Yüzey Araştırmaları Verileriyle Güneybatı İran-Huzistan Ramhormoz Ovası'nda Akhaimenid Dönem Yerleşimlerinin Dağılımı

İran’ın güney ve güneybatısındaki Ramhormoz bölgesi ve onun geniş ölçekli coğrafyası bugünkü modern Huzistan’nın kuzey dağlık kısmına kadar uzanmaktadır. Bölge 1948 yılına kadar arkeolojik açıdan dikkati çekmemekteydi. Halbuki bu bölge Akhaimenid döneminde Susa-Persepolis yolu üzerinde yer alması oldukça büyük öneme sahiptir. Wright ve Carter’in 1969 yılında gerçekleştirdiği yüzey araştırmaları sonucunda bu bölgenin güneybatı İran’ın ovalık ve dağlık kısımları arasında bağlantının olduğunu göstermektedir. Yeni arkeolojik veriler ve başkanlığımda gerçekleştirilen yüzey araştırmasıyla Ramhormoz ovasındaki Akhaimenid yerleşim karakteri tekrar analiz edilmiştir. Büyük nehirlerin ve verimli tarımsal araziler gibi coğrafi faktörler ile yerleşik, kırsal ve göçebe topluluklar arasındaki ilişkilerin iskana etkisi sorgulanmaya çalışılmıştır. Akhaimenid yerleşimlerinin dağılım modelinde ticari yollara yakınlık, su kaynaklarına ve meraya erişimin belirleyici olduğu tespit edilmiştir. Göçebeler için zengin meralar, yerleşikler için sulu tarım potansiyeli ve iletişim yollarına erişim, her iki yaşam biçimi için de avantaj sağlamıştır. Geç Elam Dönemi’ndeki sosyo-politik kontrol ve yerleşme modeli Akhaimenid döneminde de devam etmiştir. Yerleşim örüntüsü daha çok yollarla ilişkilidir. Yerleşmelerin konumlarını ve birbirilerine göre mesafelerini göz önüne aldığımızda Susa-Persepolis Kral Yolu güzergahındaki yerleşme sıklığının da fazla olduğu ortaya çıkar. Yol üzerinde kısa mesafelerle yerleşmeler konumlanmıştır. Bu da yolun sosyo-ekonomik avantajları nedeniyle bölgedeki iskân anlayışında belirleyici olduğunu gösterir. Akhaimenid döneminde, önceki dönemde olduğu gibi, dağların yamaçlarında ve ova kenarında yerleşmeler devam ederken, ana odağı ovanın merkezindedir. Bu dönemde, yerleşimlerin büyüklüğü artmıştır ve bu da Akhaimenid döneminde Ramhormoz ovasında nüfus artışının göstergesidir.

___

Anadolu Araştırmaları-Cover
  • ISSN: 0569-9746
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 1955
  • Yayıncı: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi