ESKİ MISIR'DA NİL NEHRİ VE TANRI HAPİ

Yunan nehir tanrısının adı olan “Neilos” kelimesinden gelen ve Eski Mısır yazılı kaynaklarında “Iteru” olarak geçen Nil nehri, Mısır coğrafyasının en belirgin özelliği olmasının yanı sıra dünyanın en uzun nehridir. Nehrin Mısırlıların yaşamlarının neredeyse her alanında önemli olduğu, Herodot’un “Nil Osiris'in armağanı, Mısır Nil'in armağanıdır” sözünden de anlaşılmaktadır. Nehrin Mısır toplumu için taşıdığı önemi, özellikle cenaze töreni etkinlikleri, kutlanan bayramlar ile taptıkları tanrı ve tanrıçalarda görebilmekteyiz. Bu noktada yazılı metinler ve tasvirlere göre tanrı Hapi, Hapi Atur, Hnum ve Sobek ile tanrıça Heqet, Satet ve Anuket’in Nil nehri ile ilişkili oldukları görülür. Bunlar içinde adına düzenlenen festivaller, söylenen ilahiler, sunulan adaklar ve tasvirler, Mısırlılar’ın Nil Taşkını olarak tanımladıkları tanrı Hapi’nin, diğer Nil tanrılarından daha önemli konumda olduğunu gösterir. Diğer tanrılardan Hapi Atur Nil’in cennet tanrısı, Sobek üreme ve bereketlilik, tanrı Heket ise doğurganlık ve yeniden doğuşla ilgilidir. Hnum, Satet ve Anuket ise Nil taşkınıyla bağlantılı Elefantin’in üçlü tanrı grubunu oluşturmuşlardır. Eskiçağ’da Nil Nehri’nin taşma zamanlarında düzenlenen bayramlar, Mısır’da çok uzun süre benzer şekilde kutlanmaya devam ettiyse de günümüzde bu geleneğin terk edildiği görülmektedir. Abstract The Nile river, which comes from the word "Neilos", the name of the Greek river god, and is referred to as "Iteru" in Ancient Egyptian written sources, is the longest river in the world, as well as being the most prominent feature of Egypt's geography. The fact that the river was important in almost every aspect of the lives of the Egyptians is also understood from Herodotus' saying “the Nile is the gift of Osiris, but Egypt is the gift of the Nile”. We can see the importance of the river for the Egyptian society, especially in the funeral ceremonies, celebrated holidays and the gods and goddesses they worshiped. At this point, according to the written texts and descriptions, it is seen that the gods Hapi, Hapi Atur, Hnum and Sobek and the goddesses Heqet, Satet and Anuket are related to the Nile river. Among these, the festivals held in name, the hymns sung, the offerings and the depictions show that the god Hapi, whom the Egyptians defined as the Nile Flood, was more important than the other Nile gods. Among other gods, Hapi Atur is the god of the Nile's heaven, Sobek is related to reproduction and fertility, and the god Heket is related to fertility and rebirth. On the other hand, Hnum, Satet, and Anuket formed the triple god group of Elephantin associated with the Nile flood. Although the festivals held during the flooding of the Nile in Ancient Period continued to be celebrated in a similar way in Egypt for a very long time, it is seen that this tradition has been abandoned today.

Anahtar Kelimeler:

Nil Nehri, Nil festivalleri, Hapi, Hapi Atur, Hnum, Sobek, Heket, Satet, Anuket

PDF

___

AlSayyad, N. 2019, Nile: Urban Histories on the Banks of a River. Edinburgh University Press, Edinburgh.
Ardolino, F. R. 2009, “The Mythological Significance of Happy in "Death of a Salesman", The Arthur Miller Journal, 4/1, 29-33.
Assmann, J. 2005. Death and salvation in Ancient Egypt, D. Lorton (trans.), Cornell University Press, Ithaca.
Attia, V. I. 2020. “Frogs & Toads (Goddess Hekat) in Ancient Egypt”, R. Tatomir (ed.), Pro- ceedings of the International Interdisciplinary & Transdisciplinary Conference “East West – Multitopic – Dialogue Second Edition : Bridging the Divide. Individual, Peoples, Cultures, Traditions, Mindsets, Societies Through Ages, Hyperion University of Bucharest June 7th 2019, Bucharest, 43-70.
Bard, K. A. 2007. Introduction to the Archaeology of Ancient Egypt. Blackwell Publishing Ltd., Malden.
Bonanno, M. 2016. “Some remarks about the Egyptian Creator”, Revista Mundo Antigo, 5/9, 119-36.
Brewer, E. - Teeter, E. 2011, Mısır ve Mısırlılar, N. Uzan (çev.), Arkadaş Yayınevi, Ankara.
Budge, E. A. W. 1904, The Gods of the Egyptians or Studies in Egyptian Mythology, Volume 2, Methuen & Company, London.
Christensen, W. 2009, Great Empires of the Past: Empire of Ancient Egypt, Chelsea House Publishers, United States of America.
El-Sawi, A. 1983, “The Nile – God. An Unusual Representation in the Temple of Sety I at Abydos”, Egitto e Vicino Oriente, 6, 7-13.
Foroughi, M. - Javadi, S. 2017, “Examining the Symbolic Meaning of Colors in Ancient Egyptian Painting Art and Their Origin in Environment”, Bagh-e Nazar, 14/53, 69-80.
Foster, J. L. 2001, Ancient Egyptian Literature: An Anthology, University of Texas Press, United States of America.
Gad, A. 2008, “Water Culture in Egypt”, Options Mediterranéennes, A 83, 85-96.
Gates, C. 2015, Antik Kentler: Antik Yakındoğu, Mısır, Yunan ve Roma’da Kentsel Yaşamın Arkeolojisi, B. Cezar (çev.), Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
Gilbert, G. P. (2008). Ancient Egyptian Sea Power and the Origin Maritime Forces, Sea Power Centre, Australia.
Haji Azeez Babila, M. 2015, Eski Mısır’da Sosyal Hayat ve Hukuk, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kahramanmaraş.
Hart, G. 2005, The Routledge Dictionary of Egyptian Gods and Goddesses, Taylor&Francis, London.
Hart, G. 2012, Mısır Mitleri, M. S. Türk (çev.), Phoenix Yayınevi, Ankara.
Hall, M. P. 2017, Mısırda Ruh ve Ölüm Ötesi, O. C. Hacıoğlu (çev.), Hermes Yayınları, İstanbul.
Hooke, S. H. 1995, Ortadoğu Mitolojisi: Mezopotamya, Mısır, Filistin, Hitit, Musevi, Hıristiyan Mitosları, A. Şenel (çev.), İmge Kitabevi, Ankara.
Ions, V. 1988, Egyptian Mythology, Hamlyn Publishing Group, Yugoslavia.
Jaroslav, Č. 1952, Ancient Egyptian Religion. Hutchinson’s University Library, London.
Johnston, 2020, C. L. “Conclusion: Towards a “GeoEgyptology”, T. Schneider ve C. L. Johnston (ed.), The Gift of the Nile Ancient Egypt and the Environment, Arizona, 197-214.
Jones, D. 1995, Ancient Egyptian Boats, British Museum Press, London.
Khamis, Z. 2021, “The Symbolism of Mud In Ancient Egypt”, Egyptian Journal of Archaeological and Restoration Studies, 11/2, 203-219.
