Keban Projesi: Ağın Hoşrik Mevki ve Kalecikler Kurtarma Kazılarına Yeni Bir Bakış

Öz Ağın (Elazığ), kuzeyde Kemaliye (Eğin) ile Erzincan Ovası’na, batıda da Arapkir yolu ile Malatya Ovası’na açılan önemli bir alandır. Karasu ile Murat nehirleri, Keban Barajı’nın yapımından önce Ağın’da birleşerek Fırat’ı oluşturmaktaydılar. Keban Baraj Gölü alanının doğusundaki verimli Altınova Bölgesi, büyük boyutlu ve merkez karakterli höyükleri ile diğer alanlara göre daha yoğun çalışmalara sahne olmuştur. Bununla birlikte Keban Baraj Alanının batıya açılan Ağın çevresinde daha sınırlı ölçüde çalışmalar yapılmıştır. Keban Projesi kapsamında Ağın bölgesinde 1968 ve 1972 yılları arasında Prof. Dr. Ümit Serdaroğlu başkanlığında Hoşrik Mevki, Kalecikler Höyüğü, Kilise Yazısı ve Kalaycık’ta kazılar yapılmıştır. Ancak bu kazıların buluntuları, yayınlanamadan Elazığ Müzesi depolarında kalmıştır. Bu çalışmada Kalecikler Höyüğü ve Hoşrik Mevki buluntularının ilk tanıtım ve değerlendirmesi sunulmaktadır. Bu çalışmanın sonucunda Hoşrik Mevki ile Kalecikler Höyüğü arasında tarihsel gelişim açısından tam bir benzerlikten bahsedebiliriz. Her iki yerleşim de, Elazığ-Malatya bölgesinin tarihsel sürecini paylaşmış görünmektedir. Keban Bölgesi’nin batısındaki bu merkezlerin, ne tür bir yerleşim modeli içinde yer aldığı, Yukarı Fırat Havzası yerleşimleri içindeki önemi ancak tüm malzemenin değerlendirilmesi ile mümkün olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Yukarı Fırat Havzası, Keban Projesi, Ağın, Çanak Çömlek

PDF

___

Abay, E., Die Keramik der Frühbronzezeit in Anatolien mit “Syrischen Affinitäten”, Mümster, 1997

Algaze, G., “Period IV: The Middle-Late Part of the Early Bronze Age”, Town and Country In Southeastern Anatolia, Vol. II: The Stratigraphic Sequence at Kurban Höyük, (Ed. G. Algaze), Chicago, 1990, 311-368.

Bartl, K., “Eastern Anatolia in the Early Iron Age”, Migration und Kulturtransfer, (ed. R. Eichmann- H. Parzinger), Bonn, 2001, 383-410.Bilgi, Ö., “Köşkerbaba Höyük 1981 Dönemi Kazıları”, Kazı Sonuçları Toplantısı, IV, Ankara,1983, 89-93

Bilgi, Ö., “Köşkerbaba Höyük Kazıları-1982”, Kazı Sonuçları Toplantısı, V, Ankara, 1984, 113-116

Bilgi, Ö., “Köşkerbaba Höyük Kazısı, 1979”, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Aşağı Fırat Projesi 1978-1979 Çalışmaları, Seri I-Yayın: 3, Ankara, 1987, 189-217.

Blaylock, S., R., “Iron Age Pottery from Tille Höyük, South-Eastern Turkey, Preliminary Information on the Pottery of the Iron Age”, Altertumskunde des Vorderen Orients Archäologische Studien zur Kultur und Geschichte des Alten Orients (Eds. A. Hausleiter, A. Reiche), Band 10, Münster, 1999, 263-286

Braidwood, R., J.,- Braidwood, L., S., Excavations in the Plain of Antioch I: The Earlier Assemblages Phases A-J, Chicago, 1960.

Coşkun, N., “Middle and Neo-Assyrian Periods at the Harran Plain in Southeastern Anatolia: In the Light of Survey”, 9. International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East, Basel, 9-13 June 2014, 2016, 1375-1392.

