Bazı arpa (Hordeum vulgare L.) çeşitlerinin genotip x çevre interaksiyonları ve stabilitelerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma

Bu çalışma, arpada verim ve verime etki eden karakterlerin genotip x çevre interaksiyonlarını belirlemek için, 2007- 2008 yetiştirme döneminde Gelemen ve Bafra, 2008-2009 yetiştirme döneminde ise Gelemen, Bafra, Gökhöyük, Suluova ve Tokat olmak üzere toplam 7 çevre’de yürütülmüştür. Denemede, Fahrettinbey, Cumhuriyet-50, Özdemir-05, Kalaycı-97, Çıldır-02, İnce-04, Efes-98, Erciyes, Çumra-2001, Sladoran, Tarm-92 ve Tokak-157/35 olmak üzere toplam 12 adet iki sıralı arpa çeşidi kullanılmıştır. Denemeler her yıl, tesadüf blokları deneme deseninde 4 tekrarlamalı olarak yürütülmüştür. Araştırmada basaklanma süresi, olgunlaşma süresi, bitki boyu, metrekarede başak sayısı, başak uzunluğu, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı, hasat indeksi, tane verimi, tane iriliği oranı, bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı ve ham protein oranı incelenmiştir. Bu makalede sayfa sınırlaması nedeniyle yalnız tane verimlerine ait sonuçlar verilmiştir. Çeşitlerin stabilitelerini belirlemek amacıyla, Finlay ve Wilkinson (1963), Eberhart ve Russell (1966), Perkins – Jinks (1968), Baker (1969), Wricke (1962), Shukla (1972), Francis ve Kannenberg (1978) ve Hühn (1979) tarafından önerilen stabilite ve adaptasyon parametreleri kullanılmıştır. Değişen çeşit, çevre ve çeşit x çevre interaksiyonunun tane verimi üzerine etkisinin istatistiki olarak (P

Determination of genotype by environment interactions and stabilities of some barley cultivars (Hordeum vulgare L.)

In this study, yield and its components, genotype x environment interactions and stabilities of barley cultivars were determined. In the research, twelve genotypes (Fahrettinbey, Cumhuriyet-50, Özdemir-05, Kalaycı-97, Çıldır-02, Đnce- 04, Efes-98, Erciyes, Çumra-2001, Sladoran, Tarm-92 and Tokak-157/35) were grown at two different locations (Gelemen and Bafra) in 2007-2008 and at five different locations (Gelemen, Bafra, Gökhöyük, Suluova and Tokat) in 2008-2009 growing season. This study was conducted in a completely randomized block design with four replications. The traits investigated in the study were: duration of heading, duration of ripening, plant height, the number of spikes per square meter, spike length, the number of grains per spike, the weight of grains per spike, harvest index, grain yield, grain largeness levels, 1000 kernel weight, hectoliter weight and protein levels. Only grain yield values were given in this paper due to page limitation. The stability evaluation methods and adaptation parameters to measure stabilities of genotypes were performed according to the Finlay and Wilkinson (1963), Eberhart and Russell (1966), Perkins and Jinks (1968), Baker (1969), Wricke (1962), Shukla (1972), Francis and Kannenberg (1978) and Hühn (1979). It was determined that the effects of genotype, environment and genotype x environment interaction on grain yield were statistically significant at 1% level of probability. Each cultivar had different adaptation and stability levels for different traits. Grain yield varied from 2178.8 to 6598.1 kg per hectare. Bafra 2 location had the highest grain yield (5407.0 kg/ha) while Suluova location had the lowest grain yield (2867.9 kg/ha). Fahrettinbey variety had the highest yield (5075.1 kg/ha), whereas Çıldır-02 had the lowest grain yield (3505.5 kg/ha) for all environments. According to most of stability methods used for grain yield in the present study, Kalaycı-97 and Ince-04 appeared to have a good level of general adaptation and stability to all environments.

PDF

___

Abacı, A.Y., 1989. Tokat Yöresinde 1987 sonbaharında ekilen 40 arpa hat ve çesidinde verim ve verim öğeleri üzerinde araştırma. Cumhuriyet Üniv. Fen Bil. Enst. Basılmamış Yüksek Lisans tezi.
Açıkgöz, N., 1993. Tarımda Araştırma ve Deneme Metotları (III. Basım), E. Ü. Ziraat Fakültesi Yayın No: 478, Ofset Atölyesi, Bornova –İzmir.
Akbay, G., Ünver, S., 1986. Tokak 157/37 (Hordeum vulgare L.) iki sıralı arpa çeşidine uygulanan farklı EMS (Ethyl Meta ve Sulphanate) dozlarının M1 bitkilerinin bazı özellikleri üzerine etkileri. Ank. Üniv. Zir. Fak. Yıllığı, Cilt 38, s,151-163, Ankara.
Akman, Z., Kara, B., 2007. Isparta yöresinde yetiştirilen arpa köy çeşitlerinin verim ve verim performanslarının belirlenmesi. Akdeniz Üniv. Zir. Fak. Dergi., 20(2),163- 169. Antalya.
Anonymous, 2008a. FAO Production year book. food and agriculture organisation of united nations, Roma. Alıntı; http:// www.fao.rg/organic ag/ (02.07.2010).
Anonymous, 2008b. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜĐK). Alıntı; http://tüikapp.tuik.gov.tr/Bolgesel/tablo oluştur.do (01.07.2010).
Baker, R. J., 1969. Genotype-environment ınteractions in yield of wheat. Can. J. Plant. Sci., 49, 743-791.
Baş, M., 1987. Arpalarda ekim zamanının verim ve diğer bazı özellikler üzerine etkisi. Cumhuriyet Üniv. Fen Bil. Enst. Basılmamış Yüksek Lisans tezi.
Becker, H. J., 1981. Correlations among some statistical measures of phenotypic stability. Euphytica, 30, 835- 840.
Bishop, L.R., 1930. The Nitrogen content and quality of barley. J. Inst. Brew. 36, 352-369.
Comstock, R. E., Moll, R.H., 1963. Genotype-Enviroment interactions in statistical genetics and plant breeding. NAS-NRS. Publ. 982,164-196.
Çakır, S., 1988. Osman Tosun Gen Bankasındaki 97-182 sıra numaralı arpa materyalinde bazı morfolojik ve fizyolojik özelliklerin belirlenmesi, Lisans Tezi (Yüksek) Ank. Üniv. Fen Bil. Ens., Ankara.
Demir, İ., 1983. Tahıl Islahı. E.Ü. Zir. Fak. Ders kitabı. Yayın. No: 235, Bornova-İzmir.
Dokuyucu, T., Kırtok, Y., 1995. Kahramanmaraş koşullarında 2 sıralı arpa çeşit ve hatlarının (Hordeum distichon) bazı tarımsal özelliklerinin incelenmesi, III. Arpa-Malt Sempozyumu Bildirileri, Konya.
Düzgüneş, O., Kesici, T., Kavuncu, O., Gürbüz, F., 1987. Araştırma ve Deneme Metotları (İstatistik Metotları-II). Ankara Üniv. Zir. Fak. Yay. No: 1021, Ders Kitabı, No: 295, Ankara.
Eberhart, S. A., Russell, W. A., 1966. Stability parameters for comparing varieties. Crop Science 6, 36-40.
Ege, H., Ceylan, A., 1992. Bazı iki sıralı arpaların, bornova ve menemen ekolojik koşullarına adaptasyonu üzerine bir araştırma. Yüz. Yıl Üniv. Zir. Fak. Derg. 2(2), 151- 163, Van.
Finlay, K. M., Wilkinson,G. N., 1963. The analysis of adaptation a plant-breeding programme. Aust. J. Agric. Res., 14, 742-754.
Francis, T. R., Kannenberg, L. W., 1978. Yield stability in studies in short-season maize. 1.A. descriptive method for grouping genotypes. Canadian Journal of Plant Science, 58, 1029-1034.
Gallebher, J. N., Biscoe, P.V., Scott, R.K., 1975. Barley and ıts environment, stability of grain weight. Appl. Ecol. 12, P. 563-583.
Genç, Đ., Kırtok Y., Ülger, A. C., Yağbasanlar, T., 1986. Çukurova koşullarında ekmeklik (T. aestivum L. em Thell) ve makarnalık (T. durum Desf.) buğday hatlarının başlıca tarımsal karakterleri üzerinde araştırmalar. TÜBİTAK Türkiye Tahıl Sempozyumu 6-9 Ekim, TOAG, 71-83, Bursa.
Hühn, M., 1979. Beitrage zur erfassung der phanotypischen stabilitat: I. Vorschlag einiger auf ranginformationen beruhenden stabilitats parameter, EDP in Medicine and Biology, 10, 112-117.
Keser, M., Bolat, N., Altay, F., Çetinel, M. T., Çolak, N., Sever, A. L., 1999. Çeşit geliştirme çalışmalarında bazı stabilite parametrelerinin kullanımı. Orta Anadolu’da Hububat Tarımının Sorunları ve Çözüm Yolları Sempozyumu 8-11 Haziran, 64-69, Konya.
