Hüseyin ŞENOL, Pelin ALABOZ, Orhan DENGİZ

Farklı ana materyal üzerinde oluşmuş toprakların fiziko-kimyasal ve besin elementi içeriklerinin enterpolasyon yöntemle değerlendirilmesi

Bu çalışmada; Afyon - Sandıklı ilçesinde farklı ana materyal üzerinde oluşmuş yüzey toprak örneklerinin fiziko-kimyasal özellikleri belirlenmiş, ters mesafe ağırlıklı enterpolasyon (IDW) yöntemi aracılığıyla konumsal dağılım haritaları oluşturulmuştur. Farklı ana materyal üzerinde oluşmuş toprakların durumlarının değerlendirilmesi amacıyla yapılan çalışmada; kireçtaşı ana materyali üzerinde yer alan toprakların pH’sı hafif alkalin, kireç içerikleri yüksek, mikro element içerikleri ise noksanlık seviyelerinde belirlenmiştir. Genellikle orta-ince tekstür grubu içerisinde olan toprakların özelliklerindeki varyasyon yüksek seviyelerde belirlenmiştir. Tüf ve andezit ana materyal üzerinde oluşmuş toprakların kil, kireç ve Ca içeriği düşük seviyelerde tespit edilmiştir. Eğimli ve zayıf mera alanlarında organik madde oranı orta ve az düzeylerde iken en düşük organik madde, çamurtaşı, kumtaşı ve çakıltaşı ana materyallerin parçalanma-ayrışması ile meydana gelen alüvyonlarda belirlenmiştir. Alüvyon ana materyal üzerinde oluşmuş toprakların potasyum içeriği ise çoğunlukla tarım alanlarında yeterli, eğimli alanlarda ise daha düşük seviyelerde bulunmuştur. Ayrıca bazalt ve vokanit ana materyal üzerinde oluşmuş topraklarda ise mikro element yeterli seviyelerde tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda makro ve mikro elementlerin dağılımının ana materyalin çeşidi ve arazi kullanımı/arazi örtüsünden önemli ölçüde etkilendiği belirlemişlerdir.

Anahtar Kelimeler:

Ana materyal, toprak özellikleri, , besin elementi, konumsal dağılım

In this study; the physico-chemical and nutrient elements of the surface soil samples formed on different parent materials in the Afyon - Sandıklı district were determined, and spatial distribution maps were created through the interverse distance weighted interpolation (IDW) method. In the study conducted to evaluate the condition of the soils formed on different materials; The soil reaction of the soils on the limestone parent material is slightly alkaline, the lime content was high, and the micro element contents were determined at the deficiency levels. The variation in the properties of soils, which are generally in the moderate-fine texture group, was determined at high levels. Clay, lime and Ca content of soils formed on tuff and andesite parent material were found at low levels. While the rate of organic matter in the sloping and weak pasture areas was moderate and low, the lowest organic matter was determined in the mudstone, sandstone and conglomerate parent materials that alluviums occur with their disintegration-decomposition. The potassium content of the soils formed on the alluvium parent material was found to be at a sufficient level in agricultural areas and at a lower level in inclined areas. In addition, in the soils formed on basalt and volcanite parent material, micro elements were determined at sufficient levels. As a result of the study, they determined that the distribution of macro and micro elements was significantly affected by the type of parent material and land use/land cover.

