Tayyare Cemiyeti’nin Propaganda Faaliyetleri ve Tayyare Bayramları

Erken Cumhuriyet yıllarında, Türkiye’nin “Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı”, “Cumhuriyet Bayramı”, “Gençlik ve Spor Bayramı” gibi millî ve resmî bayramlarının yanı sıra, bir de 30 Ağustos günlerinde “Zafer Bayramları”yla birlikte kutlanan “Tayyare Bayramları” vardı. O gün, siyasi iktidarın kontrol ve denetimi altındaki Türk Tayyare Cemiyeti’nce düzenlenen etkinliklerde, havacılığın ve “tayyare”nin önemi anlatılır, halk ile tayyare arasında bir bağ kurulmaya çalışılırdı. Türkiye, bugünün insanına ilginç gelebilecek böyle bir bayram etkinliğine, o dönemde neden ihtiyaç duymuş; tayyareyi gündelik hayatta bir kült haline getirmeye çalışmıştı? Dönemin önde gelen yerel ve ulusal gazetelerinin konuyla ilgili propagandist haber ve ilanlarından ara başlıkların oluşturulduğu bu makalede, arşiv malzemelerinin yardımıyla, yukarıdaki soruya dünya kontekstinden yanıt aranmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

İki Savaş Arası Dönem, Havacılık, Propaganda, Türk Tayyare Cemiyeti, Tayyare Bayramı

Propaganda Activities of Turkish Aeronautical Association and Aeronautics Days

In the early Republic years, there were “Aeronautics Days”, which were celebrated together with “30August Victory Days”, as well as “National Sovereignty Day and Children’s Day”, “Republic Day” and “Youth and Sports Day. Aeronautical Association, which was under the control of political authority, organized activities in those days. During those activities, they told the importance of aeronautics and “airplanes” and tried to connect people with “airplane”. Why Turkey need such a special day, which may sound interesting to today’s people, at that period and tried to turn the “airplane” to a cult of everyday life? In this article in which propagandist headings and announcements of prominent local and national newspapers of the period are used as subheadings, an answer to the above question is searched through archival documents within the world context.

Keywords:

Interwar Period, Aeronautics, Propaganda, Turkish Aeronautical Association, Aeronautics Days,

