Müslüm ERCAN, Bahattin ÇELİK

919

A Group of Artifacts from Neolithic Period in Şanlıurfa Museum

Şanlıurfa Müzesi’ne 2013 yılında getirilen ve Çanak Çömleksiz Neolitik döneme tarihlenen üç adet eser bu çalışmanın ana konusunu oluşturmaktadır. Eserlerden ikisi daha çok mezar eşyası olup biri klorit taşından yapılmış bezemeli taş kap, diğeri ise taş bir tabaktır. Körtik Tepe’deki buluntulara benzeyen bezemeli taş kap, Şanlıurfa’da bugüne kadar yapılan kazı ve araştırmalarda küçük parçalar dışında ilk kez sağlam bir şekilde ele geçmiştir. Son eser ise bir aslan başına ait heykel parçasıdır. Daha çok Göbekli Tepe ve Nevali Çori’deki heykellere benzeyen bu eser, bölgede yeni bir kült yapısını barındıran bir yerleşimin varlığına işaret etmektedir. İncelenen üç eser de, Çanak Çömleksiz Neolitik yerleşimlerinden bilinen eserler olup Çanak Çömleksiz Neolitik Dönemin A evresi (PPNA) sonu ve B evresi başları içine tarihlendirilmelidir.

Şanlıurfa Müzesi’nden Neolitik Döneme Ait Bir Grup Eser

Three artifacts delivered to Şanlıurfa Museum in 2013 and dated to Pre-Pottery Neolithic Period forms the main topic of the present study. Two of such artifacts are rather grave goods, one of which is a decorative stone bowl made of chlorite stone while the other is a stone plate. The decorative stone bowl resembling the finds at Körtik Tepe is discovered as intact for the first time other than the small pieces discovered during the excavations and studies conducted at Şanlıurfa until today. The last artifact, on the other hand, is a piece of a statue resembling a lion’s head. Rather resembling the statues at Göbekli Tepe and Nevali Çori, this artifact points out to existence of a settlement site that accommodates a new cult enclosure in the region. All three artifacts under study are artifacts known from the Pre-Pottery Neolithic sites in the region and must be dated mainly to the end of Pre-Pottery Neolithic A Period (PPNA) and start of PPNB period.
PDF

