Yatırım Teşvikleri ile Uluslararası Ticaret ve Doğrudan Yabancı Yatırımlar Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği (2001-2021)

Devlet teşvikleri, ulusal ekonomilerin kalkınma sürecinde uygulanan politikalar açısından önemli araçlardır. İktisadi açıdan gelişmenin en önemli faktörleri arasında uluslararası ticaret ve doğrudan yabancı yatırımlar yer almaktadır. Türkiye’de uluslararası ticaret ve doğrudan yabancı yatırım kararlarını etkileyen önemli yatırım teşvikleri uygulamaktadır. Bu doğrultuda çalışma kapsamında, yatırım teşvikleri ile uluslararası ticaret ve doğrudan yabancı yatırımlar arasındaki ilişkiler analiz edilmiştir. Analizler kapsamında veri kısıtı sebebiyle 2001-2021 yılları arasındaki çeyreklik dönem verilerine başvurulmuştur. Gerçekleştirilen eşbütünleşme analizleri sonucunda, yatırım teşvikleri ile uluslararası ticaret ve doğrudan yabancı yatırımlar arasında uzun dönemli ilişkilerin bulunduğu tespit edilmiştir. Frekans alanı nedensellik analizleri neticesinde ise, ihracattan yatırım teşviklerine doğru kısa dönemde tek yönlü bir nedensellik ilişki olduğu görülürken, yatırım teşviklerinden doğrudan yabancı yatırımlara doğru orta ve uzun dönemde tek yönlü bir nedensellik ilişkisi bulunduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Yatırım Teşvikleri, Uluslararası Ticaret, Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Türkiye

The Relationships between Investment Incentives, International Trade and Foreign Direct Investments: The Case of Turkey

Government incentives are important tools in terms of policies applied during the development of national economies. International trade and foreign direct investments are among the most important factors of economic development. Turkey applies substantial investment incentives for international trade and foreign direct investments. In this direction, the relationships between investment incentives, international trade and foreign direct investments were analyzed within the scope of the study. It is used quarterly data between 2001 and 2021 due to data constraints within the scope of the analyses. The cointegration analysis demontrates that there are long-term relationships between investment incentives, international trade and foreign direct investments. According to the result of the frequency domain causality analysis, it has been determined that there is a unidirectional causality relationship from exports to investment incentives in the short term, while there is a unidirectional causality relationship from investment incentives to foreign direct investments in the medium and long term.

Keywords:

