
8. Dayı HK. Sosyal devlet anlayışının en güzel uygulama örneği: Anadolu Selçuklu Darüşşifaları Diriliş Postası Web Sayfası https://www.dirilispostasi.com/haber/6195474/sosyaldevlet-anlayisinin-en-guzel-uygulama-ornegi-anadoluselcuklu-darussifalari Erişim Tarihi: 02.07.2021
9. Hatunoğlu A. Türk İslam Hekimlerinin Psikoloji Biliminin Gelişimine Katkıları ve Psikolojik Hastalıklara Tedavi Yöntemleri, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. 2014;5:255-63. https://doi.org/10.16992/ASOS.211
10. Kadıoğlu F, Kadıoğlu S. Adı Darüşşifalara Ad Olan Kadınlar. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi. 2011;1:1-7.
11. Altıntaş, A. Gevher Nesibe Maristanı kaynak bilgileri ve 1956’daki tamiratı. 9. Türk Tıp Tarihi Kong. 2006 bildirileri, Nobel Yayınları, 2006, 14-24.
12. Demirhan E. A. Arşiv Belgeleri ve Orijinal Dokümanlar Işığında Türk Tıp Tarihinde Sağlıkla İlgili Yardımlaşmalar ve Yorumlamalar, Türk Dünyası Araştırmaları. OcakŞubat 2013;35:128-46.
13. Çelik R. Selçuklu’da Bir Sosyal Hizmet Kurumu Örneği: Kayseri Gevher Nesibe Şifahanesi. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi. 2017;7:158-64. https://doi.org/10.17828/yalovasosbil.372778
14. Yavuz Y. Batılılaşma Döneminde Osmanlı Sağlık Kuruluşları, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi. 1988;8:123-42.
15. Cantay G. Anadolu Selçukluları ve Osmanlı Darüşşifaları. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları 1992. 16. Güleç K, Karataş G. G, Keklik B. Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Mekânsal Dönüşüm Analizi: Bimarhanelerden Şehir Hastanelerine. 4th International Health Sciences and Management Conference, 2019 İstanbul, Turkey.
17. Darülaceze Kurumu Resmî web sayfası https://www.darulaceze.gov.tr/kurulus-amaci/Erişim tarihi: 14.06.2021
18. Evsile, M. Cumhuriyet Döneminde Sağlık Hizmetleri (1923-1950), Kesit Akademi Dergisi. 2018;4:1-19. https://doi.org/10.18020/kesit.1407
19. Sağlık Hizmetlerinde 50 Yıl, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı, 1973; 6.
20. Madenoğlu Kıvanç M. Türkiye’de Palyatif Bakım Hizmetleri. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi. 2017;4:132-35. https://doi.org/10.17681/hsp-dergisi.316894
21. Aslan Y. Türkiye’de ve Dünya’da palyatif bakım modellerine genel bakış. Anadolu Güncel Tıp Derg. 2020;2:19-27. https://doi.org/10.38053/agtd.632674
22. Şahan Uslu F, Terzioğlu F. Dünyada ve Türkiye’de Palyatif Bakım Eğitimi ve Örgütlenmesi. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi. 2015;4:81-90.
23. Kabalak A, Kahveci K, Gökçınar D, Özdoğan N, Çağıl H. Structuring of palliative care in Ankara Ulus State Hospital, Turkey; 2012-2013. J Palliat Care Med. 2013;3:1000162.
24. Gültekin M, Özgül N, Olcayto E, Tuncer M. Türkiye’de palyatif bakım hizmetlerinin mevcut durumu. Türk Jinekolojik Onkoloji Dergisi. 2010;13:1-6.
25. Kömürcü Ş. Current Status of Palliative Care in Turkey. Journal of Pediatric Hematology/Oncology. 2011;33:78- 80. https://doi.org/10.1097/MPH.0b013e3182122470
26. Tuncer M. Ulusal Kanser Kontrol Programı 2009-2015. http://www.ssuk.org.tr/eski_site_verileri/pdf/Ulusal_ Kanser_Kontrol_Programi_2009-2015.pdf Erişim tarihi.13.06.2021
27. Özgul N, Gültekin M, Koç O, et al. Turkish communitybased palliative care model: a unique design. Annals of Oncology. 2012;23;76-8. https://doi.org/10.1093/annonc/mds093
28. Uyar M, Köken İŞ. Ülkemizde palyatif bakımın güncel durumu, sorunlar ve öneriler. Çay Şenler F, editör. Onkolojide Palyatif Bakım. 1. Baskı. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2020, 11- 4.
29. Harputluoğlu N, Çelik T. Pediyatrik Palyatif Bakım. İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastanesi Dergisi. 2020;10:1-7. https://doi.org/10.5222/buchd.2020.30922
30. T.C. Sağlık Bakanlığı 2021 yılı bütçe sunumu. https://sgb.saglik.gov.tr/Eklenti/39387/0/2021planbut cesunumupdf.pdf Erişim Tarihi: 21.06.2021
31. Göksel F, Şenel G, Oğuz G, et al. Development of palliative care services in Turkey. Eur J Cancer Care. 2020;29:e13285. https://doi.org/10.1111/ecc.13285
32. Kaya A. Türkiye’de ve Dünya’da palyatif bakım. Acıbadem Hemşirelik Dergisi (Online). 2015; 82.
33. Kabalak A. Türkiye’de palyatif bakım: Güncel gelişmeler, gereksinimler. Anestezi Dergisi. 2014;22:121-3.
34. Ayan M. Neden Palyatif Bakım? Acil Tıp Uzmanları Derneği Web Sayfası https://www.atuder.org.tr/75/haberler/689/nedenpalyatif-bakim Erişim tar.14.06.2021
35. Aydoğan F, Uygun K. Kanser hastalarında palyatif tedaviler. Klinik Gelişim. 2011;24:4-9. 36. Koç A. Palyatif Bakım Merkezleri “Modern Darülaceze”. 2. Uluslararası Palyatif Bakım Kongresi, 20-23 Mayıs 2021 Türkiye s. 97-8. https://5c4460f4-2d20-49f2-832e- a7c4f1b6bf43.filesusr.com/ugd/9f5914_4bf9c99c4dee487e99dd05c49c dd9f22.pdf (Erişim Tarihi: 15.06.2021).
37. Demir M. Palyatif Bakım Etiği. Turkish Journal of Medical & Surgical Intensive Care Medicine. 2016;7:62-6. https://doi.org/10.5152/dcbybd.2016.1202