___

  • Algaze ve diğ. 1991 G. Algaze – R. Breuningen – C. Lightfoot – M. Rosenberg, “The Tigris-Euphrates Archaeological Reconnaissance Project: A Priliminary Report of the 1989-1990 Seasons”, Anatolica 17, 1991, 175-240.
  • Algaze ve diğ. 1992 G. Algaze – A. Mısır – T. Wilkinson – E. Carter – R. Gorny, “Şanlı Urfa Museum / University of California Excavations and Surveys at Titriş Höyük, 1991 A: Priliminary Report”, Anatolica 18, 1992, 33-60.
  • Algaze ve diğ. 1994 G. Algaze – R. Breuninger – J. Knudstad, “The Tigris- Euphrates Archaeological Reconnaissance Project: Final Report of the Birecik and Carhcemish Dam Survey Areas”, Anatolica 20, 1994, 1-96.
  • Beile – Bohn ve. diğ. 1998 M. Beile – Bohn – Ch. Gerber – M. Morsch – K. Schmidt, “Frühneolithische Forschungen in Obermesopotamien, Göbekli Tepe und Gürcütepe”, IstMitt 48, 1998, 5-78.
  • Benedict 1980 P. Benedict, “Surface Exploration at Southeast Anatolia”, İstanbul ve Chicago Üniversiteleri Karma Projesi, Güneydoğu Anadolu Tarihöncesi Araştırmaları / The Joint İstanbul and Chicago Universities Prehistoric Research in Southeastern Anatolia I, 1980, 107-191.
  • Benz ve diğ. 2011 M. Benz – A. Coşkun – B. Weninger – K. W. Alt – V. Özkaya, “Stratigraphy and Radiocarbon Dates of the PPNA Site of Körtik Tepe”, ArkST 26, 2011, 81-100.
  • Çambel 1974 H. Çambel, “The Southeast Anatolian Prehistoric
  • Project and its Significance for Culture and History”, Belleten 38, 1974, 361-377.
  • Çambel – Braidwood 1980 H. Çambel – R. Braidwood, “İstanbul ve Chicago Üniversiteleri Güneydoğu Anadolu Tarihöncesi Araştırmaları Karma Projesi: 1963-1972 Çalışmalarına toplu Bakış”, İstanbul ve Chicago Üniversiteleri Karma Projesi, Güneydoğu Anadolu Tarihöncesi Araştırmaları / The Joint İstanbul and Chicago Universities Prehistoric Research in Southeastern Anatolia I, 1980, 1-64.
  • Çelik 2000a B. Çelik, “A New Early Neolithic Settlement in the Center of Şanlıurfa”, Neo-Lithics 2-3, 2000, 4-6.
  • Çelik 2000b B. Çelik, “A New Early-Neolithic Settlement: Karahan Tepe”, Neo-Lithics 2-3, 2000, 6-8.
  • Çelik 2004 B. Çelik, “A New Early-Neolithic Settlement: Hamzan Tepe”, Neo-Lithics 2-04, 2004, 3-5.
  • Çelik 2006a B. Çelik, “A New Pre-Pottery Neolithic Site in Southeastern Turkey: Sefer Tepe”, Neo-Lithics 1-06, 2006, 23-25.
  • Çelik 2006b B. Çelik, “A New Lower Paleolithic Open Air Station and Early Neolithic Settlement”, in: A. Erkanal – Öktü – E. Özgen – S. Günel – A. T. Ökse – H. Hüryılmaz – H. Tekin – N. Çınardalı-Karaaslan – B. Uysal – F. A. Karaduman – A. Engin – R. Spiess – A. Aykurt – R. Tuncel – U. Deniz – A. Rennie (ed.), Hayat Erkanal’a Armağan, Kültürlerin Yansıması, Studies in Honor of Hayat Erkanal, Cultural Reflections (2006) 222-224.
  • Çelik 2007 B. Çelik, “Şanlıurfa-Yeni Mahalle, Balıklıgöl Mound”, in: M. Özdoğan – N. Başgelen (ed.), Birth of Civilization in Anatolia and Dissemination to the Europe, Neolithic Period in Turkey, New Excavations, New Finds (2007) 165-178.
  • Çelik 2010 B. Çelik, “Hamzan Tepe in the Light of New Finds”, Documenta Praehistorica XXXVII, 2010, 257–268.
