Kızılırmak (Çankırı ) Domates Ekim Alanlarında Bulunan Böcek Türlerinin Tespiti ile Yeşilkurt [Helicoverpa armigera (Hübner) (Lepidoptera: Noctuidae)]’nın Populasyon Takibi

Kızılırmak (Çankırı)’da domates ekim alanlarında bulunan böcek türlerinin belirlenmesi ve Yeşilkurt [Helicoverpa armigera (Hübner) (Lepidoptera: Noctuidae)]’un populasyon takibi yapılarak zararlının mücadelesi için temel teşkil eden verilerin elde edilmesi amacıyla bu çalışma ele alınmıştır. Çalışmalar, 2017–2018 yıllarında yürütülmüştür. Domateslerin fide döneminde çalışmalara başlanılarak meyve hasadı süresince devam edilmiş ve araziye genellikle haftada bir kez çıkılarak gerçekleştirilmiştir. Sürvey çalışması sonucunda, Kızılırmak (Çankırı) domates ekim alanlarında 10 böcek türü [Tuta absoluta (Meyrick, 1917) (Lepidoptera: Gelechiidae); Helicoverpa armigera (Hübner), Agrotis ipsilon (Hufnagel), Agrotis segetum (Den.&Schiff.), (Lepidoptera: Noctuidae); Agriotes sp. (Coleoptera: Elateridae); Melanogryllus desertus Pall. (Orthopt: Gryllida); Gryllotalpa gryllotalpa L (Orthoptera: Gryllotalpidae); Locusta migratoria L., Oedipoda schochi Sauss. (Ortahoptera: Acridiade); Cailiptamus tenuicercis Tarb (Orthoptera: Catantopidae]’nün bulunduğu saptanmıştır. Bunlardan H. armigera ve T.absoluta’nın domatesin meyve döneminde ana zararlı; Agrotis ipsilon, Agrotis segetum, Agriotes sp., M. desertus, G. gryllotalpa’nın fide döneminde ikinci derecede zararlı olduğu anlaşılmıştır. L. migratoria, O. schochi ve C. tenuicercis’in de faunistik açıdan önemli olduğu belirlenmiştir. Populasyon takibi çalışmalarında, H.armigera kelebekleri, Feromon tuzaklarda, 10-34 gün boyunca yakalanmıştır. İlk kez yakalandıktan 30-44 gün sonra da domates meyvelerinde bulaşmalar gözlenmiştir. Buna göre, H.armigera kelebekleri, feromon tuzaklarda görülür görülmez mücadeleye başlamaları için çiftçilere uyarıda bulunulmuştur. Bu tavsiyelere uyarak zararlıya karşı zamanında koruyucu mücadele yapan üreticilerin domates meyvesindeki ortalama zararın, Ekonomik Zarar Eşiği (EZE) olan %3’ün genellikle altında kaldığı, buna uymayanların ürünlerinde ise ağır ürün kayıpları (%25-37) gözlenmiştir. Bu nedenle, sözü edilen yörede, H. armigera ve T. absoluta’nın her yıl populasyonlarının takip edilmesinin ve mücadelelerine yönelik biyo-ekolojisi ile mücadele yöntemleri üzerinde çalışılması gerektiği kanısına varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Helicoverpa armigera, Tuta absoluta, Feromon tuzak, Kızılırmak, Domates, Zararlı

