Seküler Geleneğin İzinde: Köprülü, Barkan ve İnalcık’ın Türk Ulus-Devleti İçin Laik Kanun Geleneği Oluşturma Çabaları

Tarihsel gerçeklere değil de siyasi ve sosyal ihtiyaçlara uygun bir şekilde kurgulanan tarihi ifade eden etno-tarihsel anlatının örneklerine Türk tarihyazımında da rastlanmaktadır. Öncülüğünü Fuad Köprülü’nün yaptığı ve öğrencileri Ömer Lütfi Barkan ile Halil İnalcık tarafından devam ettirilen, Türk devletlerinde Şer’î hukuktan ayrı seküler-siyasi bir kamu hukukunun olduğu iddiası bunun örneği olarak belirtilebilir. Yeni kurulmakta olan milli Türk devletinin seküler-siyasi bir sisteme dayanmasının tarihsel meşruiyetini sağlama amacında olan bu etno-tarih tezine göre, Türk devletlerinde seküler-siyasi bir töre-örf hukuku bulunmuş ve varlığını dini alandan özerk bir şekilde sürdürmüştür. Köprülü tarafından Durkheimcı toplumsal iş bölümü kuramına yaslanılarak temellendirilmiş olsa da aslında Durkheim’ın teorik perspektifinin en önemli kabulünün görmezden gelinmesiyle oluşturulmuş olan bu paradigmayı tartışmayı amaçlayan çalışma, Köprülü, Barkan ve İnalcık’ın Türk tarihinde din ve siyaset alanları arasında yapay bir ayrım yaparak bunu mümkün kıldıklarını savunacaktır.

In Search of Secular Tradition: Attempts to Invent Secular Law Tradition For The Turkish Nation-State by Köprülü, Barkan and İnalcık

Ethno-history narrative which is designed in accordance with political and social needs rather than historical facts, is also seen in Turkish historiography. The allegation which is secular public law is separate from Islamic law in Turkish states, led by Fuad Köprülü and continued by his students Ömer Lütfi Barkan and Halil İnalcık, is expressed as a sample of this ethno-history attitude. According to this ethno-history thesis, which aims to provide the historical legitimacy to the new Turkish nation-state based on a secular political system, there has been a secular-political custom law in the Turkish states without the influence of religious law. Even if this paradigm based on Durkheimian theory of social division of labour by Köprülü, in fact, it was created by ignoring the most important assumption of this theoretical perspective. The study will argue the fact that Köprülü, Barkan and İnalcık made this possible by making an artificial distinction between the spheres of religion and politics in Turkish history.