Çilingiroğlu, A. “Van-Dilkaya Höyüğü Kazıları Kapanış”, Kazı Sonuçları Toplantısı XIV- I, Ankara, 1993, 469-492

Darga, M., “Şemsiyetepe Kazıları 1981 Yılı Çalışmaları”, Kazı Sonuçları Toplantısı, IV, Ankara, 1983, 55-62

Darga, M., “Şemsiyetepe Kurtarma Kazıları 1982 Yılı Çalışmaları”, Kazı Sonuçları Toplantısı, V, Ankara, 1984, 91-96

Darga, M., “Şemsiyetepe Kazıları 1984 Yılı Çalışmaları”, Kazı Sonuçları Toplantısı, VII, Ankara, 1986, 119-129

Di Nocera, G., M., “Die Mittelbronzezeit Keramik von Arslantepe: einige Vorläufige Bemerkungen”, Between the Rivers and Over the Mountains, Archaeologica Anatolica et Mesopotamica Alba Palmieri Dedicate, (Eds. M. Frangipane, H. Hauptmann, M. Liverani, P. Matthiae, M. Mellink), Roma, 1993

Di Nocera, G., M., Arslantepe VIII, Die Siedlung Der Mittelbronzezeit von Arslantepe, Roma, 1998

Duru, R., Keban Projesi Değirmentepe Kazısı 1973, Ankara, 1979

Erdem, Ü., A., “Regional Variations in Iron Age Grooved Pottery in Eastern Anatolia”, Anatolian Iron Ages VII, (Eds. A. Çilingiroğlu- A. Sagona), 2012, 113-131.

Ertem, H., “Han İbrahim Şah Kazısı, 1970”, Keban Projesi 1970 Çalışmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Seri I-No: 3, Ankara, 1972, 75-79.

Ertem, H., “Korucutepe Kazısı, 1973”, Keban Projesi 1973 Çalışmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Seri I-No: 6, Ankara, 1979, 33-43.

Esin, U., “Tepecik Kazısı 1968 Yılı Ön Raporu”, 1968 Yaz Çalışmaları, Metin, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Seri I-No: 5, Ankara, 1970, 147-173.

Esin, U., “Tülintepe Kazısı, 1972”, Keban Projesi 1972 Çalışmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Seri I-No: 5, Ankara, 1976, 119-134.

Esin, U., (a) “Tülintepe Kazısı, 1973”, Keban Projesi 1973 Çalışmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Seri I-No: 6, Ankara, 1979, 115-127.

Esin, U., (b) “Tepecik Kazısı, 1973”, Keban Projesi 1973 Çalışmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Seri I-No: 6, Ankara, 1979, 79-95.

Esin, U., “Tepecik Kazısı, 1974”, Keban Projesi 1974-1975 Çalışmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Seri I-No: 7, Ankara, 1982, 71-119.

Esin, U., “Değirmentepe Kazısı, 1979”, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Aşağı Fırat Projesi 1978-1979 Çalışmaları, Seri I-No: 3, Ankara, 1987, 89-117.

Fischer, F., Die Hethitische Keramik Von Boğazköy, Berlin, 1963

Frangipane, M., “The Late Chalcolithic/EB I Sequence at Arslantepe. Chronological and cultural remarks from a frontier site”, Chronologies des pays du Caucase et de l’Euphrate aux IVe-IIIe millénaires. From the Euphrates to the Caucasus: Actes du Colloque d’Istanbul, 16-19 décembre 1998, 2000, 439-471.

Gates, M., H., “Dating tje Hittite Levels at Kinet Höyük: a Revised Chronology”, Strukturierung und Datierung in der hethitischen Archäologie, Voraussetzungen-Probleme-Neue Ansätze, Internationaler Workshop (İstanbul, 26-26 November 2004), Byzas 4, D. P. (Eds. Mielke, U-D. Schoop, J. Seeher), 393-311, 2006, İstanbul

Griffin, E., E., “The Middle and Late Bronze Age Pottery”, Korucutepe 3, (Ed. M. N. Van Loon), Amsterdam, 1980, 3-109

Hauptmann, H., “Norşun-Tepe Historische Geographie und Ergebnisse der Grabungen 1968/69”, Istanbuler Mitteilungen,19/20, Tübingen 1969/1970, 21-78.