PDF

___

Abbas, G., Hassan N., Farhan M., Haq I., Karar H., 2015.Effect of Selected Insecticides on Helicoverpa armigera Hubner (Lepidoptera: Noctuidae) on Tomato (Lycopersicon esculentum Miller) and Their Successful Management, Advances in Entomology, 3, 16-23.
Aktaş, H., 2001. Önemli Hububat Hastalıkları ve Sürvey Yöntemleri. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Bitki sağlığı ve Araş. Dairesi Başk., Ankara, 74 s.
Ahmed, K., Khalique, F., 2002. Forecasting Adult Populations of Helicoverpa armigera on Chickpea Using Pheromone Trap. Pakistan Journal of Biological Sciences 5(8) : 830-834.
Anonim 2008. Zirai Mücadele Teknik Talimatları. Cilt: 3. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü (TAGEM), Ankara, 332 s.
Anonim 2011. Zirai Mücadele Teknik Talimatı: Domates Güvesi Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae). Tarım Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Ankara,298 s.
Asena, N., 1972. Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Sebze Zararlıları Üzerinde Araştırmalar. Zirai Mücadele Araştırma Yıllığı, Cilt.9.
Baker, P.B., Shelton, A.M., Andala, J.T., 1982. Monitoring of diamond back moth in cabbage with pheromones. J. Econ. Entomol. , 75 : 1025-1028.
Camerona, P. J., Walker, G.P., Herman, T.J.B., Wallace, A.R., 2001. Development of Economic Thresholds and Monitoring Systems for Helicoverpa armigera (Lepidoptera: Noctuidae) in Tomatoes . journal of Economic Entomology 94(5):1104-1112.
Çobanoğlu S., Kumral, N.A., 2014. Ankara, Bursa Yalova İllerinde Domates Yetiştirilen Alanlarda Zararlı ve Faydalı Akar (Acari) Biyolojik Çeşitliliği ve Populasyon Dalgalanması. Turkish Journal of Entomology 38(2):197-214
EPPO, 2005. EPPO Datasheets on Quarantine Pests: Tuta absoluta. EPPO Bulletin 35:434-435. http://www.eppo.org, (Erişim tarihi: 18.12. 2009).
Erdoğan P., Barış A. 2005. Orta Anadolu Bölgesi Örtüaltı Domates Yetiştiriciliği Entegre Mücadele Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi. (Yayımlanmamış Tagem Projesi).
Inayatullah, M., 2007. Biological Control of Tomato Fruitworm (Helicoverpa armigera) Using Egg Parasitoid Trichogramma chilonis (Trichogrammatidae: Hymenoptera) and Chrysoperla carnea (Chrysopidae: Neuroptera). First Annual Technical Report, HEC Funded Project, 99 p.
Karsavuran Y., Zeybekoğlu Ü., Şahin F., Saygılı H., Özdemir N., 2009. Bursa İli Sanayi Domatesi Üretim Alanlarında Görülen Auchenorrhyncha (Homoptera) Türleri Üzerine Araştırmalar. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 46 (2): 117-122.
Kehat, M., Dunkelblum., E., 1990. Behavioral analysis of male Heliothis armigera (Lepidoptera: Noctuidae) moths in a flight tunnel to combinations of components identified from female sex pheromone glands. J. Insect Behav. 3:75–83.
Kehat, M., Dunkelblum, E., 1993. Sex pheromones: achievements in monitoring and mating disruption of cotton pests in Israel, Archives of Insect Biochemistry and Physiology 22(3-4): 425-431.
Pereyra P.C., Sanches N., 2006. Effect of two Solanaceous plants on developmental and population parameters of the tomato leafminer, Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae). Neotropical Entomology 35: 671-676.
Potter, D.A., Immons, G.M., 1983. Forecasting emergences and flight of the lilac borer (Lepidoptera: Sessidae) based on pheromone trapping and day-degree accuminations. Environ. Entomol.,12: 400-403.
Şimşek, Z., Kondur, Y., Kayılı, R., 2007. Çankırı İlinde Tarım Alanlarında Görülen Entomolojik Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Çankırı Araştırmaları Dergisi, Cilt:2, 287-296.
Şimşek, M. 2012. Kızılırmak (Çankırı)'da Karpuz ve Kavun Ekim Alanlarında Bulunan Böcek Türleri ile Bunların Organik Tarım Açısından Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi (Basılmamış), 216 s.
Şimşek Z., 2017. Zararlılarla Mücadelede Temel Prensipler. T.C. Çankırı Karatekin Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Entomolojisi ve Koruma Anabilim Dalı,45 s (Basılmamış).