___

  • Akal, C. B. (1998). İktidarın Üç Yüzü. Ankara: Dost Kitabevi.
  • Akgündüz, M. (2002). Osmanlı Devletinde Şeyhülislamlık. İstanbul: Beyan Yayınları.
  • Akman, M. (1995). Osmanlı Hukukunda Kardeş Katli Meselesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi SBE.
  • Akman, M. (2007). “Örf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, https:// islamansiklopedisi.org.tr/orf#2-osmanli-devletinde (22.08.2019).
  • Arsal, S. M. (1947). Türk Tarihi ve Hukuk. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını.
  • Aydın, M. A. (2005). “Türk Hukuk Tarihçiliği”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3(5), 9-25.
  • Balandier, G. (2010). Siyasal Antropoloji. (Çev. D. Çetinkasap). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Barkan, Ö. L. (1943). XV ve XVI. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğu’nda Ziraî Ekonominin Hukukî ve Malî Esasları. Birinci Cilt: Kanunlar. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkiyat Enstitüsü Neşriyatı.
  • Barkan, Ö. L. (1975). “Türkiye’de Din ve Devlet İlişkilerinin Tarihsel Gelişimi”. Cumhuriyetin 50. Yılı Semineri. (Der. H. Bayur). Ankara: TTK Basımevi, 49-97.
  • Berktay, H. (1983). Cumhuriyet İdeolojisi ve Fuat Köprülü. İstanbul: Kaynak Yayınları.
  • Berktay, H. (1991). “Dört Tarihçinin Sosyal Perspektifi”. Toplum ve Bilim, 54-55, 19-45.
  • Divitçioğlu, S. (2006). Orta-Asya Türk Tarihi Üzerine Altı Çalışma. Ankara: İmge Kitabevi.
  • Dönmez, İ. K. (2007). “Örf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, https:// islamansiklopedisi.org.tr/orf#1 (22.08.2019).
  • Durkheim, E. (2005). Dini Hayatın İlkel Biçimleri. (Çev. F. Aydın). İstanbul: Ataç Yayınları.
  • Durkheim, E. (2014). Toplumsal İşbölümü. (Çev. Ö. Ozankaya). İstanbul: Cem Yayınları.
  • Ergin, M. (2001). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
  • Eröz, M. (1972). “Töre”. Töre Dergisi, 13, 6-10.
  • Esin, E. (1978). İslâmiyetten Önceki Türk Kültür Târîhi ve İslâma Giriş. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.
  • Gibb, H. A. R., Bowen, H. (1959). Islamic Society and the West. London: Oxford University Press.
  • Gökalp, Z. (1972). Türk Töresi. İstanbul: Akın Yayınları.
  • Gökalp, Z. (2007). “Malta Konferansları”. Ziya Gökalp, Kitaplar. (Haz. M. Fahrettin vd.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Hassan, Ü. (2009). Osmanlı: Örgüt-İnanç-Davranış’tan Hukuk-İdeoloji’ye. İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Hassan, Ü. (2015). Eski Türk Toplumu Üzerine İncelemeler. Ankara: Doğu-Batı Yayınları.
  • Heyd, U. (1984). “Eski Osmanlı Ceza Hukukunda Kanun ve Şeriat”. (Çev. S. Eroğlu). AÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 26(1), 633-652.
  • İnalcık, H. (1958a). “Osmanlı Hukukuna Giriş: Örfi-Sultani Hukuk ve Fatih’in Kanunları”. AÜ SBF Dergisi, 13(2), 102-126.
  • İnalcık, H. (1958b). “Osmanlı Padişahı”. AÜ SBF Dergisi, 13(4), 68-79.
  • İnalcık, H. (1959). “Osmanlılar’da Saltanat Veraseti Usulü ve Türk Hakimiyet Telakkisiyle İlgisi”. AÜ SBF Dergisi, 14(1), 69-94.
  • İnalcık, H. (2005a). “Türk-İslam Devletlerinde Devlet Kanunu Geleneği”. Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adâlet. (Haz. M. S. Eren). İstanbul: Eren Yayıncılık.
  • İnalcık, H. (2005b). “Şerî’at ve Kanun, Din ve Devlet”. Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adâlet. (Haz. M. S. Eren). İstanbul: Eren Yayıncılık.
  • İnalcık, H. (2005c). “Kutadgu Bilig’de Türk ve İran Siyaset Nazariye ve Gelenekleri”. Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adâlet. (Haz. M. S. Eren). İstanbul: Eren Yayıncılık.
  • İnalcık, H. (2014). Rönesans Avrupası: Türkiye’nin Batı Medeniyetiyle Özdeşleşme Süreci. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
  • Kâşgarlı Mahmud. (1940). Divanü Lügat-it Türk. (Çev. B. Atalay). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Koç, Y. (1999). “Erken Dönem Osmanlı Hukuku: Yaklaşımlar, Temel Sorunlar”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 16, 115-126.
  • Köprülü, F. (1966a). “Türk Edebiyatı’nın Menşe’i”. Edebiyat Araştırmaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Köprülü, F. (1966b). “Bahşı”. Edebiyat Araştırmaları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
  • Köprülü, F. (1994). “Ortazaman Türk Hukuki Müesseseleri: İslam Amme Hukukundan Ayrı Bir Türk Amme Hukuku Yok Mudur?”. Belleten II, 5-6, 39-72.
  • Köprülü, M. F. (2003). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Köprülü, M. F. (2005). Türk Tarih-i Dinisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Köprülüzade, M. F. (1934). Türk Dili ve Edebiyatı Hakkında Araştırmalar. İstanbul:Kanaat Kitabevi. Midilli, M. (2005). “Klasik Osmanlı Hukukundaki Şer’-Örf Ayrımına Dair Modern Tartışmalar”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 12, 33-48.
  • Ocak, A. Y. (2010). “XV.-XVI. Yüzyıllarda Osmanlı Resmi İdeolojisi ve Buna Muhalefet Problemi”. Türkiye Sosyal Tarihinde İslamın Macerası. İstanbul: Timaş Yayınları.
  • Ögel, B. (1971a). Türk Mitolojisi: Kaynakları ve Açıklamaları İle Destanlar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Ögel, B. (1971b). Türk Kültürünün Gelişme Çağları I. İstanbul: Devlet Kitapları.
  • Özel, O. (2009). “Ömer Lütfi Barkan”. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Dönemler ve Zihniyetler. (Ed. Ö. Laçiner). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Roux, J. P. (1994). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. (Çev. A. Kazancıgil). Ankara: İşaret Yayınları.
  • Roux, J. P. (1999). Altay Türklerinde Ölüm. (Çev. A. Kazancıgil). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Roux, J. P. (2011). Eski Türk Mitolojisi. (Çev. M. Y. Sağlam). Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
  • Smith, A. D. (1999). Myths and Memories of The Nation. Oxford: Oxford University Press.
  • Smith, A. D. (2000). The Nation in History. Cambridge: Polity Press.
  • Smith, A. D. (2002). Küreselleşme Çağında Milletler ve Milliyetçilik. (Çev. D. Kömürcü). İstanbul: Everest Yayınları.
  • Şirin, İ. (2014). “Osmanlı’dan Günümüze Türk Akademisinin Siyasi İktidar İle Dansı”. Türkiye’de Siyasal Şiddetin Boyutları. (Der. G. Çeğin, İ. Şirin). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Tanyu, H. (1979). “Türk Töresi Üzerinde Yeni Bir Araştırma”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 23(1), 97-120.
  • Tursun Bey (1977). Tarih-i Ebu’l-Feth. (Haz. M. Tulum). İstanbul: Fetih Cemiyeti Yayını.