83 NUMARALI RUMELİ AHKÂM DEFTERİNE GÖRE TIRHALA SANCAĞI (1859-1861)

Ahkâm Defterleri olarak bilinen ve 1742-1908 yılları arasında eyaletlere göre tasnif edilen defter çeşidi, Osmanlı ahalisinin şikâyetleri üzerine çıkan padişah hükümlerinden oluşmaktadır. Osmanlının adalet prensibini en iyi şekilde yansıtan bu defter serilerinden bir bölgenin idarî, sosyal, iktisadî, hukukî ve hatta tarımsal vaziyeti hakkında önemli bilgiler edinmek mümkündür. Rumeli bölgesine ait olmak üzere, 1742-1908 yılları arasına tarihli toplam 85 adet Ahkâm Defteri bulunmaktadır. Bu çalışmada T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, Osmanlı Arşivi’nde A.{DVNS.AHKR.d fonunda kayıtlı olan ve 1859-1861 yıllarına ait hükümleri ihtiva eden 83 numaralı Rumeli Ahkâm Defteri incelenmiş ve Tırhala Mutasarrıflığı’na ait hükümler analiz edilmiştir. Bu hükümler genelde miras anlaşmazlıkları, borç meseleleri, arazi gaspı gibi şikâyet konularını içermektedir. Bu çalışmada, XIX. yüzyılın ikinci yarısında Tırhala Mutasarrıflığındaki mülkî ve adlî erkân, adlî birimler, mahkemelerin mahiyeti ve hukukun işleyişi hakkında önemli değerlendirmeler bulunmaktadır. Makalenin, hukuk ve iktisat tarihi yanında idare tarihi ile sosyal tarih çalışmalarına da katkı sunacağı kanaatindeyiz. Makalede arşiv kaynaklarına ek olarak akademik eserlerden de yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Tırhala, Golos, Hüküm, Mahkeme, Naip

TRIKALA SANJAK ACCORDING TO RUMELIA AHKÂM REGISTER NO. 83, (1859-1861)

This book, known as Ahkâm Registers and sorted according to the provinces between 1742 and 1908, consists of the hukums (rescripts / commands) of the sultan who ascended the throne upon the complaints of the Ottoman people. It is possible to get important information about the administrative, social, economic, legal, and even agricultural condition of a region from these book series that reflect the Ottoman's principle of justice in the best manner. There are 85 Ahkâm Registers in total, dated between 1742 and 1908, belonging to the Rumelia region. In this study, Rumelia Ahkâm Register numbered 83, registered in the A.{DVNS.AHKR.d fund of Ottoman Archives, the Republic of Turkey Presidential State Archives, and including the provisions of the years 1859 and 1861, has been examined, and the hukums of the Trikala Governorship have been analyzed. These hukums generally include complaints such as inheritance disputes, debt issues, land grabbing. In this study, there are significant evaluations about the civilian and judicial administrations, judicial units, the nature of the courts, and the functioning of the law in the Trikala Governorate in the second half of the XIX century. We consider that this paper will contribute to the history of administration and social history in addition to the history of law and economics. In addition to archival sources, academic works were also used in the article.

Keywords:

