Azerbaycan' ın Şirvan Bölgesinde sulanan killi bir toprağın bazı fiziksel-kimyasal parametrelerinin değişimi

Günümüzde tarım alanlarının bilinçsiz kullanımı ve ekoloji faktörlerin olumsuz etkisi sonucunda, toprakların fiziksel - kimyasal özelliklerinin optimum düzeyde olmaması ve bunların aradan kaldırılması büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmada Azerbaycan'ın kurak iklime sahip Şirvan bölgesinin sulanan topraklarının bazı fiziksel- kimyasal parametrelerinin değişimi belirlenmiştir. Toprakların pH, değişebilir Na, bazı değişebilir bazik katyonların (Na, Ca,Mg) toplamı (DKT), humus ve 0.001mm fraksiyonları arasında fonksiyonel ilişkileri bulunmuştur. Bulunan ilişkilerle bölge topraklarının söz konusu parametrelerinin tahmin edilmesi mümkün gözükmektedir. Sulanan topraklarda tuz miktarının değişimi belirlenmiş, sulanan ve ikincil tuzlanan toprakların 0-50 cm ve 0-100 cm katmanlarında $\beta$ tuzsuzlaşms (tuzlulaşma) katsayısının sırasıyla, - 0.247; - 0.196 ve - 0.043; - 0.041 olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

kurak iklim, sulanan topraklar, fizikokimyasal özellikler, tuz, katyon değiştirme kapasitesi, katyonlar, toprak özellikleri, killi topraklar

Changes in some physico-chemical parameters in irrigated clay soils of Shirvan plain Azerbaijan

Nowadays, non-optimum level of soil's physico-chemical properties, which has occurred as a result o: unconscious exploitation of agricultural fields and negative effect of ecological factors, and solution of this problem have a very big importance. In this study, variation in some physico-chemical parameters of irrigated soils in Şirvan region oi Azerbaijan Republic, which has a dry climate, has been determined. The functional relationships among soils' pH variable Na, some exshangeable bazic cations (Na, Ca, Mg), humus and 0.001mm layers have been obtained. Th( estimation of regional soils' above mentioned parameters by using the obtained relationships seems to be possible. Thf variation in salt amount of irrigated soils has been determined by obtaining - 0.247; - 0.196 and - 0.043; 0.041 values o $\beta$ coefficient of saltness or unsaltness in salt level, in 0-50cm and 0-100 cm layers of irrigated and secondary level salt] soils consecutively.

Keywords:

arid climate, irrigated soils, physicochemical properties, salt, cation exchange capacity, cations, soil properties, clay soils,

PDF

___

Akperov, İ.A., Azizov, K.Z., Mamedoy, A.İ. i Kerimova, E.Z., 1993. Promıvka poçv na fone meliorativnogo rejima. Trudı Poçvovedov Azerbajdjana, Vipusk III, Baku, s.9.
Aliyev, S.A., 1978. Ekologiya i energetika bioximiceskix proçessov prevraşeniya organiçeskogo veşestva poçv. İzdatelstvo "Elm", Baku, 355s.
Arinuşkina, Y. V., 1970. Rukovodstvo po ximiceskomu analizu poçv. Moskova, İzdatelstvo MGU, 488s.
Behbudov, A.K. i Djafarov, X.F., 1980. Meliorasiya zasolenmx zemel. Moskova, "Kolos", 240s.
Ezizov, G., 2002. Azerbaycanın şorlaşmış torpaglarmın duzlulug derecesi ve tipine göre tesnifatı.Bakı, 30s.
FAO/UNESCO, 1973. irrigation, Drainage and Salinity (eds:Kovda,V.A., Berg, C, Van Den and Hagan R.M.). Hutchinson and Co.Ltd. London.
Gedroyç, K.K., 1975. izbrannıye trudı, izdatelstvo" Hauka", Moskova, 568s.
Gülser, C, Aşkın, T. ve Özdemir, N., 2003. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kampus Topraklarının Erozyona Duyarlılıklarının Değerlendirilmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18(1), 1-6.
Gülser, C, 2003. Tarla Kapasitesi ve Devamlı Solma Noktasının Toprakların Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri ile İlişkili Pedotransfer Eşitliklerle Belirlenmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 19(3), 19-23.
Kauriçyev, İ.S., 1980.Praktikum po poçvovedeniya. Moskova, "Kolos", 272s.
Kulakovskaya,T. N.,1990. Optimizaçiya agroximiceskoy sistemi poçvennogo pitaniya rasteniy. Moskova, VO "Agropromizdat", 219s.
Mamedov,R.G., 1989. Agrofiziçeskiye svoystva pocv Azerbaydjanskoy SSR. İzdatelstvo"Elm", Baku,244s.
Memmedov, R.H., 1972. Azerbaycan torpaglarının meliorasiyası ve gübrelenmesinin esasları. 1 Azerbaycan Dövlet Neşriyyatı, Bakı, 96s.
Munsuz, N., Çaycı, G. ve Sözüdogru Ok, S., 2001. Toprak ıslahı ve düzenleyiciler (Tuzlu ve alkali toprakların ıslahı). Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Yayın No: 1518, Yardımcı ders kitabı: 471,335s.
Travnikova, L.S., 2002. Patterns of Humus Accumulation: New Data and Their interpretation. Eurasian Soil Science, pp. 832-843
Volobuyev, V.R., 1964. Ob obşey zakonomernosti v processax izmeneniya solevix zapasov v pocvax orosayemix i melioriruyemtx zemel. Pocvovedeniye, No 5,47-56.
Volobuyev, V.R., 1967. Koliçestvennıye kriterii oçenki solevogo rejima orosayemix i melioriruyemix zemel. izdatelstvo AN Azerb. SSR, Baku, 12s.
Volobuyev, V.R., 1974. Vvedeniye v energetiku poçvoobrazovaniya. izdatelstvo "Hauka", Moskova, 128s.
Zaydelman, F.R., 1987. Meliorasiya pocv. izdatelstvo Moskovskogo Universiteta, 304s.