Ayten DEMİR, Ümmügülsüm ÖZGÜR, Ramazan KILINÇ, Hüseyin UYSAL, Orhan KURT

Samsun ekolojik koşullarına adapte olabilecek kıslık aspir (Carthamus tinctorius L.) genotiplerinin belirlenmesi üzerinde bir araştırma

Bu araştırma; Samsun ekolojik koşullarında kışlık olarak ekilen Dünya Aspir Koleksiyonunda yer alan 208 aspir genotipinin çıkış tarihi, vejetasyon süresi, ilk çiçeklenme tarihi, son çiçeklenme tarihi, bitki boyu, bin tane ağırlığı ve tane verimi özelliklerini belirleyerek, bu özellikler bakımından üstün performans gösteren genotiplerin seçilmesi amacıyla, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümünde yürütülmüştür. Araştırmada, UPOV karakterizasyon cetveline göre seleksiyon için temel teşkil eden bazı fenolojik ve morfolojik özellikler tespit edilmiştir. Ele alınan bütün genotiplerin, incelenen bütün özellikler bakımından geniş bir varyasyona sahip olduğu, bazı genotiplerin ise kendi içerisinde de varyasyona sahip olduğu tespit edilmiştir. Sonuç olarak; Samsun ekolojik koşullarına adapte olabilecek kışlık aspir çeşitlerinin mevcut genotipler arasından seçilebileceği tespit edilmiştir.

A study on the establishment of adaptability of winter safflower (Carthamus tinctorius L.) genotypes in Samsun ecological conditions

This research was carried out at the Department of Field Crops of Agricultural Faculty, Ondokuz Mayıs University to select the best genotypes from a total of 208 winter sown safflower genotypes of World Safflower Collection showing high performance in terms of germination date, vegetation period, the first flowering time, the last flowering time, plant height, 1000-seeds weight and seed yield. In this research, some phenological and morphological characters, which are basic criteria for selection, were determined by considering the characterization tables of UPOV. It was determined that there was a large amount of variation among genotypes regarding all characters investigated and that some genotypes also had a high level of variation between individuals within genotype. Finally, it is possible to select suitable winter safflower varieties from these genotypes adaptable to Samsun ecological conditions.

PDF

___

Anonymous, 2009. Samsun Meteoroloji Bölge Müdürlüğü Rasat Kayıtları, Samsun.
Arslan, B., Altuner, F., Tunçtürk, M., 2003. Van’da yetiştirilen bazı aspir (Carthamus tinctorius L.) çesitlerinin verim ve verim özellikleri üzerinde bir araştırma. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi, Cilt 1: 468-470, 13-17 Ekim, Diyarbakır.
Babaoğlu, M., 2006. Dünyada ve Türkiyede Aspir Bitkisinin Tarihi, Kullanım Alanları ve Önemi. http://Aspir.azbuz.ekolay.net (ulasım tarihi 21.12.2010)
Beg, A., 1993. Status and Potential of Some Oilseed Crops in the WANA Region. Aleppo, ICARDA.
Coşge, B., Gürbüz, B., Kıralan, M., 2007. Oil content and fatty acid composition of some safflower (Carthamus tinctorius L.) varieties sown in spring and winter. International Journal of Natural and Engineering Sciences 1(3):11-16.
Coşge, B., Kaya, D., 2008. Performance of some Safflower (Carthamus tinctorius L.)Varieties Sown in Late-autumn and Late-spring. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bil. Enst. Derg., 12 (1):13-18.
Dajue, L., Mündel, H. H., 1996. Safflower. Carthamus tinctorius L. Promoting the conservation and use of under utilized and neglected crops. 7. Institute of Plant Genetics and Crop Plant Reasarch, Gatersleben/International Plant Genetic Resources Institute, Rome, Italy (ISBN92-9043- 297-7). 85p
Eberhart, S.A., Russel, W.A., 1966. Stability parameters for comparing varieties, Crop. Sci. 6:36-40.
Erbaş, S., 2007. Aspirde (Carthamus tinctorius L) Sentetik Erkek Kısırlık Tekniği Đle Elde Edilmiş Melez Populasyonlarından Hat Geliştirme Olanakları. S.D.Ü., Fen Bil. Enst. (Yüksek Lisans Tezi).
Esendal, E., 1990. Samsun ekolojik şartlarında kışlık ve yazlık olarak ekilen (Carthamus tinctorius L.) çeşitlerinin verim ve bazı özellikleri üzerinde bir araştırma. O.M.Ü. Zir. Fak. Derg., 5(1-2):49-66.
Esendal, E., 2001. Safflower production and research in Turkey. V. International Safflower Conference, 203-206, , 23-27July, USA.
Esendal, E., Arslan, B., Pasa, C., 2008. Effect of winter and spring sowing on yield and plant traits of safflower (Carthamus tinctorius L.). 7th International Safflower Conference, November 3-7, 2008, Australia
Finlay, K.W., Wilkinson, G. N., 1963. The analysis of adaptation in a plant breeding program. Australian Journal of Agricultural Research, 14:742-754.
Gürbüz, B., Cosge, B., Kıralan., M., 2007. Oil content and fatty acid composition of some safflower (Carthamus tinctorius L.) varieties sown in spring and winter. International Journal of Natural and Engineering Sciences, 1(3):11-15.
Karaca, M., Güler, M., Durutan, N., Meyveci, K., Avcı, M., Eyüboğlu, H., Avçin, A., 1989. Effect of rotation systems on wheat yield and water use efficiency in dryland areas of Anatolia. Tarla Bitkileri Merkez Aras. Enst., Genel Yayın No: 1990/1, Ankara.
Kaya, M. D., İpek, A., Özdemir, A., 2003. Effect of different soil salinty levels on germination and seedling growth of safflower (Carthamus tinctorius L.). T. J. Agri. and Forestry, 27:221-227.
Kırıcı, S., Meral, Y., 1999. Çukurova koşullarında kışlık olarak ekilen bazı aspir çeşitlerin tohum verimi ve önemli özellikleri. Ç.Ü. Zir. Fak. Derg., 14(2):33-38.
Koç, H., Kandemir, N., Yılmaz., H.A., 1997. Tokat-Kazova koşullarında yazlık aspir (Carthamus tinctorius L.) yetiştirme potansiyeli ve uygun ekim zamanının tespiti. K.S.Ü. Fen ve Mühendislik Derg., 1(1):61-70.
Koutroubas, S.D., Papadoska, D.K., Doitsinis, A., 2004. Cultivar and seasonal effects on the contribution of preanthesis assimilates to safflower yield. Field Crops Research, 90:263–274.
Kurt, O., 2010. Tarla Bitkileri Yetiştirme Tekniği. OMÜ., Ziraat Fakültesi, Ders Kitabı No 44 (II. Basım).
Landau, S., Friedman, S., Brenner, S., Bruckental, I., Weinberg, Z.G., Ashbell, G., Hen, Y., Dvash, L., Lehsem, Y., 2004. The value of safflower (Carthamus tinctorius L.) hay and silage grown under Mediterranean conditions as forage for dairy cattle. Livestock Prod. Sci., 88:263-271.
Landau, S., Molle, G., Foisb, N., Friedman, S., Barkai, D., Decandia, M., Cabiddu, A., Dvasha, L., Sitzia, M., 2005. Safflower (Carthamus tinctorius L.) as a novel pasture species for dairy sheep in the Mediterranean conditions of Sardinia and Israel. Small Ruminant Res., 59:239–249.
Nagaraj, G., Devi, G. N., Srinivas, C.V.S., 2001. Safflower petals and their chimical composition. Proc. V. Internatioanla Safflower Conference., July 23-27, 2001. USA.
Öğüt, H., Özel, H., 2006. Biyodizel: Üçüncü milenyum yakıtı. Nobel Yayınları No: 745:55-60.
Özel, A., Demirbilek, T., Gür, M.A., Çopur, O., 2004. Effects of different sowing date and intrarow spacing on yield and some agronomic traits of safflower (Carthamus tinctorius L.) under Harran Plain's arid conditions. Turkish J. Agric. Forestry, 28:413-419.
Özkaynak, E., Samancı, B., Başalma, D., 2001. Bazı aspir çeşitlerinde farklı ekim zamanlarının verim ve verimle ilgili özellikler üzerine etkisi. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi, Cilt II., 17-21 Eylül, Tekirdağ.
Öztürk Ö., Özkaynak, Đ., 1995. Konya ekolojik şartlarında bazı aspir çeşitlerinde verim ve verim unsurlarının tespiti. S.Ü. Zir. Fak. Derg., 8(10):80-90.
Pongracz, G., Weiser, H., Matzinger, D., 1995. Tocopherole, antioxidation der natur. Fat. Sci. Technol., 97:90-104.
Rahamatalla, A.B., Babiker, E.E., Krishna, A.G., El Tinay, A.H., 2001. Changes in fatty acids composition during seed growth and physicochemical characteristics of oil extracted from four safflower cultivars. Plant Foods for Human Nutrition, 56:385–395.
Samancı, B., Özkaynak, E., Başalma, D., Uranbey, S., 2001. Ankara ve Antalya’da yetiştirilen bazı aspir çeşitlerinde (Carthamus tinctorius L.) farklı ekim zamanlarının verim ve verimle ilgili özellikler üzerine etkileri. Akdeniz Ü., Zir. Fak. Derg., 14(1):29-32.
Samancı, B., Özkaynak, E., 2003. Effect of planting date on seed yield, oil content and fatty acid composition of safflower (Carthamus tinctorius L.) cultivars grown in the Mediterranean Region of Turkey. J. Agronomy & Crop Sci., 189: 359-360.
Sınan, S., 1984. Çukurova'da kışlık ve yazlık olarak ekilebilecek aspir (Carthamus tinctorius L.) çeşitlerinin önemli tarımsal ve teknolojik özellikleri üzerinde bir araştırma. Ç.Ü.,Fen Bilim. Enst. (Doktora Tezi).
Uysal, N., Baydar, H., Erbaş, S., 2006. Isparta popülasyonundan geliştirilen aspir (Carthamus tinctorius L.) hatlarının tarımsal ve teknolojik özelliklerinin belirlenmesi. S.D.Ü., Zir. Fak. Derg., 1(1):52-63.
Weiss, E.A., 2000. Safflower.Oilseed Crops, 93-129, Blackwell Sci. Ltd., Victoria, Australia.