  • Çelik 2011a B. Çelik, “Karahan Tepe: A New Cultural Centre in Urfa Area in Turkey”, Documenta Praehistorica XXXVIII, 2011, 241-253.
  • Çelik 2011b B. Çelik, “Şanlıurfa-Yeni Mahalle”, in: M. Özdoğan – N. Başgelen – P. Kuniholm (ed.), The Neolithic in Turkey, New Excavation & New Research, The Euphrates Basin (2011) 139-164.
  • Çelik ve diğ. 2011 B. Çelik – M. Güler – G. Güler, “Türkiye’nin Güneydoğusunda Yeni Bir Çanak Çömleksiz Neolitik Yerleşim: Taşlı Tepe / A New Pre-Pottery Neolithic Settlement in Southeastern Turkey: Taşlı Tepe”, Anadolu/Anatolia 37, 2011, 225-236.
  • Dietrich – Schmidt 2010 O. Dietrich – K. Schmidt, “A Radiocarbon Date from the Wall Plaster of Enclosure D of Göbekli Tepe”, Neo-Lithics 02-10, 2010, 82-83.
  • Güler ve diğ. 2012 M. Güler – B. Çelik – G. Güler, “Viranşehir İlçesinden Yeni Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem Yerleşimleri”, Anadolu/Anatolia 38, 2012, 169-191.
  • Hauptmann 1999 H. Hauptmann, “The Urfa Region”, in: M. Özdoğan – N. Başgelen (ed.), Neolithic in Turkey, the cradle of civilization, New Discoveries (1999) 65-86.
  • Hauptmann 2007a H. Hauptmann, “Nevali Çori ve Urfa Bölgesinde Neolitik Dönem”, in: M. Özdoğan – N. Başgelen (ed.), Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı, Türkiye’de Neolitik Dönem, Yeni Kazılar, Yeni Bulgular (2007) 131-164.
  • Hauptmann 2007b H. Hauptmann, “Nevali Çori”, in: N. Başgelen (ed.), 12000 Yıl Önce Uygarlığın Anadolu’dan Avrupa’ya Yolculuğunun Başlangıcı Neolitik Dönem (2007) 97-98.
  • Hauptmann 2011 H. Hauptmann, “The Urfa Region”, in: M. Özdoğan – N. Başgelen – P. Kuniholm (ed.) The Neolithic in Turkey, New Excavation, New Research, The Euphrates Basin (2011) 85-138.
  • Kozlowski – Aurenche 2005 S. K. Kozlowski – O. Aurenche, Territories, Boundaries and Cultures in the Neolithic Near East. BAR Int. Ser. 1362 (2005).
  • Köksal – Schmidt 2007 Ç. Köksal – K. Schmidt, “El Sanatlarında Uzmanlaşma ve Taş Devri Sembol Sistemi Boncuklar, Taş Kaplar, Taş Tabletler”, in: N. Başgelen (ed.), 12000 Yıl Önce Uygarlığın Anadolu’dan Avrupa’ya Yolculuğunun Başlangıcı Neolitik Dönem (2007) 45-54.
  • Kromer – Schmidt 1998 B. Kromer – K. Schmidt, “Two radiocarbon dates from Göbekli Tepe, South Eastern Turkey”, Neo- Lithics 3-08, 1998, 8-9.
  • Kürkçüoğlu – A. C. Kürkçüoğlu – Z. Karahan Kara, Adım Adım Karahan Kara 2005 Viranşehir (2005).
  • Miyake 2013 Y. Miyake, “Dicle’nin İlk Köyü”, Arkeoatlas 8, 2013, 40-47.
  • Miyake ve diğ. 2012 Y. Miyake – O. Maeda – K. Tanno – H. Hongo – C. Y. Gündem, “New Excavations at Hasankeyf Höyük: A 10th Millennium cal. BC Site on the Upper Tigris, Southeast Anatolia”, Neo-Lithics 1-12, 2012, 3-7.
  • Özdoğan 1977 M. Özdoğan, Aşağı Fırat Havzası 1977 Yılı Yüzey Araştırmaları (1977).
  • Özdoğan – Karul 2002 M. Özdoğan – N. Karul, “Şanlıurfa, Birecik-Suruç Arkeolojik Envanter Raporu”, in: N. Başgelen (ed.), Birecik – Suruç, Türkiye Kültür Envanteri Pilot Bölge Çalışmaları (2002) 1-101.
