Sosyal Bilim Çalışmalarında Biyolojik Geri Bildirim Yöntemlerinin Kullanımı

Sosyal bilim çalışmalarının odağında insan yer almaktadır. Haliyle insanın bulunduğu çevredeki sergilediği davranışlar ve ifade ettiği düşünceler anlamlandırılmaya çalışılmaktadır. Genelde bu anlamlandırma işlemi ya ifadelere katılım düzeyini belirleyen anketlerle ya da gözlem ve görüşme teknikleriyle yapılmaktadır. İnsanın farkında olmadan gerçekleştirdiği davranışların hangi zamanlarda ortaya çıktığının bulunması ve bu davranışların yorumlanması biyolojik geri bildirim sayesinde yapılmaktadır. Bu çalışmanın amacı daha çok fen bilimleri çalışmalarında kullanılan biyolojik geri bildirim yöntemlerinin sosyal bilim çalışmalarının hangi konularında, hangi veri toplama tekniği ve hangi analiz yöntemleriyle yapıldığını ortaya koymaktır. Çalışma kapsamında TR dizin veri tabanında biyolojik geri bildirim yöntemlerinin kullanıldığı sosyal bilim çalışmaları ele alınmıştır. Toplamda 132 çalışmaya ulaşılmıştır. Çalışmaların yöntem bölümleri analiz edilmiş ve mevcut durum ortaya koyularak gelecek çalışmalara yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Biyolojik geri bildirim, Sosyal bilim çalışmaları, Göz hareketlerini izleme, Yüz ifadesi analizi, GSR, EEG, ECG, EMG

Keywords:

Biyolojik geri bildirim, Sosyal bilim çalışmaları, Göz hareketlerini izleme, Yüz ifadesi analizi, GSR, EEG, ECG, EMG,

PDF

___

Abdelraouf, O., Abdel-Aziem, A., Ahmed, A., Nassif, N. and Matar, A. (2019). Backward walking alters vastus medialis oblique/vastus lateralis muscle activity ratio in females with patellofemoral pain syndrome. Turkish Journal of Physical Medicine and Rehabilitation, 65(2), 169-176. Erişim adresi: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6706826/pdf/TurkJPhysMedRehab-65-169.pdf
Alkan, Ü. B. Ş. ve Bayramoğlu, G. (2021). Muhasebe araştırmalarında göz izleme yönteminin kullanılması üzerine kavramsal bir çalışma. Mali Çözüm Dergisi/Financial Analysis, 31(167). Erişim adresi: https://www.researchgate.net/profile/Betuel-Alkan/publication/357651626_Muhasebe_Arastirma larinda_Goz_Izleme_Yonteminin_Kullanilmasi_Uzerine_Kavramsal_Bir_Calisma_-_A_Conceptual _Study_On_The_Use_Of_Eye-Tracking_Method_In_Accounting_Research/links/61d82ec7b6b5 667157d0af69/Muhasebe-Arastirmalarinda-Goez-Izleme-Yoenteminin-Kullanilmasi-Uezerine-Kavramsal-Bir-Calisma-A-Conceptual-Study-On-The-Use-Of-Eye-Tracking-Method-In-Accounting-Research.pdf
Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2005). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri SPSS uygulamalı. (4. bs.). İstanbul: Sakarya Kitabevi.
Aras, D., Akça, F. ve Akalan, C. (2013). 50 metre sprint yüzmenin 13-14 yaşlarındaki erkek yüzücülerde kalp hızı değişkenliğine etkisi. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 11(1), 13-18. https://doi.org/10.1501/Sporm_0000000233
Arpınar Avşar, P., Nalçakan, G., Akhisaroğlu, M., Kutlay, E., Koşay, C. ve Bediz, C. (2003). Ritmik cimnastikçilerde sıçrama yükseklikleri, izokinetik kuvvet ve EMG profillerinin karşılaştırılması. Spor Bilimleri Dergisi, 14(3), 104-113. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/151391
Atar, G. M., İspir, B. ve Şener, G. (2021). Disclaimer labels used in ads: an eye-tracking study exploring body dissatisfaction and physical appearance comparison among university students. Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, (38), 282-301. https://doi.org/10.17829/turcom.931017
Aydın, K., Sözbir, K., Karlı, Ü., Yüktaşır, B., Yıldız, N. ve Sönmez Tiryaki, R. (2011). Dikey sıçrama sırasında kısa mesafe koşucuları ve futbolcuların diz ekstensör kaslarına ait EMG aktivitelerinin karşılaştırılması. Niğde Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 5(3), 242-249. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/bsd/issue/53549/713264
Aytekin, B. (2019). İzleyici ve içerik etkileşimi bağlamında yeni bir Youtube fenomeni olarak otonom duyusal meridyen tepki (ASMR) etkisinin deri iletkenliği ölçümü (GSR) tekniği ile incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 10(17), 1568-1600. https://doi.org/10.26466/opus.533789
Bahar, H. H. (2020). Sosyal bilimler ve fen bilimlerinde araştırmanın temel özellikleri. R. Kıncal (Dü.), Bilimsel Araştırma Yöntemleri (s. 25-49) içinde. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Bal, D. ve Bayçu, S. (2021). Göz izleme yöntemi: halkla ilişkiler ve reklamcılık bağlamında genel bir bakış. İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (İnif E-Dergi), 6(2), 286-305. https://doi.org/10.47107/inifedergi.978329
Baltaş, A. B. Z. (2021). Stresle başa çıkma yolları. İstanbul: Remzi Kitap Evi.
Bayrak, T., Yengin, D. ve Harranoğlu, S. (2022). Analysıs of brain waves in the process of reading the book within the context of digitalization of the printed book. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 10(1), 31-58. https://doi.org/10.19145/e-gifder.1013420
Bayrakdar, S., Akgün, D. ve Yücedağ, İ. (2016). Yüz ifadelerinin otomatik analizi üzerine bir literatür çalışması. Sakarya University Journal of Science, 20(2), 383-398. Erişim adresi: http://www.saujs.sakarya.edu.tr/en/download/article-file/227629
Bercea, M. D. (2012). Anatomy of methodologies for measuring consumer behavior in neuromarketing research. In Proceedings of the Lupcon Center for Business Research (LCBR) European Marketing Conference. Ebermannstadt, Germany. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/profile/Monica-Diana-Olteanu-bercea/publication/260058154_Anatomy_of_methodologies_for_measuring_ consumer_behavior_in_neuromarketing_research/links/0deec52f3abdb88ac1000000/Anatomy-of-methodologies-for-measuring-consumer-behavior-in-neuromarketing-research.pdf
Blumenstein, B. (2002). Brain and body in sport and exercise: Biofeedback applications in performance enhancement. Chichester: Wiley-Blackwell.
Bülbül, I. A. ve Özdemir, S. (2021). An examination of visual attention: an eye tracking study on motor actions in children with ASD and TD children. Hacettepe University Journal of Education, 36(4). https://doi.org/10.16986/HUJE.2020059525
Cangöz, B., Oktay, B., Kayıran, N. R. ve Karamanoğlu, S. E. (2021). Art education and expertise an eye tracking study. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 38(1), 259-271. https://doi.org/10.32600/huefd.780593
Coşkun, P. ve Yücel, A. (2021). EEG yöntemi ile tüketicilerin elektronik ticaret sitelerine yönelik algıları üzerine deneysel bir çalışma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 12(29), 286 - 298. https://doi.org/10.21076/vizyoner.720686
Çakır, Z., Ada, E. ve Kayatekin, B. (2010). Tekrarlayan atlayışlarda deneyimsiz paraşütçülerin sürekli-durumluk kaygı düzeyleri ve kalp atım hızı değişimleri. Spor Bilimleri Dergisi, 21(4), 137-146. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/sbd/issue/16387/171398
Çelik, E. ve Sarı, İ. (2022). Biofeedback: Its function, effects on organism and utility in sports sciences. Spor Hekimliği Dergisi, 57(2), 108-116. Erişim adresi: https://web.s.ebscohost.com/abstract?direct=true&profile=ehost&scope=site&authtype=crawler&jrnl=13000551&AN=158219499&h=qu35aT5dfuXyfz1nC%2fqHEbqqULNBfrhr32kEzQN6EXv5t4NDnFAYmqBmVrKCxBaeHgtNx5F6zaqzo50KjikFTA%3d%3d&crl=c&resultNs=AdminWebAuth&resultLocal=ErrCrlNotAuth&crlhashurl=login.aspx%3fdirect%3dtrue%26profile%3dehost%26scope%3dsite%26authtype%3dcrawler%26jrnl%3d13000551%26AN%3d158219499
Çelik, N. (2017). Üniversite öğrencilerinde egzersiz ve biofeedback uygulamalarının depresyon, kaygı ve stres üzerine etkisi (Yayımlanmış Doktora Tezi). Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
Çolakoğlu, F. ve Hazar, S. (2004). Orta yaş sedanter bayanlarda sekiz haftalık aerobik egzersizle meydana gelen EKG değişiklikleri. Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, 12(2), 561-570. Erişim adresi: https://search.trdizin.gov.tr/yayin/detay/81353/
Çorbacı, E. C. and Kahraman, N. (2022). Latent growth modeling of item process data derived from eye-tracking technology: An experimental study investigating reading behavior of examinees when answering a multiple-choice test item. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology, 13(3), 194-211. https://doi.org/10.21031/epod.1107597
Çuhadar, M., Aşıroğlu, B. ve Aksoy, S. I. (2021). Turizmde göz izleme alanında gerçekleştirilen çalışmalara yönelik literatür analizi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 9(4), 3036-3063. https://doi.org/10.21325/jotags.2021.933
Dağlı, Ö. ve Uluç, T. A. (2021). Televizyon reklamlarındaki marka maskotların nöropazarlama yöntemlerinden galvanik deri iletkenliği ve yüz (ifade) kodlama analizi aracılığıyla incelenmesi. Intermedia International E-Journal, 8(14), 58-78. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/intermedia/issue/63250/903621
Delen, E. ve İlter, B. (2021). The effect of human ımages in advertisements on consumer attention by product type and gender: an eye-tracking study. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 14(2), 329-358. https://doi.org/10.15659/ppad.14.2.267
Demirkol, M., Tamam, L., Çakmak, S. ve Yeşiloğlu, C. (2019). Antipsikotik ilaç kullanımının elektrokardiyografi parametreleri ile ilişkisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 11(Ek 1), 136 - 146. https://doi.org/10.18863/pgy.598097
Duerrschmid, K. and Danner, L. (2018). Eye tracking in consumer research. Methods in Consumer Research, 2, 279-318. Erişim adresi: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/B9780081017432000121
Ece, B., Öner, S. ve Gülgöz, S. (2020). Toplumsal olaylara dair episodik ve semantik bellek süreçlerinin heyecanlanma düzeyi ile ilişkisinin yaş ve heyecanın ölçüm türü açısından incelenmesi. Psikoloji Çalışmaları (Online), 40(1), 247-283. https://doi.org/10.26650/SP2018-0028
Erden, A., Aslanbay, Y., Durmuş, B. and Çinko, M. (2021). Trustworthiness of hosts in accommodation sharing: the effect of facial traits and expressions. Advances in Hospitality and Tourism Research (AHTR). 9(1), 1-28. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1191024
Farnsworth, B. (2019). Facial Action Coding System (FACS), A visual guidebook. Erişim adresi: https://İmotions.Com/Blog/Facial-Action-Coding-System/
Gilbertson, R. J., Leff, D. J. and Downs, E. (2022). Eye tracking of attentional allocation during processing of game technologies: Association with daily playtime and gaming consequences. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 9(1), 56-62. https://doi.org/10.5152/ADDICTA.2022.21068
Grimnes, S. (1982). Psychogalvanic reflex and changes in electrical parameters of dry skin. Medical and Biological Engineering and Computing, 20(6), 734-740. Erişim adresi: https://link.springer.com/article/10.1007/BF02442528
Gültaze, G., Tüfekci, N. ve Tüfekçi, Ö. K. (2022). Sağlıklı yaşam biçimi olarak beslenme: reklamlara tepkinin EEG ile belirlenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 520-539. https://doi.org/10.31592/aeusbed.1114498
Gündüz, N., Aslan, E., Eren, F., Turan, H., Öztürk, M. ve Tural, Ü. (2019). Psikotrop ilaç kullanımı, başka tıbbi hastalığı ve psikiyatrik eş tanısı olmayan panik bozukluğu hastalarında 24 saatlik kalp hızı değişkenliğinin değerlendirilmesi. Türk Psikiyatri Dergisi, 30(4), 236-244. Erişim adresi: https://www.turkpsikiyatri.com/PDF/C30S4/tpd_c30_s4_236-244.pdf
King, J. A., Bol, N., Cummins, G. R. and John, K. K. (2019). Improving visual behavior research in communication science: an overview, review, and reporting recommendations for using eye-tracking methods. Communication Methods and Measures, 13(3), 149-177. Erişim adresi: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/19312458.2018.1558194?casa_token=4uEFYB18De0AAAAA%3A3TVhNBV41Oodz5H_0co_AUeYKGMqCbFqHAlFw7-HzvmEK6z7Zalj9urEHihw_Phez HvireCE-Mpcf4baCQ
Korkmaz, A. ve Gülseçen, S. (2022). Göz izleme tekniği ile resim-iş eğitimi alanında görsel içeriklerden örtük bilgilerin ortaya çıkarılması. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (40), 309-338. https://doi.org/10.14520/adyusbd.1061955
Nakatani, C. and Pollatsek, A. (2004). An eye movement analysis of “mental rotation” of simple scenes. Perception & Psychophysics, 66(7), 1227-1245. Eişim adresi: https://link.springer.com/article/10.3758/BF03196848
Özaydın, C. ve Güzeller, C. O. (2021). Examining the selections in restaurant menus with eye-tracking technique. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 9(3), 1460-1481. Erişim adresi: https://jotags.org/2021/vol9_issue3_article2.pdf
Özer, E., Özdemir, S. ve Kara, M. (2020). Göz izleme tekniği ile okuma becerisinin incelenmesi. Journal of Turkish Educational Sciences, 18(1), 437-455. Erişim adresi: https://web.p.ebscohost.com/ehost/pdfviewer/pdfviewer?vid=0&sid=c54cfd71-d5af-451f-960f-27f54c241ae2%40redis
