Osmanlı Döneminde Muş Sancağındaki Modern Belediyecilik Faaliyetleri

Osmanlı Devleti’nde ilk modern belediyecilik faaliyetleri, İstanbul’da hayata geçirilmiştir. İdaridüzenlemeler kapsamında uygulanan 1864 Tuna Vilayet Nizamnamesi ile taşrada da başlatılanuygulamanın kapsamının genişletilmesi,1867 ve sonrasında gerçekleşmiştir. Belediyelerin budönemde başlıca görevleri çevre temizliği, yapım ve onarım işleri, çarşı, pazar denetimi, itfaiyecilikve halk sağlığının korunması gibi hususlardı. Belediyeler, daha çok liman ve ticaret kentleriyleözdeşleşmiştir. Belediye teşkilatlanmasının kuruluş ve gelişim süreci, Muş gibi iç ve hudutbölgelerinde uzun bir müddeti kapsamıştır. Bu çalışmada, Osmanlı Devleti döneminde Muşbelediyesinin ne zaman kurulduğu, teşkilatın nasıl geliştiği ve ne ölçüde hizmet verebildiğiincelenmiştir.

Modern Municipality Work in Mus during the Ottoman Period

The first modern municipal work in Ottoman Empire was applied in Istanbul. It started in provinces through 1864 Regulation (Tuna Vilayet Nizamnamesi) as a part of administrative arrangements and improved in 1867 and hereby. The main duties of municipalities in that period were public cleaning, construction, examination of markets and bazaars, firefighting, protecting social health. The municipalities took place mostly in harbour and trade cities. Municipal organization took a long time in the hinterland and frontier areas such as Mus. In that study, the foundation of Mus Municipality, how its organization developed and how much it could provide service were examined.