Trikala, Volos, Court, Hukum (Rescript / Command), Naip (Regent).,

PDF

___

Osmanlı Arşivi (BOA) Belgeleri Bâb-ı Asafî Rumeli Ahkâm Defterleri (BOA. A.{DVNS.AHKR.d.), Numara: 83.
Sadaret Divan Kalemi Evrakı (BOA. A.} DVN. 77 / 73).
Kitap ve Makaleler Akdağ, M. (2010). Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Apaydın, Y. (2001). Karz. TDV İslâm Ansiklopedisi 24. (520-525). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Bardakoğlu, A. (1995). Ferâğ. TDV İslâm Ansiklopedisi 12. (351-354). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Bardakoğlu, A. (1996). Gabn. TDV İslâm Ansiklopedisi 13. (268-273). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Barkan, Ö. L. (1940). Türk Toprak Hukuku Tarihinde Tanzimat ve 1274 (1858) Tarihli Arazi Kanunnamesi. Tanzimat I. 321-421. İstanbul: Maarif Vekâleti Yayınları.
BOA Rehberi (2017). Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi. İstanbul: T. C. Devlet Arşivlerin Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları.
BOA. Arazi Kanunnamesi (2014). Tanzimat Sonrası Arazi ve Tapu. İstanbul: T. C. Devlet Arşivlerin Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları.
Bozkurt, F. (2013). “Osmanlı Dönemi Tereke Defterleri ve Tereke Çalışmaları”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 11 (22), 193-229.
Bozkurt, G. (2010). Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Cin H. (2019). Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması. Ankara: Berikan Yayınları.
Cin H. ve A. Akgündüz (2017). Türk Hukuk Tarihi. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları.
Çadırcı, M. (2013). Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Dönmez, İ. K. (2006). Murâbaha. TDV İslâm Ansiklopedisi 31. (148-152). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Efe, A. (2011). “İslâm Miras Hukukunda Kadın-Erkek Hisselerinin Farklı Oluşu Üzerine Bir Değerlendirme”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, 18, 157-168.
Ekinci E. B. (2017). Osmanlı Mahkemeleri Tanzimat ve Sonrası. İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
Emecen, F. M. (2005). “Osmanlı Divanının Ana Defter Serileri: Ahkâm-ı Mîrî, Ahkâm-ı Kuyûd-ı Mühimme ve Ahkâm-ı Şikâyet”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 3 (5), 107-139.
İpşirli, M. (2003). Medresetü’l-Kudât. TDV İslâm Ansikopedisi 28. (343-344). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
İpşirli, M. (2006). Osmanlılarda Nâiblik. TDV İslâm Ansiklopedisi 32. (312-313). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Konan, B. (2015). “Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumuna İlişkin Bir Değerlendirme”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 64 (1), 171-194.
Küçük, C. (1999). Osmanlı Devleti’nde Millet Sistemi. Osmanlı 4. (208-216). (Ed. G. Eren). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Kütükoğlu, M. S. (1998). Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplopmatik). İstanbul: Kubbealtı Yayınaları.
Kütükoğlu, M. S. (2006). Mühimme Defteri. TDV İslâm Ansiklopedisi 31. (520-523). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Oğuz, M. ve A. Akgündüz (1998). TDV İslâm Ansiklopedisi 18. (446-450). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Ortaylı, İ. (2001). Osmanlı Devleti’nde Kadı. TDV İslâm Ansiklopedisi, 24. (69-73). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Örenç, A. F. (2006). Mutasarrıf. TDV İslâm Ansiklopedisi 31. (377-379). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Pakalın, M. Z. (1983). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü 2. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Pamuk, Ş. (2013). Osmanlı -Türkiye İktisadî Tarihi 1500-1914. İstanbul: İletişim Yayınları.
Sahillioğlu, H. (1988). Ahkâm Defteri. TDV İslâm Ansiklopedisi . 1. (551). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Temelkuran, T. (1975). “Divân-ı Hümâyûn Mühimme Kalemi”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 6, 129-175.
Torun, S. F. (2012), Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye’de Sancak Yönetimi (1839-1921). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi.
Turan, M. F. (2015). “İslâm Hukuku Açısından Yıkıcı Fiyat Uygulaması”. Atatürk Üniversitesi İlahiyet Fakültesi Dergisi, 43, 78-103.
Tursun Bey, (1977). Târîh-i Ebü’l-Feth. (Haz. Mertol Tulum). İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
Uğur, Y. (2010). Şer’iyye Sicilleri. TDV İslâm Ansikopedisi 39. (8-11). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilâtı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Ünal, M. A. (2017). Osmanlı Müesseseleri Tarihi. Isparta: Fakülte Kitabevi Yayınları.