  • Özkaya 2004 V. Özkaya, in: “Körtik Tepe: an Early Aceramic Neolithic Site in the Upper Tigris Valley”, T. Korkut (ed.), Anadoluda Doğdu, 60. Yaşında Fahri Işık’a Armağan / Festschrift für Fahri Işık zum 60. Geburtstag (2004) 585- 599.
  • Özkaya 2009 V. Özkaya, “Excavations at Körtik Tepe, A New Pre- Pottery Neolithic A Site in Southeastern Anatolia”, Neo-Lithics 2-09, 2009, 3-8.
  • Özkaya – Coşkun 2007 V. Özkaya – A. Coşkun, “Körtik Tepe”, in: N. Başgelen (ed.), 12000 Yıl Önce Uygarlığın Anadolu’dan Avrupa’ya Yolculuğunun Başlangıcı Neolitik Dönem (2007) 86-88.
  • Özkaya – Coşkun 2008a V. Özkaya – A. Coşkun, “Anadolu’nun Erken Kültür Tarihinde Körtik Tepe’nin Yeri ve Önemi”, ASanat 129, 2008, 1-18.
  • Özkaya – Coşkun 2008b V. Özkaya – A. Coşkun, “Körtik Tepe Kazıları Erken Neolitik Dönemde Bölgesel Kültürel İlişkiler Üzerine Bazı Gözlemler”, in: B. Can – M. Işıklı (ed.), Doğudan Yükselen Işık Arkeoloji Yazıları (2008) 85-98.
  • Özkaya – Coşkun 2011 V. Özkaya – A. Coşkun, “Körtik Tepe”, in: M. Özdoğan – N. Başgelen – P. Kuniholm (ed.), The Neolithic in Turkey, New Excavation & New Research, The Tigris Basin (2011) 89-127.
  • Özkaya – San 2003 V. Özkaya – O. San, “Körtik Tepe 2001 Kazısı”, KST 24.2, 2003, 423-436.
  • Özkaya – San 2004 V. Özkaya – O. San, “Körtik Tepe 2001 Kazıları”, in: N. Tuna – J. Greenhalgh – J. Velibeyoğlu, Ilısu ve Karkamış Baraj Bölgesi Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2001 Yılı Çalışmaları. Salvage Project of the Achaeological Heritage of the Ilısu and Carchemish Dam Reservoirs Activities in 2001(2004) 669- 693.
  • Özkaya – San 2007 V. Özkaya – O. San, “Körtik Tepe, Bulgular Işığında Kültürel Dolgu Üzerine İlk Gözlemler”, in: M. Özdoğan – N. Başgelen (ed.), Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı, Türkiye’de Neolitik Dönem, Yeni Kazılar, Yeni Bulgular (2007) 21-36.
  • Özkaya – San 2011 V. Özkaya – O. San, “Körtik Tepe 2002 Kazıları”, in: N. Tuna – O. Doonan (ed.), Ilısu ve Karkamış Baraj Bölgesi Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2002 Yılı Çalışmaları, Salvage Project of the Achaeological Heritage of the Ilısu and Carchemish Dam Reservoirs Activities in 2002 (2011) 821-849.
  • Özkaya ve diğ. 2002 V. Özkaya – O. San – H. Yıldızhan, “Körtik Tepe 2000 Kazıları”, in: N. Tuna – J. Velibeyoğlu (ed.), Ilısu ve Karkamış Baraj Bölgesi Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2000 Yılı Çalışmaları. Salvage Project of the Achaeological Heritage of the Ilısu and Carchemish Dam Reservoirs Activities in 2000 (2002) 739- 758.
  • Roodenberg ve diğ. 1984 J. J. Roodenberg – T. J. Wilkinson – S. Bayri-Baykan, “Survey and Sounding at Kumartepe, An Intertim Report”, Anatolica 11, 1984, 1-16.
  • Rosenberg 1994 M. Rosenberg, “Hallan Cemi Tepesi: Some Further Observations Concerning Stratigraphy and Material Culture”, Anatolica 20, 121-140.
  • Rosenberg 1999 M. Rosenberg, “Hallan Çemi”, in: M. Özdoğan and N. Başgelen (ed.), Neolithic in Turkey, the cradle of civilization, New Discoveries (1999) 25-33.
  • Rosenberg 2007 M. Rosenberg, “Hallan Çemi”, in: N. Başgelen (ed.), 12000 Yıl Önce Uygarlığın Anadolu’dan Avrupa’ya Yolculuğunun Başlangıcı Neolitik Dönem (2007) 84-85.