Özmen, E. ve Karaman, E. (2020). E-ticaret sitelerindeki gizlilik sözleşmelerinin göz hareketlerini izleme yöntemiyle incelenmesi. Journal of Business in The Digital Age, 3(2), 108-116. https://doi.org/10.46238/jobda.816257
Özmen, E., Karaman, E. ve Bayhan, N. A. (2022). Users' emotional experiences in online shopping: effects of design components. OPUS Journal of Society Research, 19(45), 6-18. https://doi.org/10.26466/opusjsr.1063894
Paul, M., Garg, K. and Sandhu, J. S. (2012). Role of biofeedback in optimizing psychomotor performance in sports. Asian Journal of Sports Medicine, 3(1), 29. Erişim adresi: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3307964/
Saç, A. ve Taşmektepligil, M. (2018). Correlation between the q angle and the ısokinetic knee strength and muscle activity. Turkish Journal of Physical Medicine and Rehabilitation, 64(4), 308-313. Erişim adresi: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6648034/
Sadedil, S. N. ve Uraltaş, K. N. (2018). Nörobilim araştırmalarında kullanılan görüntüleme yöntemlerinin nöropazarlama alanında kullanılmasına yönelik kavramsal bir çalışma. Sosyal Bilimler Dergisi / Thejournal of Socialscience, 5(20), 257-277. Erişim adresi: https://sobider.com/DergiTamDetay.aspx?ID=4066
Sağlam, Z. ve Yılmaz, F. G. K. (2021). Eğitim araştırmalarında göz izleme: araştırmalardaki eğilimlerin belirlenmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(3), 1621-1649. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/gefad/issue/67470/892733
Salvucci, D. D. and Goldberg, H. J. (2000). Identifying fixations and saccades in eyetracking protocols. Vol. 1. Proceedings of the 2000 symposium on Eye tracking research & applications (s.71-78) içinde. New York, United States: Association for Computing Machinery. doi.org/10.1145/355017.355028
Schwartz, M. S. and Andrasik, F. (2017). Biofeedback: A practitioner's guide. New York: Guilford Publications.
Şahin, Ç. (2020). Veri toplama teknikleri. R. Kıncal (Dü.), Bilimsel araştırma yöntemleri (s. 124-182) içinde,. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Tayfun, N. Ö. ve Öçlü, B. (2015). Yeşil pazarlama uygulamasının tüketiciler açısından algılanmasının nöropazarlama tekniği ile araştırılması. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 34(2), 95-113. Erişim adresi: http://uu245-211.uludag.edu.tr/bitstream/11452/18451/1/34_2_5.pdf
Toker, A. ve Sulak, H. (2021). Farklı türde reklam filmlerinin etkinliğinin göz izleme ve anket yöntemi ile analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (43), 61-91. https://doi.org/10.30794/pausbed.762837
Tokmak, G. ve Aksoy, R. (2021). Evaluation of celebrity endorsement effectiveness within the context of vampire effect by using eye tracking technique. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 39(1), 149-172. https://doi.org/10.17065/huniibf.723099
Tunalı, S. B., Gözü, Ö. ve Özen, G. (2016). Pazarlama ve reklam araştırmalarında nöropazarlama üzerine yapılmış araştırmaların incelenmesi ve etik boyutunun tartışılması. Kurgu, 24(2), 1-8. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/pub/kurgu/issue/59643/859543
Tüfekci, Ö. ve Oyman, T. (2020). Reklamlarda kullanılan duygusal çekiciliklerin elektroensefalografi (EEG) ile araştırılması. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 0(40), 561 - 584. https://doi.org/10.30794/pausbed.688409
West, K. (2007). Biofeedback. New York: Infobase Publishing.
Yaprak, Y., Tınazcı, C. ve Ergen, E. (2009). İzometrik kuvvet ölçümünde topuk yükseltmenin vastus lateralis ve gastrocnemius kaslarının EMG aktivisine etkisi. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 7(2), 41 - 46. https://doi.org/10.1501/Sporm_0000000149
Zinderen, A. (2021). Veri gazeteciliğinde görsel hikâye anlatımı: haberde görselleştirme ve infografik tasarım üzerine bir göz izleme çalışması. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(3), 1861-1877. https://doi.org/10.33206/mjss.909606