Hauptmann, H., “Norşun-Tepe 1968 Kazıları Ön Raporu”, 1968 Yaz Çalışmaları, Metin, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Seri I-Yayın: I, Ankara, 1970, 103-131.

Hauptmann, H., “Norşun Tepe Kazısı, 1969”, Keban Projesi 1969 Çalışmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Seri I-No: 2, Ankara, 1971, 71-91.

Hauptmann, H., “Norşun Tepe Kazısı, 1971”, Keban Projesi 1971 Çalışmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Seri I-No: 4, Ankara, 1974, 71-83.

Hauptmann, H., “Norşuntepe Kazıları, 1972”, Keban Projesi 1972 Çalışmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Seri I-No: 5, Ankara, 1976, 41-60.

Hauptmann, H., “Norşuntepe Kazıları, 1974”, Keban Projesi 1974-1975 Çalışmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Seri I-No: 7, Ankara, 1982, 15-71.

Işıklı, M., “Erzurum Bölgesi’nde Karaz Kültürü’nün Başlangıcı Son Dönem Araştırmalarının Genel Bir Değerlendirmesi”, Doğudan Yükselen Işık Arkeoloji Yazıları, (Eds. B. Can, M. Işıklı), İstanbul, 2007, 325-350

Işıklı, M., Doğu Anadolu Erken Transkafkasya Kültürü, Çok Bileşenli Gelişkin Bir Kültürün Analizi, İstanbul, 2011

Karaca, Ö., “Pirot Höyük 1982 Kazıları”, Kazı Sonuçları Toplantısı, V, Ankara, 1984, 103-107

Konyar, E., “Old Hittite Presence in the East of the Euphrates in the Light of the Stratigraphical Data from İmikuşağı (Elazığ)”, Strukturierung und Datierung in der hethitischen Archäologie, Voraussetzungen-Probleme-Neue Ansätze, Internationaler Workshop (İstanbul, 26-26 November 2004), Byzas 4, (Eds. D. P. Mielke, U-D. Schoop, J. Seeher), 333-349, 2006, İstanbul

Korbel, G., Die Spätbronzezeitliche Kermaik von Norşuntepe, Hannover, 1985.

Koşay, H., Z., Keban Projesi Pulur Kazısı 1968-1970, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Seri III-No: 1, Ankara, 1976.

Marro, C., La Culture du Haut-Euphrate au Bronze Ancien. Essai d’interprétation ápartir de la céramique peinte de Keban (Turquie), İstanbul, 1997

Marro, C., “Eastern Anatolia in The Early Bronze Age”, The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000-323 BCE), (Eds. G. McMahon, S. Steadman), 2011, 290-307

Maziar, S., “Settlement Dynamics of the Kura-Araxes culture: An Overview of the Late Chalcolithic and Early Bronze Age in the Khoda Afarin Plain”, Paléorient, 41.1, 2015, 25-36

Müller, U. “Die eisenzeitliche Keramik des Lidar Höyük”, Altertumskunde des Vorderen Orients Archäologische Studien zur Kultur und Geschichte des Alten Orients (Eds. A. Hausleiter, A. Reiche), Band 10, Münster, 1999, 405-433.

Müller, U., “Norşuntepe and Lidar Höyük. Two Examples for Cultural Change During the Early Iron Age”, Anatolian Iron Ages V, (Eds. A. Çilingiroğlu- G. Darbyshire), Ankara, 2005, 107-114.

Özdoğan, M., Aşağı Fırat Havzası 1977 Yüzey Araştırmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Aşağı Fırat Projesi Yayınları, Seri I-No: 2, Ankara, 1977.

Özfırat, A., “A survey of Pre-classical Sites in Eastern Turkey. Fourth Preliminary Report: The East Shore of Lake Van”, Ancient Near Eastern Studies, XLIV, 2007, 113-140.

Palumbi, G., “Red-Black Pottery: Eastern Anatolian and Transcaucasian Relationships Around the Mid-Fourth Millenium B.C.”, Ancient Near Eastern Studies, 40, 2003, 80-134.

