Sultan II. Abdülhamid Dönemi Balkanları Üzerine Bir Değerlendirme: Goltz Paşa’nın Balkan Meselesine Dair Görüşleri

Sultan II. Abdülhamid tahta çıktığında, Balkanlar adeta barut fıçısını andırıyordu. Bir taraftanBalkan milletlerinin isyanları diğer taraftan bu isyanları siyasî bir araç olarak kullanan büyükdevletler, Payitaht üzerinde baskı kuruyordu. Nitekim problemi savaş yoluyla çözmeye istekli olanRusya’nın 1877 yılının ilkbaharında Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etmesi, meseleyi farklı bir boyutataşıdı. Savaş Osmanlı Devleti’nin Balkan topraklarının önemli bir kısmını kaybetmesiyleneticelendi. Sultan II. Abdülhamid 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi’nden sonra Balkanlarda mümkünmertebe savaşın çıkmamasına dönük bir siyaset takip etti. Bu bağlamda, Balkan milletlerininayrılıklarından yararlanarak bir denge siyaseti kurmaya çalıştı. Osmanlı Devleti’nin Balkan siyasetihakkında görüşlerini belirten Goltz Paşa, Abdülhamid siyasetinin aksine diplomasinin ancak güç iledesteklenirse başarılı olacağını belirtiyordu. Bu çerçevede makalede Goltz Paşa’nın, OsmanlıDevleti’nin Balkan siyasetine dair görüşleri irdelenecektir.

An Evaluation on the Balkans during the Sultan Abdulhamid II Period: The Views of Goltz Pasha on the Balkan Question

When Sultan Abdülhamid II ascended the throne, the Balkans looked like a powder keg. On the one hand, the rebellions of the Balkan nations, on the other hand, the great powers that used these rebellions as a political argument put pressure on the Payitaht. In fact, Russia's declaration of war to the Ottoman Empire in the spring of 1877, which was willing to solve this problem through war, took the issue to a different dimension. This war resulted in the loss of a significant part of the Balkan lands of the Ottoman Empire. After the Ottoman-Russian War of 1877-1878, Sultan Abdulhamid II pursued a policy to prevent war in the Balkans as much as possible. In this context, he tried to establish a balance policy by taking advantage of the dissimilarity of Balkan nations. Stating his views about Balkan politics of the Ottoman Empire, Goltz Pasha stated that unlike Abdulhamid politics, diplomacy would only be successful if supported by force. In this framework, the article will examine the views of Goltz Pasha on the Balkan policy of the Ottoman Empire.

PDF

___

BOA, Y.PRK. MYD., 26/97.
BOA., Y.PRK. BŞK., 64/53.
BOA, HR. SYS. 358/4.
BOA., A. MTZ. (04), 20/16.
BOA, Y. EE. d., 1016.
BOA, Y.PRK. TKM., 47/18.
BOA, TRF. I. A., 12/1189.
BOA. İ. HUS., 108/28.
BOA., Y. PRK.HR., 23/53.
BOA., Y. PRK. HR., 23/55.
BOA., TFR. I. AS., 7/663.
BOA., EE. KP., 36/3525.
BOA. Y.PRK. TKM., 22/2.
MC.Yz. K0271 (Goltz, Balkan İğtişaşatı ve Esbabı, Atatürk Kitaplığı)
Ademi, R. (2018). Sultan II. Abdülhamid’in Balkan Siyaseti, Sultan II. Abdülhamid ve Dönemi Uluslararası İlmî Toplantısı Bildirileri, İstanbul, 181 -195.
Adanır, F. (2006). Makedonya Sorunu, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Ahmet Cevdet Paşa. (1991 ).Tezakir: 40 Temime, Haz. Cavid Baysun, Ankara: TTK Yayınları.
Armaoğlu, F. (2006). 19. Yüzyıl Siyasî Tarihi (1789-1914), İstanbul: Alkım Yayıne.
Arslan, Ali. (2003). Makedonya’da Rum-Ulah Çatışması, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, Sayı 4, 1 -25.
Bağçeci, Y. (2014). İngiltere Parlamento Tutanaklarında 1876 Bulgar İsyanı, JASS, Sayı 24, 211 -235.
Bayrak, M. (2002). Osmanlı Arşivleri Işığında Rum İsyanı Sırasında Avrupalı Devletlerin Tutumu, Osmanlı, Cilt 2, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 71 -86.
Çatma, B. (2019). II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlılık Düşüncesinin Evrimi: Abdulkadir Câmi (Baykurt) Bey Örneği, anemon, 7/6, s. 53-58.
Erdoğdu, T. (1999). 1856 Paris Kongresi-1878 Berlin Kongresi Arasında Osmanlı Dış Politikası, Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç, Ankara 15-17 Ekim 1997, Ankara: TTK, 150-172.
Engin, Vahdettin. II. Abdülhamid ve Dış Politika, İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2011.
Goltz, C. (ty.). Osmanlı Devleti’nin Zaaf ve Kuvveti, Müt. Zaimzade Hasan Fehmi. Mısır: Matbaatü’l Futuh.
Goltz, C. (2012). Yirminci Yüzyılın Başında Osmanlı Alman İlişkileri “Golç Paşa’nın Hatıratı, (Haz. Faruk Yılmaz), İstanbul: İz Yayıncılık.
Gülden, İ. K. (2019). Abdülhamid Dönemi Osmanlı Karadağ İlişkileri, Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi. 3/6, 16-35.
Gümüş, M. (2019). Sultan II. Abdülhamid Dönemi Osmanlı Diplomasisinde Denge Arayışları ve Osmanlı Dış Politikası, Tanzimat’tan Günümüze Olaylar ve Kişiler Ekseninde Türk Hariciyesi, (Ed. İ. Sami Yuca-Hidayet Kara), İstanbul: Kitabevi Yayınları, 221 -259.
Günay, S. (1991). Colmar von der Goltz’un Gözüyle Osmanlı Devleti ve Geleceği, Atatürk Dergisi, 1/ 5, 26- 41.
Hacısalihoğlu, M. (2018). Balkanlarda Muhalif Hareketler ve Sultan Abdülhamid, Sultan II. Abdülhamid ve Dönemi Uluslararası İlmî Toplantısı Bildirileri, 107- 115.
Hobsbawn, E. J. (2000). Milletler ve Milliyetçilik Program, Mit, Gerçeklik, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Jorga, N. (2009). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, Cilt 5. (Çev. Nilifer Epçeli), İstanbul: Yeditepe.
İnalcık, H. (2005). Türkler ve Balkanlar, Balkan Türkoloji Araştırmaları Merkezi, Prizren, 20-44.
Kara, H. (2013). Sultan II. Abdülhamid Dönemi Osmanlı Kara Ordusu (1876-1908), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi.
Karpat, K. (2004). Balkanlar’da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk, (Çev. Recep Boztemur), Ankara: İmge Yayınevi.