Kılınç, M., Kırtok,Y. ve Yağbasanlar, T., 1992. Çukurova koşullarına uygun arpa çesitlerinin geliştirilmesi üzerinde araştırmalar. II. Arpa-Malt Semineri, 25-27 Mayıs, 205-218, Konya.
Kıllı, F., Gencer, O., 1995. Farklı stabilite parametreleri kullanarak bazı pamuk genotiplerinin çevreye uyum yeteneklerinin belirlenmesi. TÜBĐTAK, Doğa-Tr.d. of Agriculture and Forestry (Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi), 19, 361-365.
Kırtok,Y., Genç, Đ., 1978. Çukurova koşullarında, değişik kökenli arpa çeşitlerinin verim ve verim unsurları üzerinde araştırma. Çukurova Üniv. Zir. Fak. T. B. Y. ve Islah Böl., Adana.
Köycü, C., Sezer, İ., Bulanık, N., Kurt, O., 1988. Samsun ekolojik şartlarında yetiştirilen arpanın tane verim ile bazı kalite karakterlerine N.P.K.’lı gübrelerin etkileri üzerinde bir araştırma. OMÜ Üniv. Zir. Fak. Dergisi, 3(2), 159-170, Samsun.
Lin, C. S., Binns, M.R., Lefkovitch, L.P., 1986. Stability analsis: Where do we stand? Crop Sci. 26, 894-900.
Mut, Z., 2004. Bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinde genotip x çevre interaksiyonları ve çeşitlerin stabilitelerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Doktora Tezi, OMÜ Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
Nguyen, H.T., Sleeper, D. A., Hunt, K. L., 1980. Genotype x environmental interactions and stability analysis for herbage yield of tall fescue synthetics, Crop Sci., 20, 221-224.
Öktem, A., Çölkesen, M., 2000. Harran ovasında yetiştirilen iki sıralı arpa çeşitlerinde verim ve bazı agronomik karakterlerin belirlenmesi. Harran Üniv. Zir. Fak. Dergi., 4(3-4), 53-64, Şanlıurfa.
Öktem, A., Engin, A., Çölkesen, M., 2004. Arpada (Hordeum vulgare L.) genotip x çevre interaksiyonları ve stabilite analizi. Ankara Üniv. Zir. Fak. Tarım Bilimleri Dergisi, 10(1), 31-37.Ankara.
Öztürk, Đ., Avcı, R., Kahraman, T., 2007. Trakya Bölgesinde yetiştirilen bazı arpa (Hordeum vulgare L.) çeşitlerinin verim ve verim unsurları ile bazı kalite özelliklerinin belirlenmesi. Uludağ Üniv. Zir. Fak. Dergi., 21(1) 59- 68, Edirne.
Perkins, M., Jinks, J. L., 1968. Environmental and genotypeenvironmental components of variability. III. Multiple Lines and Crosses. Heredity, 23, 339-356.
Sabancı, C.O., 1997. Stabilite analizlerinde kullanılan yöntemler ve stabilite parametreleri. Anadolu, J. of AARI, 7(1), 75-90, Mara.
Sezer, İ., 2007. Tahıl Tarımının Genel Đlkeler. Bafra Sosyal ve Kültür Kalkınma Vakfı- BAKAV, TR.0305.02/LDI/114, Bafra Çiftçinin İhracata Yönlendirme Projesi.
Shukla, G. K., 1972. Some statistical aspects of partitioning genotype-environmental components of variability. Heredity, 29, 237-245.
Sirat, A., Sezer, Đ., 2005. Samsun ekolojik koşullarına uygun arpa (Hordeum vulgare L.) çeşitlerinin belirlenmesi. ÖMÜ. Zir. Fak. Dergisi, 20(3), 72-81, Samsun.
Sirat, A., Sezer, Đ., 2009. Bafra Ovası kosullarına uygun arpa (Hordeum vulgare L.) çeşitlerinin Belirlenmesi. ÖMÜ. Anadolu Tarım Bilim. Dergi., 24(3), 167-173, Samsun.
Wricke, G., 1962. Über eine methode zur erfassung der ökologischen streubreite in Feldversuchen Z. Pflanzenzüchtg, 47, 92-96.
Yıldırım, M. B., Öztürk, A., Đkiz, F., Püskülcü, H., 1979. bitki ıslahında istatistik- genetik yöntemleri. Ege Bölge Zirai Araş. Enst. Yay. No: 20, Menemen.
Yıldırım, M. B., Çalışkan, C. F., Arshad, Y., 1992. Farklı stabilite parametrelerini kullanarak bazı patates genotiplerinin çevreye uyum yeteneklerinin belirlenmesi. Doğa, Tr. J. of Agricultural and forestry. TÜBİTAK, 16, 621-629.
Yurtsever, N., 1984. Deneysel İstatistik Metotları. Tarım Orman ve Köy İsleri Bakanlığı, Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
Yürür, N., Turgut, İ., 1992. Bazı ekmeklik buğday (Triticum aestivum L.) çeşitlerinin başlıca tarımsal karakterleri üzerinde araştırmalar. Uludağ Üniv. Zir. Fak. Dergisi, 9, 107-117, Bursa.