Roaf, M., Schachner, A., “The Bronze Age Transition in the Upper Tigris Region: New Information from Ziyaret Tepe and Giricano”, Anatolian Iron Ages V, (ed. A. Çilingiroğlu- G. Darbyshire), Ankara, 2005: 115-123.

Russell, H., F., Pre-Classical Pottery of Eastern Anatolia, Based on a survey by Charles Burney of sites alaong Euphrates and araund Lake Van, BAR International Series 85, 1980

Sagona, A., Sagona, C., “Excavations at Sos Höyük, 1998 to 2000 Fifth Preliminary Report”, Ancient Near Eastern Studies, XXXVII, 2000, 57-127

Schoop, U-D., “Hittite Pottery: A Summery”, Insights into Hittite History and Archaeology, H. Genz, D. P. Mielke (Eds.), Peeters, 2011, 241-275

Serdaroğlu Ü., “1969 Ağın ve Kalaycık Kazıları”, Türk Arkeoloji Dergisi, XVII-2, Ankara, 1969, 185-210

Serdaroğlu Ü., (a) “1968 Ağın ve Kalaycık Kazıları Ön Raporu”, 1968 Yaz Çalışmaları, Metin, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Seri I-Yayın: I, Ankara, 1970, 29-40.

Serdaroğlu Ü., (b) “1968 Ağın ve Kalaycık Kazıları Ön Raporu”, 1968 Yaz Çalışmaları, Şekiller, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Seri I-Yayın: I, Ankara, 1970.

Serdaroğlu Ü., “Ağın ve Kalaycık Kazıları, 1969”, Keban Projesi 1969 Çalışmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Seri I-No: 2, Ankara, 1971, 23-26.

Serdaroğlu, Ü., “Ağın ve Kalaycık Kazıları, 1970”, Keban Projesi 1970 Çalışmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Seri I-No: 3, Ankara, 1972, 7-23.

Serdaroğlu, Ü., “Ağın ve Kalaycık Kazıları, 1971”, Keban Projesi 1971 Çalışmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Seri I-No: 4, Ankara, 1974, 13-25.

Sevin, V. “Malatya-Elazığ-Bingöl İlleri Yüzey Araştırması, 1985”, Araştırma Sonuçları Toplantısı, IV, Ankara, 1986, 279-300Sevin, V., “İmikuşağı Kazıları, 1986”, Kazı Sonuçları Toplantısı, IX-1, Ankara, 1988, 299-333

Sevin, V., “The Early Iron Age in the Elazığ Region and the Problem of The Mushkians”, Anatolian Studies, 41, 1991, 87-97Sevin, V., İmikuşağı I, Ankara, 1995

Sevin, V., “İmikuşağı Kazılarının Işığında Habur Seramiğinin Kuzey Yayılımı”, XXXIV. Uluslararası Assiriyoloji Kongresi Bildiriler, Ankara, 1998, 383-393

Sevin, V., “Son Tunç/Erken Demir Çağı Van Bölgesi Kronolojisi, Kökeni Aranan Bir Devlet: Urartu”, Belleten, LXVIII, 2004, 354-386Umurtak, G., Korucutepe II, 1973-1975 Dönemi Kazılarında Bulunmuş Olan Hitit Çağı Çanak Çömleği, Ankara, 1996

Uzunoğlu, E., “İmamoğlu Kazıları 1984 Yılı Çalışmaları”, Kazı Sonuçları Toplantısı, VII, Ankara, 1986, 181-201.

Uzunoğlu, E., “Malatya-İmamoğlu Höyüğünde 1985 Yılı Kazı Çalışmaları”, Kazı Sonuçları Toplantısı, VIII, Ankara, 1987, 213-229.

Van Loon, M., “Korucu Tepe Kazısı, 1969”, Keban Projesi 1969 Çalışmaları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Seri I-No: 2, Ankara, 1971, 47-71.

Whallon, R., Sönmez, K., “Keban Su Birikim Alanı Yüzey Araştırması”, 1968 Yaz Çalışmaları, Metin, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Seri I-Yayın: I, Ankara, 1970, 1-13.

Xnkikyan, O. S. Syunik During the Bronze and Iron Ages, 2002

Yalçın, G., H., Die Karaz Keramik von Tepecik Ostanatolien, İstanbul, 2012