PDF

___

Akşam
Alpern, S. (1995). Still Missing: Amelia Earhart and the Search for Modern Feminism, by Susan Ware. The American Historical Review, 100 (1), 223.
Anadolu
Atatürk’ün Bütün Eserleri. (2010). Cilt: 27, İstanbul: Kaynak.
Ayhan, F. (2009). Sabiha Gökçen. Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü: Atatürk Dönemi 1920-1938. Cilt: 1, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
Ayın Tarihi
B. O. Celâl. (1932). Ankara Tayyare Abidesi Münasebetiyle. Mimar 2, 33.
Babalık
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
Bergman, J. (1998). Valerii Chkalov: Soviet Pilot as New Soviet Man, Journal of Contemporary History 33 (1), 135-152.
Bingöl, İ. (1937). Türk Gençlerine Havacılık Dersleri. İstanbul: Ahmet İhsan.
Corn, J. J. (1979). ‘Thinkable’: Women Pilots and the Selling of Aviation 1927-1940. American Quarterly 31 (4), 556-571.
Cumhurbaşkanlığı Arşivi (CA)
Cumhuriyet
De Grand, A. (1991). Italo Balbo: A Fascist Life by Claudio Segre. The Journal of Military History 55 (1), 121-122.
Düstur
Erenli, M. (1985). Atatürk ve Havacılık, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 2 (4), 215-244.
Erksal, İ. (1936). Hava Tehlikesi ve Yangın Bombaları, Ülkü 7 (40), 295-298.
Evsile, M. (2002). Atatürk Devri Harp Sanayi (1920- 1938). Hasan Celâl Güzel vd. (Ed.), Türkler, Cilt: 17 içinde (s. 719-726). Ankara: Yeni Türkiye.
Gaziantep
Gökçen, S. (1994). Atatürk’le Bir Ömür. İstanbul: Altın.
Gönüllerden Göklere. (2005). Ankara: Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığı.
Grew, J. (1966). Atatürk ve İnönü: Bir Amerikan Elçisinin Hatıraları. Muzaffer Aşkın (Çev.). İstanbul:
Kitapçılık Ticaret.
Gürer, T. (2007). Atatürk’ün Yaveri Cevat Abbas Gürer, İstanbul: Gürer.
Hafta
Hakimiyeti Milliye (Ulus)
Hale, W. (1996). 1789’dan Günümüze Türkiye’de Ordu ve Siyaset. Ahmet Fethi (Çev.). İstanbul: Hil.
Havacılık ve Spor
Hürkuş, V. (2000). Bir Tayyarecinin Anıları, İstanbul: Yapı Kredi.
Homze, E. (1986). Kıtasal Tecrübeler. Hava Gücü ve Savaş: ABD Hava Kuvvetleri Akademisi’nde 18-20 Ekim 1978’de yapılan 8 nci Askeri Tarih Sempozyumu Tutanakları. Mehmet Erdoğan (Çev.) içinde (s. 43-56). Ankara: Gnkur. Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı.
Koloğlu, O. (2000). Piyango Ticareti Nasıl Başladı? Popüler Tarih 7, 34-38.
Kurt, E. (2013). Türk Hava Kuvvetlerine Türk Milletinin Desteği: Bağış Uçaklar. Türk Hava Kuvvetlerinin 100’üncü Yılı Uluslararası Tarih Sempozyumu (8-10 Şubat 2011) içinde (s. 302-317) Ankara: T.C. Genelkurmay Başkanlığı Hava Kuvvetleri Komutanlığı.
Kral, A. R. V. (2010). Kemal Atatürk’ün Ülkesi. S. Eriş Ülger (Çev.). İstanbul: Alfa.
Kurun
Langlois, G. vd. (2000). 20. Yüzyıl Tarihi, Ömer Turan (Çev.). İstanbul: Nehir.
Milliyet
Mc Cannon, J. (1997). Positive Heroes at the Pole: Celebrity Status, Socialist-Realist Ideas and the Soviet Myth of the Arctic, 1932-39. Russian Review 56 (3), 346-365.
Namık Edip. (1932). 30 Ağustos 1922 Dumlupınar Baş- kumandan Meydan Muharebesi ve İnkılâplarımız, Ankara: Ankara Halkevi Zafer Bayramı Komitesi.
Nesbet, A. (2001). In Borrowed Balloons: The Wizard of Oz and the History of Soviet Aviation, The Slavic and East European Journal 45 (1), 80-95.
Pisano, D. A. (1994). Amelia Earhart. By Nancy Porter. The Journal of American History 81 (3), 1405-1406. Resimli Ay
Rieger, B. (2008). Hanna Reitsch (1912-1979): The Global Career of a Nazi Celebrity. German History 26 (3), 383-405.
Rupp, L. J. (1995). Still Missing: Amelia Earhart and the Search for Modern Feminism, by Susan Ware, The Journal of American History 81 (4), 1803-1804.
Sabah
Sakmar, M. (1939). Tayyare Bombardımanlarına Karşı Korunma Kılavuzu, İstanbul: Cumhuriyet.
Saundby, R. (1979). İnsanın Göklere Yükselişi. J. M. Roberts (Ed.) 20. Yüzyıl Dosyası, Cilt: 5 içinde (s. 3-95). İstanbul: Milliyet.
Slepyan, K. D. (1993). The Limits of Mobilisation: Party, State and the 1927 Civil Defence Campaign. Europe-Asia Studies 45 (5), 851-868.
Tan
TBMM Zabıt Ceridesi
The US National Archieves and Records Administration (NARA)
Tunçay, M. (1993). Türkiye’de Piyango Tarihi ve Milli Piyango İdaresi, Ankara: Milli Piyango İdaresi.
Türk Tayyare Cemiyeti Beşinci Kongre Zabıtları 27-28 Teşrinisani 1932. (1932). Ankara: Hâkimiyeti Milliye.
Türk Tayyare Cemiyeti: Esas Nizamname ve Madalya Nizamnamesi. (1932). Ankara: Hâkimiyeti Milliye.
Türk Tayyare Cemiyeti Nizamname-i Esasisi. (1341). Ankara Matbaası.
Ülkü
Ünder, H. (2000). Atatürk ve Kadınların Askerliği, Tarih ve Toplum 195, 51-58.