Karpat, K. (2002). Etnik Kimlik ve Ulus Devletlerin Oluşumu, Osmanlı, Cilt 2, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Karpat, K. (2006). Çok-Etnisiteli Ulusallık Dışı İslam Devletinde Etniklik Sorunu: Osmanlı Devleti’nde Etnik Kimliğin Sürekliliği ve Yeniden Biçimlendirilmesi, Osmanlı’da Modernleşme ve Uluslaşma. Ankara: İmge Kitabevi.
Kerimoğlu, H. T. (2007). Kilise ve Mektepler Kanunu Örneğinde II. Meşrutiyet Döneminde İttihatçı-Rum İlişkileri, ÇTTAD, VI/14, 3-25.
Kılıç, S. (2006), Bir Osmanlı Aydınının Arnavutluk’a Dair Görüş ve Düşünceleri, OTAM. 19/ 19, 258-270.
Kuran, E. (1994). II. Abdülhamid’in Büyük Devletlere Karşı Uyguladığı Siyasetin Esasları, Sultan II. Abdülhamid ve Devri Semineri 28-29 Mayıs 1992. İstanbul: Edebiyat Basımevi.
Küçük Mehmed Said Paşa (2019). Küçük Mehmed Sa’id Paşa’nın Hâtırâtı, (Haz. Mustafa Gündüz), Cilt 1, İstanbul: Ketebe.
Lewis, B. (1984.). Modern Türkiye’nin Doğuşu, (Çev. Metin Kıratlı), Ankara: TTK.
Mahmut Celaleddin Paşa (1983). Mir’at-ı Hakikat, Haz. İsmet Miroğlu, İstanbul: Bereket Yayınevi.
Ortaylı, İ. (2017). Tanzimat Dönemi Balkanlar’da Ulusal Kiliseler ve Rum-Ortodoks Kilisesi, Osmanlı’da Milletler ve Diplomasi Seçme Eserler III, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Ortaylı, İ. (1985). Balkanlar’da Milliyetçilik, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. Cilt 4, İstanbul: İletişim Yayınları.
Ortaylı, İ. (2017). Ortodoks Kilisesi, Osmanlı’da Milletler ve Diplomasi Seçme Eserler III. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Ortaylı, İ. (2008). İlk Osmanlı Parlamentosu ve Osmanlı Milletlerinin Temsili, Osmanlı’da Değişim ve Anayasal Rejim Sorunu Seçme Eserler II. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
Özcan, U. (2012). “II. Abdülhamid’in Diplomasisinde Yüksek Topuklar: Karadağ Prensesi Milena ve Sultan II. Abdülhamid”. OTAM. Ankara: 32/ 32, 113-139.
Salih Münir Paşa (2015). Geçmiş Zamanlar: II. Abdülhamid Devri Osmanlı Diplomasisi, İstanbul ve Paris Hatıraları, (Haz. Ali Birinci-Selma Günaydın), Ankara: TTK.
Saatçi, M. B. (2009). Balkan Ulusçuluklarına Dair Bir Değerlendirme: Farklı Uluslar Farklı Usûller, Karadeniz Araştırmaları. 6/23, 13-28.
Sertoğlu, M. (2001 ). Mufassal Osmanlı Tarihi, Cilt 5, Ankara: TTK.
Sezer, H. (2002) Mora İsyanı ve Yunanistan’ın Bağımsızlığı (1821 -1829), Osmanlı. Cilt 2, (s. 87-93), Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Shaw, S. J.-Shaw, E. K. (2006). Osmanlı İmparatorluğu ve Modert Türkiye, Cilt 2, İstanbul: e-Yayınları.
Sultan II. Abdülhamid. (2010). Siyasî Hatıratım, İstanbul: Dergâh Yayınları.
Sultan II. Abdülhamid. (2011 ). Devlet ve Memleket Görüşlerim, (Haz. A. Atilla Çetin), İstanbul: Çamlıca.
Yetim, F. (2011). Osmanlı İmparatorluğu’nun Dağılma Döneminde Balkan Milliyetçiliği ve Büyük Güçler, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, 285-296.
Bonyar W.-Ernst J. (2004). İmparatorluk Stratejileri ve Ortadoğu, Çev. Vedat Atülla, İstanbul: Chiviyazıları Yayınevi.
Bostan, İdris. “Navarin”, DİA, https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/32/C32010 633.pdf. (Erişim tarihi 08.05.2019).
Gencer, Ali İhsan. “Berlin Antlaşması”, DİA. https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/5/C05 002148.pdf (Erişim tarihi: 11.06.2019)
Küçük, Cevdet. “Balkan Savaşı”, DİA,
https://cdn.islamansiklopedisi.org.tr/dosya/5/C050017 85.pdf (Erişim Tarihi: 12.06.2019.)