PDF

___

Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO.): 346/25929, 1771/132774, 2611/195819, 3129/234618, 3254/243992.
Dahiliye Nezareti (DH.)
DH.EUM.MH: 34/56.
DH.İD: 7/11, 39/66, 48/26, 48/64, 106/7, 123/10.
DH.KMS: 33/52, 55/8.
DH.MB.HPS: 24/10.
DH.MKT: 18/7, 137/24, 182/2, 212/27, 219/25, 243/1, 252/34, 278/40, 292/6, 308/38, 370/74, 468/21, 503/11, 633/25, 873/76, 877/24, 899/26, 999/74, 1029/30, 1048/29, 1169/85, 1192/14, 1235/33, 1246/77, 1347/40, 1436/3, 1457/75, 2085/20, 2152/94, 2156/69, 2198/83, 2231/3, 2295/73, 2382/15, 2407/37, 2422/21, 2497/119, 2505/50, 2865/81, 3636/48
DH.MUİ: 3/23, 9/23, 19/20, 29/50, 35/17, 41/2, 48/70, 64/45, 66/41, 81/49
DH.ŞFR: 142/32, 271/39, 288/120, 328/2.
DH.TMIK.M: 110/68, 143/29.
DH.UMVM: 10/80, 89/31.
Hariciye Nezareti (HR.)
HR.TH. 263/87.
İradeler (İ.)
İ.MBH: 13/41.
İ.HUS: 130/84.
Maarif Nezareti (MF.)
MF. MKT: 158/52, 1010/30.
Sadaret (A.)
A.MKT.MHM. 555/5
Şura-yı Devlet (ŞD.): 389/20, 1874/34.
Yıldız Evrakı (Y.)
Y.EE: 162/23.
Y.PRK.UM: 70/128, 75/109.
Zabtiye (ZB.): 18/76.
Ahmed Macid (1909a). Kürdistan Ahvali ve Mesele-i Islahat. Mülkiye, 2 (8), 1-18.
Ahmed Macid (1909b). Kürdistan Ahvali ve Mesele-i Islahat: Üçüncü Kısım-İstikbal. Mülkiye, 2 (7), 21-29.
Ahmed Macid (1909c). Kürdistan Ahvali ve Mesele-i Islahat: İkinci Bahs-Memleketin Terakki ve İmarı. Mülkiye, 2 (10), 1-13.
Bitlis Vilayet Gazetesi (BVG) Numaraları: BVGa: 192, BVGb:191, BVGc: 179, BVGd:184.
Bitlis Vilayet Salnameleri (BSV): H. 1310 (M. 1892), H. 1316 (M. 1898), H. 1317 (M.1899), H. 1318 (M. 1900).
Erzurum Vilayet Salnameleri (EVS): H. 1287-1293 (M. 1870-1876).
Adana Valisi Hakkı. (Tarihsiz). Raporlarım. Adana: Osmanlı Matbaası
Akgündüz, A. (2005). Osmanlı Devleti’nde Belediye Teşkilatı ve Belediye Kanunları. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları.
Alican, M. (2019). İngiliz Seyyah Lynch’in Seyahat Notlarına Göre Muş ve Çevresi. İçinde: Saygın A. G. & Saygın M. (Haz.), Tarih ve Kültür Bağlamında Muş Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, 10-12 Mayıs 2018 (s. 425-438). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
Arvas, T. Z. (2019). 19. Yüzyılda Muş Köylerinde Sosyal ve Ekonomik Yapı. İçinde: Saygın A. G. & Saygın M. (Haz.), Tarih ve Kültür Bağlamında Muş Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, 10-12 Mayıs 2018 (s. 173-190). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
Brant, J. (1840). Notes of a Journey Through a Part of Kurdistan, In Summer of 1838. The Journal of the Royal Geographical Society of London, Vol. 10, 341- 434.
Coşkun, B., Pank, Ç. & Şen, E. (2018). Yerel Yönetim Tarihinden Bir Kesit: 1877 Tarihli Vilayât Belediye Kanunun İncelenmesi. İçinde: M. Mecek, B. Parlak & E. Atasoy (Ed.), Kent Yönetiminde Yeni Yaklaşımlar ve Etkin Belediyecilik Uygulamaları (s. 89-97). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Çadırcı, M. (1997). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Ankara: TTK Yayınları.
Erdoğan, M. K. (2016). Balkanlarda Uluslararası Bir Organizasyon: İslimye Panayırı. Belleten, 80 (287), 123-155.
Ergin, O. Nuri (1995a). Mecelle-i Umûr-ı Belediyye. Yayına Hazırlayan: Cengiz Özdemir, Cilt:1. İstanbul: İBB Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları.
Ergin, O. Nuri (1995b). Mecelle-i Umûr-ı Belediyye. Yayına Hazırlayan: Cengiz Özdemir, Cilt:4. İstanbul: İBB Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları.
Gencer, F. (2011). Merkezileşme Politikaları Sürecinde Yurtluk-Ocaklık Sisteminin Değişimi, Ankara Üniversitesi DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, 30 (49), 75-96.
Gencer, F. (2018). İngiliz Konsolos James Brant’ın Gözüyle Doğuda Değişim Yılları (1836-1852). Ankara: Gece Akademi.
Gültekin E. & Doğan, G. (2018). Osmanlı Dönemi Belediye Tabipliği Uygulamasına Karamürsel Örneğinde Bir Bakış. Lokman Hekim Dergisi, 8(3), 218-223.
Koç, B. (2017). Tuna Vilayeti Göçmenleri ve Midhat Paşa. Kafkasya Çalışmaları Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 55-70.
Küçükuğurlu, M. (2008). Erzurum Belediyesi Tarihi 1. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Ortaylı, İ. (2011), Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri. Ankara: TTK Yayınları.
Seyitdanlıoğlu, M. (2010). Tanzimat Döenminde Modern Belediyeciliğin Doğuşu-Yerel Yönetim Metinleri. İstanbul: Türkiye İşbankası Kültür Yayınları.
Southgate, H. (1840). Narrative of a Tour Through Armenia, Kurdistan, Persia and Mesopotamia. Vol. 1, Newyork: D. Appleton & Co. 200 Broadway.
Tuncel, M. (2006). Muş. TDV İslam Ansiklopedisi, 31, 368- 371. Erişim Linki ve Tarihi: https://islamansiklopedisi.org.tr/mus (15.06.2020).
Tekdal D. (2018). II. Abdülhamid Döneminde Bitlis Vilayeti (İdari ve Sosyal Yapı), Doktora Tezi, Denizli: Pamukkale Üniversitesi.