ORTA ASYA’DA GÜNÜMÜZE KADAR ULAŞMAYAN CAMİLERİN AHŞAP DİREK VE TAŞ SÜTUNLARI (IX – XII. yy)
Bu çalışmada, Orta Asya’da IX – XII. yüzyıllarda inşa edilen Camilerin taşıyıcı unsuru olarak kullanılan ahşap ve ender olarak kullanılan taş direkleri araştırılmıştır. Bununla birlikte İslam öncesi ahşap malzemenin Türk boylarının sivil yapılarında kullanım alanları ve ahşap sanatında kat ettikleri mesafe de incelenmiştir. İslam dininin bölgeye yayılması ile ahşap sanatı dini mimaride kullanılmaya başlamıştır. Bu amaçla günümüzde Özbekistan, Tacikistan ve Kazakistan sınırlarında bulunan erken dönem yapılarında sıklıkla karşılaştığımız, doğal afetlerden, bazen de insan eli ile değişim ve dönüşüme maruz kalan camilerden geriye kalan direkler ve sütunlar yeniden, etraflıca ele alınmıştır. Buradan hareketle Orta Asya’dan Anadolu’ya erken dönem camilerinin taşıyıcı unsurlarının karşılaştırılması yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler:
Orta Asya, Ahşap Direk, Taş Direk, Ahşap Oyma, Ahşap Direkli Cami, Ahşap Sanatı
ON THE WORD BAN IN THE DÄDÄ QORQUT NARRATIVES
One of the most researched texts on Turkish philology and folklore studies is the text of Dädä Qorqut. The most important reason of it is that there are many problems waiting for a solution in the text. The creation of the Dädä Qorqut narratives is important question and this problem is not yet certainly solved. Some assumptions have been put forward about this problem. From a philological point of view, the meaning of some words in the text is still uncertain. To solve the problematic words need to explain their origins and give meaning according to the context. In the article, a new meaning suggestion about ban is proposed considering the contexts of narratives and the origin of ban.
Keywords:
Dädä Qorqut narratives, etymology, ban,
___
- BARTOLD, V. V. (1981), Moğol İstilasına Kadar Türkistan, (hzl. Hakkı Dursun Yıldız), İstanbul.BAKIRER, Ömür (1971), “Ürgüp’ün Damsa Köyündeki Taşkın Paşa Camiinin Ahşap Mihrabı”, Belleten, TTK, 1971.BERNŞTAM, A. (1949), “Problemı Drevney İstorii i Etnogeneza Yujnogo Kazahstana”, İzvestiya, c. II, Kazakistan, ANN KazSSR Yayınları.BERNŞTAM, A. (1941), “Pamyatniki Starinı Taşasskoy Dolinı”, İstoriko Arheologiçeskiy Oçerk, Alma – Ata, KOGİ Yayınları.BOZER, Rüstem (2006), “Ahşap Sanatı”, Anadolu Selçukluları ve Beylikler Dönemi Uygarlığı, c. II, (hzl. Ali Uzay Peker, Kenan Bilici), Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.BOZER, Rüstem (2002), “Ortaçağ Anadolu Türk Ahşap Sanatında Kündekari Tekniği”, Türkler, c. VII, Ankara,Yeni Türkiye Yayınları.DENİKE, B. P, (1939), Arhitekturnıy Ornament Sredney Azii, Moskva, VAA Yayınları.DOĞAN, Yavaş (1995), “Eşrefoğlu Camii”, DİA, c. XI, İstanbul.ERASLAN, Kemal (1989), “Ahmed Yesevi”, DİA, c. II, İstanbul.FABRİTSKİY, B. - SHMELYOV, İ. (1973), KHİVA, Leningrad, Aurora Yayınları.FİLİMONOV V. M. (1962), “Drevneye Reznoye Derevo iz Kompleksa Kusama İbn Abbasa v Ansamble Şah – Zinda”, Özbekiston Memorlarıning Sanatı, Toşkent, UzFan Yayınları.HMELNİTSKİY, (1992), Mejdu Arabami i Tyurkami, Berlin, Riga Yayınları.HUDOYBERGANOV, Kamoljon (2012), Hiva, Toşkent, Ren Poligraf Yayınları.KRAÇKOVSKAYA, V. A. (1949), “Evolyutsiya Kufiçeskogo Pisma v Sredney Azii”, Epigrafika Vostoka, c. III, Akademiya Nauk Yayınları.KURTBİL, Zeynep Hatice (2005), “Minber”, DİA, c. XXX, İstanbul.KUŞOĞLU, M. Z. (1997),“Hakkaklık”, DİA, c. XV, İstanbul.MANKOVSKAYA L. - BULATOVA V. (1978), Pamyatniki Zodchestva Horezma, Taşkent.MARSHAK, B. I. - NOZİLOV, N. N. (1999), “Sogdiana”, History of Civilizations of Central Asia, c. III, Delhi, Motilal Banarshidas Yayınları.MUKİMOV, R. (2013), “Tacikistan”, Hudojestvennaya Kultura Tsentralnoy Azii iAzerbaydjana IX – XV Vekov, c. IV, Samarkand – Taşkent, MİTSAİ Yayınları.NARŞAHİ, Tarih – i Buhara, (2013), (hzl. GÖKSÜ, Erkan), Ankara, TTK Yayınları.NOTKİN, İ.(1968), İskusstvo Drevnih, Taşkent, Uzbekistan Yayınları. ÖNEY, Gönül (1978), Anadolu Selçuklu Mimari Süslemesi ve El Sanatları, Ankara, Türkiye İş Bankası Yayınları.ÖNEY, Gönül (1990), Ankara Arslanhane Camii, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.--- (2000), “Juma masjid (Xiva).” Özbekiston Milliy Ansiklopediyası, c. I, Toşkent.PUGAÇENKOVA, G. A. (1958), Puti Razvitiya Arhitekturi Yujnogo Turkmenistana Porı Rabovladeniya i Feodalizma, Moskva, Akademiya Nauk Yayınları.MATRASULOV, Shirnazar - SAFAROV, Karım (2001), KHİVA Guidbook, Moskva, Ruz Co PUB Yayınları.NURMUHAMMEDOVA, Şoira (01.10.2000 ), “Jizn Oddannaya Nauke ( K 100 – Letiyu So Dnya Rojdeniya V. L. Voroninoy 1910 – 2000)”, SANAT, No 4. TANMAN, Baha (1996), “Hacı Bayram – ı Veli Külliyesi”, DİA, c. XIV, İstanbul.VEYRMAN - LAVROV, (1969), Arhitektura Sredney Azii VI – XIX. Vekov, Moskva.VORONİNA, V. L. (1950), “Reznoye Derevo Zarefşanskoy Dolinı”, Materialı i İssledovanya po Arheologii SSSR, c. XV, Moskva - Leningrad.VORONİNA, V. L. (1980), “Arhitekturnıy Ornament Sredney Azii”, AN, No 28, Moskva.YÜCEL, Erdem (1989), “Ahşap”, DİA, c. II, İstanbul.
- ISSN: 2587-2001
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 2017
- Yayıncı: İshak KÜÇÜKYILDIZ