  • Rosenberg – Davis 1992 M. Rosenberg – M. K. Davis, “Hallan Çemi Tepesi, An early Neolithic ste in eastern Anatolia: Some preliminary observations concerning material culture”, Anatolica 18, 1992, 1-18.
  • Schmidt 1995 K. Schmidt, “Investigation in the Upper Mesopotamian Early Neolithic: Göbekli Tepe and Gürcütepe”, Neo-Lithics 2-95, 1995, 9-10.
  • Schmidt 1997/98 K. Schmidt, “Stier, Fuchs und Kranich, Der Göbekli Tepe bei Şanlıurfa und die Bilderwelt des obermesopotamischen Frühneolitikums”, NüBlA 14, 1997/98, 155-170.
  • Schmidt 1998 K. Schmidt, “Beyond Daily Bread: Evidence of Early Neolithic Ritual from Göbekli Tepe”, Neo-Lithics 2-98, 1998, 1-5.
  • Schmidt 2005 K. Schmidt, “Rituel Centers, and the Neolithisation of Upper Mesopotamia”, Neo-Lithics 2-05, 2005, 13-21.
  • Schmidt 2006a K.Schmidt, “Animals and a Headless Man at Göbekli Tepe”, Neo-Lithics 2-06, 2006, 38-40.
  • Schmidt 2006b Sie bauten die ersten Tempel. Das rätselhafte Heiligtum der Steinzeitjäger, Die archäologische Entdeckung am Göbekli Tepe (2006).
  • Schmidt 2007a K. Schmidt, “Göbekli Tepe”, in: N. Başgelen (ed.), 12000 Yıl Önce Uygarlığın Anadolu’dan Avrupa’ya Yolculuğunun Başlangıcı Neolitik Dönem (2007) 93-95.
  • Schmidt 2007b K. Schmidt, “Göbekli Tepe”, in: M. Özdoğan – N. Başgelen (ed.), Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı, Türkieye’de Neolitik Dönem Yeni Kazılar, Yeni Bulgular (2007) 115-129.
  • Schmidt 2008a K. Schmidt, “Die Zähnefletschenden Raubtiere des Göbekli Tepe”, in: D. Bonatz – R. M. Czichon – F. J. Kreppner (ed.), Fundstellen Gesammelte Schriften zur Archäologie und Geschichte Altvorderasiens ad honorem Hartmut Kühne (2008) 61-68.
  • Schmidt 2008b K. Schmidt, “Göbekli Tepe-Enclusure C”, Neo-Lithics 2-08, 2008, 27-32.
  • Schmidt 2011 K. Schmidt, “Göbekli Tepe” in: M. Özdoğan – N. Başgelen – P. Kuniholm (ed.), The Neolithic in Turkey, New Excavation & New Research, The Euphrates Basin (2011) 41-83.
  • Schmidt 2012 K. Schmidt, “Die megalithischen Kreisanlagen des steinzeitlichen Göbekli Tepe”, in: O. Dally – S. Moraw – H. Ziemssen, Bild – Raum – Handlung, Perspektiven der Archäologie (2012) 243-254.
  • Yardımcı 2004a N. Yardımcı, Harran Ovası Yüzey Araştırması I-II, Archaeological Survey in the Harran Plain (2004).
  • Yardımcı 2004b N. Yardımcı, “Suruç Ovası Yüzey Araştırması 2002”, AST 21.2, 2004, 101-114.
  • Yardımcı 2005 N. Yardımcı, “2003 Yılı Şanlıurfa-Suruç Ovası Yüzey Araştırması”, AST 22.2, 2005, 365-384.
  • Yartah 2004 T. Yartah, “Tell ‘Abr 3, un village du néolithique précéramique (PPNA) sur le Moyen Euphrate, Première approce”, Paleoriént 30.2, 2005, 141-158.
  • Yartah 2005 T. Yartah “Les bâtiments communautaires de Tell ‘Abr 3 (PPNA), Syrie”, Neo-Lithics 1-05, 2005, 3-9.
Anadolu-Cover
  • ISSN: 0570-0116
  • Yayın Aralığı: Yıllık
  • Başlangıç: 1956
  • Yayıncı: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

A Group of Artifacts from Neolithic Period in Şanlıurfa Museum

Müslüm ERCAN, Bahattin ÇELİK