PDF

___

Achilleos, G.A., 2011. The inverse distance weighted interpolation method and error propagationmechanism – creating a DEM from an analogue topographical map. Journal of Spatial Science, 56(2): 283-304.
Afşin, M., 1991. Afyon Sandıklı Kuruçay ovası ve Hüdai kaplıcasının hidrojeoloji incelemesi, Ankara Üniversitesi, Doktora tezi, 330s, Ankara, (yayımlanmamış).
Anonymous, 1954. Diagnosis and ımprovement of saline and alkali soils. US., Salinity Laboratuary Staff. USDA, Agricultural Handbook, 60.
Araujo, M.A., Pedroso, A.V., Amaral, D.C., Zinn, Y.L., 2014. Mineral assemblage of soils developed from different lithologies in southern Minas Gerais, Brazil. Rev. Bras. Ciênc. Solo [online], 38(1): 11-25. Arshad, M.A., Martin, S., 2002. Identifying critical limits for soil quality indicators in agro-ecosystems. Agr Econ and Envi, 88: 153-160.
Aydın, A., Dengiz, O., 2019. Determination of physico- chemical and nutrient element content of soils formed under semi-humid ecological environment. Akademik Ziraat Dergisi, 8(2): 301-312.
Benedetti, U.G., Do Vale, J.F., Schaefer, C.E.G.R., Melo, V.F., Uchoa, S.C.P., 2011. Genesis, chemistry and mineralogy of soils derived from Plio- Pleistocene sediments and from volcanic rocks in Roraima North Amazonia. Revısta Brasıleıra De Cıencıa Do Solo, 35 (2):299-312.
Birkeland, P.W., 1999. Soils and Geomorphology. Oxford Univ. Press, New York, 430 pp.
Boruvka, L., Vacek, O., Jehlick, J., 2005. Principle component analysis as a tool to indicate the origin of potentially toxic elements in soils. Geoderma, 128: 289-300.
Bouyoucos, G.J., 1962. Hydrometer method improved for making particle size analyses of soils. Agron. J., 54: 464-465.
Celilov, C., Dengiz, O., 2019. Erozyon duyarlılık parametrelerinin farklı enterpolasyon yöntemleriyle konumsal dağılımlarının belirlenmesi: Türkiye, Ilgaz milli park toprakları. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 6(3): 242-256.
Corine, 2018. Corine land use land cover map ofTurkey. Available at https://corinecbs.tarimorman.gov.tr (Erişim tarihi: 23 Mayıs 2020).
Coşkun, A., Dengiz, O., 2016. Samsun terme havzası bazı temel fizyografik karakteristikleri belirlenmesi ve tarımsal taşkın alanlarının toprak haritalanması. Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 3(1): 1-13.
Çakmakoğlu, A., 1986. Çivril-Banaz-Sandıklı-Dinar arasındaki bölgenin jeolojisi (K23-c1,c2,c3,c4d3; K24-d3,d4; L23-a2,a3,b1,b2,b3,b4; L24- a1,a2,a3,a4). MTA Rap. Derleme No: 8062, Ankara.
Dahlgren, R.A., Boettinger, J.L., Huntington, G.L., Amundson, R.G., 1997. Soil development along an elevational transect in the western Sierra Nevada, California. Geoderma, 78: 207-236.
Davies, G., 1995. Banana and plantain in the East African highlands. In: Gowen SR (ed) Bananas and Plantains: Chapman, Hall, London, UK. 493-508.
Dengiz, O., Saygın, F., İmamoğlu, A., 2019. Spatial variability of soil organic carbon density under different land covers and soil types in a sub-humid terrestrial ecosystem. Eurasian Journal of Soil Science, 8(1): 35-43.
Durak, A., Aydın, M.E., 2014. Yeşilırmak nehir teraslarında toprakların oluşumu ve sınıflandırılması.Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2(2): 98-105.
Ekberli, İ., Dengiz, O., 2017. Bazalt ana materyali ve farklı topografik pozisyonlar üzerinde oluşmuş toprakların bazı topografik ve fiziko-kimyasal özellikleri arasındaki doğrusal regresyon modellerinin belirlenmesi. Toprak Su Dergisi, 6(1): 15-27.
Everest, T., Özcan, H., 2018. Toprak verimliliğinin değerlendirilmesinde pedo-jeolojik yaklaşım. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi 5(4): 589–603.
FAO, 1990. Micronutrient, assessment at the country level: An International Study. FAO Soil Bulletin by Sillanpaa. Rome.
Hauser, E., Billings, S., 2017. Illuminating pathways of forest nutrient provision: relative release from soil mineral and organic pools. American Geophysical Union 2017 Fall Meeting, New Orleans, Louisiana, 11-15 December 2017.
Hazelton, P., Murphy, B., 2007. Interpreting soil test results. What do the numbers mean? Csiro Publishing p152, Australia.
Hızalan, E., Ünal, H., 1966. Topraklarda önemli kimyasal analizler. Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Yayın No: 278, Ankara.
Jackson, M.L., 1958. Soil Chemical Analysis. P: 498. Prentice-Hall, Inc. Englewood Cliffs, New Jersey. USA.
Kacar, B., 2009. Toprak analizleri. Nobel Yayın Dağıtım, 467s, Ankara.
