RUSYA'DA VE OSMANLI'DA ASKERİ REFORMUN PARADOKSU: "ARALIKÇILAR" (DEKABRİSTLER) VE "FEDAİLER"

Tarihsel gelişimleri birçok noktada birbirlerine benzetilen Osmanlı İmparatorluğu ve Çarlık Rusyası, askeri yapıları ve ıslahatları açısından da benzerlik taşımaktadırlar. Monarşik yapıyı, Batı'nın askeri örgütlenmelerini, silahlarını ve savaş tekniklerini örnek alarak, askeri ıslahatlarla güçlendirmeye çalışan her iki devlet, Batı'nın ekonomik ve siyasal anlamdaki dönüşümünü gerçekleştiremedikleri için bu ıslahat çabalarında başarısız kalmışlardır. Düzeni tam anlamıyla değiştirmeden yapılan askeri yenilikler, bir süre sonra düzeni tehdit eden orduların ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bu noktada Osmanlı'yı askeri ıslahat çalışmalarında geç kalmakla ve Batılı olmamakla eleştiren Çarlık Rusyası, 18. yüzyılda I. Petro tarafından gerçekleştirilen reformlarla Avrupalı olduğu iddiasına sahip olsa da, 19. yüzyılda Avrupa'nın yaşadığı ekonomik dönüşümü yaşayamadığı için bu iddiası geçerliliğini kaybetmiştir. Aynı yüzyılda ülkede patlak veren Aralıkçıların isyanı, Osmanlı'daki Kuleli Vaka'sı gibi, merkezi güçlendirmek amacıyla yenilenmiş askeri yapının merkez karşıtı hareketlenmelerin odağı haline dönüştüğünü göstermektedir

THE PARADOX OF THE MILITARY REFORM IN THE RUSSIAN AND OTTOMAN EMPIRES: "THE DECEMBRISTS" AND "THE SOCIETY OF SELF- SACRIFICERS (THE FEDAIS)"

Military structures and reforms of the Ottoman Empire and the Tsardom of Russia resemble each other, as well as many aspects of their historical development. Two states worked to strengthen their monarchies with military reforms through the adaptation of West’s military institutions, weapons and war techniques. They failed in their efforts because they did not manage to perform West’s economic and political transformation. Military reforms that were made without transforming the established order literally led to the emergence of army corps threatening the established order. At this point, the Tsardom of Russia criticized the Ottoman Empire for being late in its military reformation efforts and being non-Western. However, despite the Tsardom’s claims of sharing the European identity since the reform of Petro I in the 18th century, this claim lost its validity due to the lack of any concomitant economic transformation that Europe had experienced in the 19th century. In the same century, the Decembrists’ revolt of Russia showed that the reformed military structure which had been established to strengthen the central authority became the focal point of the centrifugal movements, similar to the case of the “Kuleli Incident” in the Ottoman Empire.

PDF

___

Berkes, Niyazi (2003), Türkiye'de Çağdaşlaşma (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları), (4. Baskı).
Bilgin, Arif ve Ümit Ekin (2007), “Bir Kimliğin Dönüşümü: 'Asker'likten 'AskerEsnaf'lığa”, Akademik İncelemeler, 2 (1): 215-229.
Burak, Begüm (2011), “Osmanlı'dan Günümüze Ordu-Siyaset İlişkileri”, History Studies, 3 (1): 45-67.
Cherniavsky, Michael (1966), “The Old Believers and the New Religion”, Slavic Review, 25 (1): 1-39.
Çetin, Mehmet ve Recep Kök (2015), “Askeri Devrim Bağlamında Batı Savaş Lojistiğinin Tarihsel Gelişimi”, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3 (4): 1-25.
Dillon, Michele (2010), Introduction to Sociological Theory – Theorists, Concepts, and Their Applicability to the Twenty-First Century (Sussex: WileyBlackwell).
Doğan, Mehmet (2014), "Osmanlı İmparatorluğu'nda Esnaf Yeniçeriler", Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 31 (1): 137-152.
Dukes, Paul (2013), The Making of Russian Absolutism 1613-1801 (New York: Routledge).
Düzen, Cem (2015), Kuleli Vak'ası (Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eisenstadt, Shmuel N. (2000), “Multiple Modernities”, Daedalus, 129 (1): 1-29.
Elibol, Ahmet (2009), “Yeniçeriler ve İktidar Bağlamında Osmanlı Sisteminin Dönüşümü”, Gazi Akademik Bakış, 3 (5): 21-40.
Fangjun, Cao (2009), “Modernization Theory and China’s Road to Modernization”, Chinese Studies in History, 43 (1): 7-19.
Gerschenkron, Alexander (1962), Economic Backwardness in Historical Perspective – A Book of Essays (New York, Washington ve Londra: Frederick A. Praeger Publishers).
Gerschenkron, Alexander (1970), Europe in the Russian Mirror: Four Lectures in Economic History (Cambridge: Cambridge University Press).
Gilman, Nils (2003), Mandarins of the Future – Modernization Theory in Cold War America (Maryland: The Johns Hopkins University Press).
Goffman, Daniel (2002), The Ottoman Empire and Early Modern Europe (Cambridge: Cambridge University Press).
Haksever, Ahmet Cahit (2009), “Osmanlı'nın Son Döneminde Islahat ve Tarikatlar: Bektaşilik ve Nakşbendilik Örneği”, Ekev Akademi Dergisi, 13 (38): 39-60.
Hale, William (2003), Turkish Politics and the Military (London: Routledge).
Hammond, Vincent E. (2009), State Service in Sixteenth Century Novgorod: The First Century of the Pomestie System (Lanham: University Press of America).
Haque, M. Shamsul (1999), Restructuring Development Theories and Policies – A Critical Study (New York: State University of New York Press).
Hellie, Richard (1999), “Russia, 1200-1815”, Richard Bonney (der.), The Rise of the Fiscal State in Europe c. 1200-1815 (Oxford: Oxford University Press).
Hosking, Geoffrey (1997), Russia: People and Empire, 1552-1917 (Cambridge: Harvard University Press).
Hosking, Geoffrey (2011), Rusya ve Ruslar: Erken Dönemden 21. Yüzyıla (İstanbul: İletişim) (Çev: Kezban Acar).
İhsanoğlu, Ekmeleddin (1998), “Modernization Efforts in Science, Technology and Industry in the Ottoman Empire (18th and 19th Centuries)”, Feza Günergün ve Shigehisa Kuriyama (der.), The Introduction of Modern Science and Technology to Turkey and Japan (Kyoto: International Research Center for Japanese Studies).
İğdemir, Uluğ (1937), Kuleli Vak'ası Hakkında Bir Araştırma (Ankara: Türk Tarih Kurumu). Jiafeng, Wang (2009), “Some Reflections on Modernization Theory and Globalization Theory”, Chinese Studies in History, 43 (1): 72-98.
Jones, Mark W. (1999), Peter the Great: Linking Military Strategy to National Objectives in Imperial Russia (Alabama: Maxwell Air Force Base). Karpat, Kemal H. (1972), “The Transformation of the Ottoman State, 1789- 1908”, International Journal of Middle Eastern Studies, 3: 243-281.
Keleş, Hamza (2006), “Asakir-i Mansure-i Muhammediye Kanunnamesi”, Kastamonu Eğitim Dergisi, 14 (1): 227-240.
Kodaman, Bayram (2007), “Osmanlı Devleti'nin Yükseliş ve Çöküş Sebeplerine Genel Bakış”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16: 1-24.
Konak, İsmet (2013), “Tarih Yazımında Alternatif Bir Model: Pokrovskiy Tarih Ekolü”, Tunceli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (3): 99-118.
Kongar, Emre (2000), Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği (İstanbul: Remzi Kitabevi) (8. Baskı).
Krasinski, Henry (1876), The Cossacks of the Ukraine (New York: AMS Press). Kunt, Metin (2000), “Siyasal Tarih (1600-1789)”, Sina Akşin (der.), Türkiye Tarihi 3: Osmanlı Devleti 1600-1908 (İstanbul: Cem Yayınevi).
Kurat, Akdes Nimet (2010), Rusya Tarihi: Başlangıçtan 1917'ye Kadar (Ankara: Türk Tarih Kurumu), (5. Baskı).
Lee, Stephen J. (1993), Peter the Great (London: Routledge).
Lerner, Daniel (1968), The Passing of Traditional Society: Modernizing the Middle East (New York: Free Press).
Levy, Avigdor (1971), “The Officer Corps in Sultan Mahmud II's New Ottoman Army, 1826-1829”, International Journal of Middle Eastern Studies, 2: 21-39.
Lipset, Seymour Martin (1963), Political Man – The Social Bases of Politics (New York: Anchor Books).
Mardin, Şerif (2002), Türk Modernleşmesi: Makaleler 4 (İstanbul: İletişim) (10. Baskı).
Martin, Janet (2012), “Economic Effectiveness of the Muscovite Pomest'e System: An Examination of Estate Incomes and Military Expenses in the Mid- 16th Century”, Brian J. Davies (der.), Warfare in Eastern Europe, 1500-1800 (Leiden: Brill).
Mazour, Anatole Gregory (1961), The First Russian Revolution, 1825: The Decembrist Movement (Stanford: Stanford University Press).
Milner-Gulland, Robin ve Nikolay Dejevskiy (1993), Rusya ve Sovyetler Birliği Tarihi (İstanbul: İletişim).
Mironov, Boris (2012), The Standart of Living and Revolutions in Russia, 1700- 1917 (Oxon: Routledge).
Murphey, Rhoads (1999), Ottoman Warfare 1500-1700 (London: UCL Press). Ortaylı, İlber (2008), Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi (Ankara: Cedit Neşriyat) (2.Baskı).
Özger, Yunus (2011), “Tanzimat Sonrası Osmanlı Kara Ordusunda Emeklilik İşlemlerine Dair Yapılan Düzenlemeler ve 1881 Tarihli Tekaüt Kanunnamesinin Tahlili”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 30: 201-237.
Özkaya, Yücel (1985), XVIII. Yüzyılda Osmanlı Kurumları ve Osmanlı Toplum Yaşantısı (Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları).
Parker, Geoffrey (1996), The Military Revolution: Military Innovation and the Rise of the West, 1500-1800 (Cambridge: Cambridge University Press) (2. Baskı).
Paul, Michael C. (2004), “The Military Revolution in Russia, 1550-1682”, The Journal of Military History, 68 (1): 9-45.
Peet, Richard ve Elaine Hartwick (2015), Theories of Development – Contentions, Arguments, Alternatives (New York ve Londra: The Guilford Press).
Plokhy, Serhii (2012), The Cossack Myth: History and Nationhood in the Age of Empires (Cambridge: Cambridge University Press).
Pokrovskiy, Mihail (2002), Russkaya İstoriya Tom: 3 (Sankt-Peterburg: İzdatelstvo Poligon).
Polat, Hasan Ali (2011), “Lale Devri'nden Cihan Harbi'ne Giden Süreçte Osmanlı'daki Askeri Islahatlara Bir Bakış”, http://works.bepress.com/hasanali_polat/17/
Riasanovsky, Nicholas V. (2005), Russian Identities: A Historical Survey (Oxford: Oxford University Press).
Shaw, Stanford J. (1965), “The Origins of Ottoman Military Reform: the Nizam- ı Cedit Army of Sultan Selim III”, The Journal of Modern History, 37 (3): 291- 306.
Shaw, Stanford J. ve Ezel Kural Shaw (1977), History of the Ottoman Empire and Modern Turkey: Volume II, Reform, Revolution and Republic: The Rise of Modern Turkey 1808-1975 (Cambridge: Cambridge University Press). Snyder, Jack (1994), “Russian Backwardness and the Future of Europe”, Daedalus, 123 (2): 179-201.
Stone, David R. (2006), A Military History of Russia: From Ivan the Terrible to the War in Chechnya (London: Praeger).
Stricker, Gerd (1990), “Old Believers in the Terrritory of the Russian Empire”, Religion in Communist Lands, 18 (1): 25-51.
Şahin, Muhammet (2006), “Osmanlı Yöneticilerinde Zihniyet Değişimi ve Batılılaşmanın Başlangıcı”, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26 (3): 223-237.
Taki, Victor (2011), “Orientalism on the Margins: The Ottoman Empire under Russian Eyes”, Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History, 12 (2): 321-351.
Taylor, Brian D. (2003), Politics and the Russian Army: Civil-Military Relations, 1689-2000 (Cambridge: Cambridge University Press).
Teziç, Erdoğan (1976), 100 Soruda Siyasi Partiler: Partilerin Hukuki Rejimi ve Türkiye'de Partiler (İstanbul: Gerçek Yayınevi).
Tunalı, Ayten Can (2003), Tanzimat Döneminde Osmanlı Kara Ordusu'nda Yapılanma (1839-1876) (Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yayımlanmamış Doktora Tezi).
Uyar, Hakkı (1999), Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi (İstanbul: Boyut).
Uyar, Mesut ve Edward J. Erickson, A Military History of the Ottomans: From Osman to Atatürk (California: ABC-Clio).
Vernadsky, George (2011), Rusya Tarihi (İstanbul: Selenge).
Yaşaroğlu, Hasan (2013), “Osmanlı'da Bir Darbe ve Tahlili: Genç Osman Örneği”, Turkish Studies, 8 (7): 705-732.
Yurdaydın, Hüseyin G. (2000), “Düşünce ve Bilim Tarihi (1600-1839)”, Sina Akşin (der.), Türkiye Tarihi 3: Osmanlı Devleti 1600-1908 (İstanbul: Cem Yayınevi).
Zarinebaf, Fariba (2011), “Models: A View from the Ottoman Margin”, Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History, 12 (2): 489-499.
Ze’evi, Dror ve Ehud R. Toledano (2015), “Social Transformation and the State in the Middle East”, Dror Ze’evi ve Ehud R. Toledano (der.), Society, Law, and Culture in the Middle East: 'Modernities' in the Making (Varşova ve Berlin: De Gruyter Open Ltd.).
Zeyrek, Suat (2014), “II. Meşrutiyet Sürecinde Osmanlı Devleti'nde OrduSiyaset İlişkileri Üzerine Genel Bir Bakış”, Studies of the Ottoman Domain, 4 (6): 39-64.