Lange, K. - Hirmer, M. 1968, Egypt: Architecture, Sculpture, Painting in Three Thousand Years, Phaidon Publishers, New York.
Le Page-Renouf, P. 2016, Mısır’ın Ölüler Kitabı: Ani Papirüslerine Göre, E. Altunay (çev.), Onbir Yayınları, İstanbul.
Moret, A. 1996, The Nile and Egyptian Civilization, R. T. Clark (trans.), Routledge, London.
Nasr, Y. A. Z. 2021, “Ritual of Cutting Grain in Theban Temples: An Overview of the Concept of the Divine and Royal Fertility”, Journal of Association of Arab Universities for Tourism and Hospitality, 20/4, 189-230.
Onstine, S. 2010, “Gender and the Religion of Ancient Egypt”, Religion Compass, 4/1, 1-11.
Petrie, W. M. F. 1906, The Religion of Ancient Egypt, Archibald Constable, London.
Pinch, G. 2019, Mısır Mitolojisi: Eski Mısır Tanrıları, Tanrıçaları ve Mitleri, E. Duru (çev.), Say Yayınları, İstanbul.
Prell, S. 2009, “Der Nil, seine Überschwemmung und sein Kult in Ägypten”, Studien zur Altägyptischen Kultur 38, 211-257.
Quirke, S. 2015, Exploring Religion in Ancient Egypt, Wiley Blackwell, United Kingdom.
Rice, M. 2003, Egypt’s Making.The Origins of Ancient Egypt 5000–2000BC, Routledge, New York.
Ruiz, A. 2001, The Spirit of Ancient Egypt, Algora Publishing, New York.
Said, R. 2013, The River Nile: Geology, Hydrology and Utilization, Pergamon Press, Tokyo.
Sales, J. das C. 2012, “Divine Triads of Ancient Egypt”, Hathor: Studies of Egyptology, 1, 115-135.
Schlögl, H. A. 2019, Eski Mısır: Kraliçe Kleopatra’nın İntiharına Dek Dört Bin Yıl, F. Gürbüz-Gerhold (çev.), Alfa Basım Yayım Dağıtım, İstanbul.
Silverman, D. P. 1991, “Divinity and Deities in Ancient Egypt”, B. E. Shafer (ed.), Religion in Ancient Egypt: Gods, Myths, and Personal Practice, Ithaca, 7-87.
Sullivan, R. 2001, “Deformity - A Modern Western Prejudice with Ancient Origins”, Proceedings of the Royal College of Physicians of Edinburgh, 31, 262-266.
Swetnam-Burland, M. 2009, “Egypt Embodied: The Vatican Nile”, American Journal of Archaeology, 113, 439-457.
Teeter, E. 2011, Religion and Ritual in Ancient Egypt, Cambridge University Press, New York.
Tristant, Y., - Midant-Reynes, B. 2011.” The Predynastic Cultures of the Nile Delta”, E. Teeter (ed.), Before the Pyramids. The Origins of Egyptian Civilization, Chicago, 45-54.
Van de Mieroop, M. 2019, Eski Mısır Tarihi, A. O. Bozkurt (çev.), Homer Kitabevi, İstanbul.
Vercoutter, J. 2016, Eski Mısır, E. Çaykara (çev.), İletişim Yayınları, İstanbul.
Vittozzi, G. C. 2017, “Androgny and Fecundity: Some Features of the Aegyptiaca Around the Mediterranean”, Journal of Ancient Egyptian Interconnections, 15/1, 33-41.
Wilfong, T. G. 2013, Life, Death and Afterlife in Ancient Egypt: The Djehutymose Coffin in the Kelsey Museum of Archaeology, Kelsey Museum Publication, Michigan.
Wilkinson, T. 2010, The Rise and Fall of Ancient Egypt, Random House Publishing Group, New York.
Wilkinson, R. H. 2016, Eski Mısır’ın Bütün Tanrı ve Tanrıçaları, A. F. Yıldırım (çev.), Alfa Basım Yayım Dağıtım, İstanbul.
Yıldırım, E. 2019a, Nil’in Tanrı Kralları, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
Yıldırım, E. 2019b, “Eski Mısır’daki Memfis Teolojisine Göre Yaratılış Anlayışı ve Tanrısal Hiyerarşinin Düzenlenmesi”, Milel ve Nihal, 18/2, 239-263.
Yiğit, T. 2019, Eski Mısır Tarihi, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.