KGM, 1994. Afyon ili arazi varlığı ve arazilerin tarımsal kullanma uygunluğu. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
Korkmaz, K., 2005. Kireçli toprakların fosfor durumlarının belirlenmesi ve fosfor uygulamasının mısır verimine etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 126s Adana.
Li, J., Heap, A.D., 2008. A Review of spatial ınterpolation methods for environmental scientists. Geoscience Australia, Record 2008/23, 137 pp.
Li, Z., Wang, K., Hao, M., Wu, H., 2018. An adjusted ınverse distance weighted spatial ınterpolation method. advances in computer science research. 3rd International Conference on Communications, Information Management and Network Security (CIMNS 2018), 128-132.
Lindsay, W.L., Norwell, W.A., 1978. Develepment of a DTPA Soil Test for Zn, Fe, Mn and Cu. Soils Sci. Soc. Am. J., 42: 421-428.
Moran, E.F., Brondizion, E.S., Tucker, J.M., Da Silva- Forsberg, M.C., McCracken, S., Falesi, I., 2000. Effects of soil fertility and land use on forest succession in Amazonia. Forest Ecol Manag, 139: 93–108.
Okalebo, J.R., Othieno, C.O.; Woomer, P.L.; Karanja, N.K.; Semoka, J.R.M., Bekunda, M.A., Mugendi,
D.N., Muasya, R.M., Bationo, A., Mukhwana, E.J., 2006. Available technologies to replenish soil fertility in East Africa. Nutr. Cycl. Agroecosys, 76:153-170.
Öngür, T., 1973. Sandıklı (Afyon) jeotermal araştırma bölgesine ilişkin jeolojik durum ve jeotermal enerji olanakları. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Rapor No;5520, Ankara, (yayımlanmamış).
Özdemir, N., Öztürk, E. Yakupoğlu, T., 2008. Ana materyal ve arazi kullanım şeklinin topraktaki bazı mikroelement fraksiyonlarının dağılımına etkileri, OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, Samsun, 23 (2): 92- 97.
Öztürk, A., 1981. Homa-Akdağ (Denizli) yöresinin stratigrafisi. TJK, Bülten, C24S1: 75-84.
Özyazıcı, M.A., Dengiz, O., Aydoğan, M., Bayraklı, B., Kesim, E., Urla, Ö., ... & Ünal, E., 2016. Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi tarım topraklarının temel verimlilik düzeyleri ve alansal dağılımları. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 31(2016): 136-148.
Pal, D.K., Wani, S.P., Sahrawat, K.L., Srivastava, P., 2014. Red ferruginous soils of tropical Indian environments: A review of the pedogenic processes and its implications for edaphology. Catena, 121: 260–278.
Rishirumuhirwa, T., 1997. Rôle du bananier dans le fonctionnement des exploitations agricoles sur les hauts plateaux de l’Afrique centrale. Lausanne, Thèse EPFL No. 1636. 321p.
Shepard, D., 1968. A two-dimensional interpolation function for irregularly-spaced data. Proceedings of the 1968 ACM National Conference. pp. 517–524.
Syldie, B., 2017. Crop yield potential as telltale indice of soil weathering extent and fertility status: The case of East African Highland Bananas. African Journal of Agricultural Research 12 (16): 1362- 1378.
Şenol, H., Özaytekin, H.H., Akgül, M., Alaboz, P. 2014. Yarı kurak şartlarda trakit/trakiandezit ana materyal üzerinde oluşan toprakların ayrışma oranları ve kil mineralojisine bakının etkisi. Journal of Agricultural Sciences, 20: 288-301.
Şimşek, G., 2000. Toprak oluşumu (pedogenesis) ve sınıflama ders notları. Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yayınları Ders Notu, Yayın No: 139. Erzurum.
Taşan, M., Demir, Y., 2017. Çeltik yetiştiriciliği yapılan arazilerde demir ve mangan içeriklerinin alansal dağılımının farklı enterpolasyon yöntemleri ile belirlenmesi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 32: 64-73.
Tunçay, T., Başkan, O., Bayramin, İ., Dengiz, O., Kılıç, Ş., 2018. Geostatistical approach as a tool for estimation of field capacity and permanent wilting point in semiarid terrestrial ecosystem. Archives of Agronomy and Soil Science, 64 (9): 1240-1253.
Van Wambeke, A. R., 2000. The newhall simulation model for estimating soil moisture and temperature regimes. Department of Crop and Soil Sciences. Cornell University, Ithaca, NY. USA.
Wilding, L.P., 1985. Spatial variability: Its Documentation, Accommodation and Implication to Soil Surveys, 166-194p. In D.R. Nielsen and J. Bouma (eds.). Soil Spatial Variability: Pudoc, Wageningen, Netherlands.
Wilding, L.P., Bouma, J. Goss, D.W., 1994. Impact of spatial variability on ınterpretative modelling. ın: quantitative modelling of soil forming processes R.B. Bryant, Arnold R.W. (Ed.) SSSA Special Publication Number 39, SSSA, Inc. Madison Wisconsin,USA.