Investment Incentives, International Trade, Foreign Direct Investments, Turkey,

PDF

___

ARAS, O. N., ÖZTÜRK, M., & ERDOĞAN, E. (2012). “Türkiye’nin Cari Açık Sorunu ve Soruna Çözüm Noktasında Yeni Yatırım Teşvik Sisteminin Değerlendirmesi”, Ekonomi Bilimleri Dergisi, 4(1): 91-104.
ATAY, A., & KARABULUT, Ş. (2017). “Türkiye’de Mali Teşvik Sistemi ve Yatırımlara Sağlanan Mali Teşviklerin Değerlendirilmesi”, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 189-202.
AYDINER, M. (2015). “Teşvik Sistemi Kapsamındaki Yatırımların İhracata ve İstihdama Etkisi: TR32 Bölgesi Üzerine Bir Değerlendirme”, Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, 4(8): 74-87.
BAŞARIR, Ç., & SARIHAN, A. Y. (2015). “The Effect of Investment Incentives and Export Credits on Country Export: The Case of Turkey”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(3): 505-518.
BATBAYLI, Ş., & ÖZARSLAN DOĞAN, B. (2021). “Ticaret Savaşlarının Ekonomik Yansımaları Üzerine Ampirik Bir Analiz: ABD-ÇİN Örneği”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1): 17-36.
BLANCHARD, E. J. (2007). “Foreign Direct Investment, Endogenous Tariffs, and Preferential Trade Agreements”, The B.E. Journal of Economic Analysis & Policy, 7(1): 1–50.
BREITUNG, J., & CANDELON, B. (2006). “Testing for Short and Long-run Causality: A Frequency-Domain Approach”, Journal of Econometrics, 132(2): 363-378.
CHO, D., & TSELMEG (2013). “The Relationship between The Investment Incentives of Monggol Government and The Investment Satisfaction of Inward DFI Companies”, International Area Studies Review, 17(2): 211-234.
CİNER, C. (2011). “Eurocurrency Interest Rate Linkages: A Frequency Domain Analysis”, International Review of Economics & Finance, 20(4): 498-505.
ÇEKİN, S. E., & NUROGLU, E. (2020). “Ticaret Savaşlarının Uluslararası Ticaret ve Reel Ekonomiye Etkisi”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 27: 73-90.
ÇEŞTEPE, H., YILDIRIM, E., & BAYAR, M. (2013). “Doğrudan Yabancı Yatırım, Ekonomik Büyüme ve Dış Ticaret: Toda-Yamamoto Yaklaşımıyla Türkiye’den Nedensellik Kanıtlar”, Akdeniz İİBF Dergisi, 13(27): 1-37.
ÇETİN, M., & ŞEKER, F. (2013). “Doğrudan Yabancı Yatırımlar ve İhracat İlişkisi: Gelişmekte Olan Ülkeler Üzerine Bir Nedensellik Analizi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(1): 121-142.
ÇİFTÇİ, H., & KOÇ, M. (2013). “İstihdamın Artan Önemi ve Teşvik Belgeli Yatırımlar Etkinlik Analizi”, 21. Yüzyılda Eğitim Ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6): 19-41.
DAĞ, M., & ÇELİK, M. (2019). “Türkiye'de Yatırım Teşvik Sisteminin Gelişimine Yönelik Dönemsel Bir Değerlendirme”, Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 5(2): 35-46.
DUNNING, J. H. (1981), International Production and the Multinational Enterprise, Allen & Unwin, London.
EKİNCİ HAMAMCI, E., & KAHREMAN, Y. (2020). “2012 Yatırım Teşvik Sistemi’nin Bölgesel Kalkınma Üzerindeki Etkisi: Erzurum’da Bir Uygulama”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 34(1): 185-213.
ENGLE, R. F., & GRANGER, C. W. (1987). “Co-integration and Error Correction: Representation, Estimation, and Testing”, Econometrica: Journal of the Econometric Society, 251-276.
GEWEKE, J. (1982). “Measurement of Linear Dependence and Feedback between Multiple Time Series”, Journal of the American Statistical Association, 77(378): 304-313.
GRANGER, C. W. J. (1969). “Investigating Causal Relations by Econometric Models and Cross-Spectral Methods”, Econometrica: Journal of the Econometric Society, 37(3): 424-438.
GREGORY, A., & HANSEN, B. (1996). “Residual-Based Tests for Cointegration in Models With Regime Shifts”, Journal of Econometrics, 70(1): 99-126.
HAZMAN, G. G., & KAYA, B. (2018). “Bölgesel Teşvik Uygulamaları İle İhracat İlişkisinin Afyonkarahisar İli Örneğinde Regresyon Analizi ile Değerlendirilmesi”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 42-57.
HOSOYA, Y. (1991). “The Decomposition and Measurement of the Interdependence between Second-Order Stationary Process”, Probability Theory and Related Fields, 88: 429-444.
İNCEKARA, A. (1995). Türkiye’de Teşvik Sistemi, İTO Yayınları, İstanbul.
KAR, M., & TATLISÖZ, F. (2008). “Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Hareketlerini Belirleyen Faktörlerin Ekonometrik Analizi”, KMU İİBF Dergisi, 10(14): 436–458.
KARAGÖZ, D. K. (2007). “Türkiye’de Doğrudan Yabancı Yatırım Girişlerini Belirleyen Faktörler: 1970 – 2005”, Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 2: 929-948.
KARAKURT, A. (2010). “Küresel Kriz Ortamında Yatırım Teşvikleri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(2): 143-164.
KURTARAN, A. (2007). “Doğrudan Yabancı Yatırım Kararları ve Belirleyicileri”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2): 367-382.
KUTBAY, H. (2020). “Vergi Teşviki Uygulamasının Yatırım Çıkışları Üzerindeki Etkisi: Gelişmekte Olan Ülkeler için Panel Veri Analizi”, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(2): 245-253.
LUO, L., YANG, Y., LUO, Y., & LIU, C. (2016). “Export, Subsidy and Innovation: China’s Stateowned Enterprises versus Privately-Owned Enterprises”, Economic and Political Studies, 4(2): 137-155.
ROMER, P. M. (1993). “Idea Gaps and Object Gaps in Economic Development”, Journal of Monetary Economics, 32(3): 543-573.
SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI (2021). Yatırım Teşvik Uygulamaları, Yatırım Teşvik Uygulamaları Rehberi, Ankara.
SARIÖZ, Y. (2006). Türkiye’de 1990 Sonrası Uygulanan Yatırım Teşvikleri ve Ekonomik Etkileri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
SEVİNÇ, H., EMSEN, Ö. S., & BOZKURT, E. (2016). “Yatırım Teşvik Politikalarının Bölgesel Belirleyicilerine Yönelik Bir Analiz: Türkiye Örneği”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1): 525-556.
STANKOV, B., MARKOV, J., & MILOSEVIC, I. (2015). “FDI by Economic Activities and lnvestment lncentives in Bulgaria and Serbia”, Management: Journal of Sustainable Business and Management Solutions in Emerging Economies, 20(77): 61-69.
STONE, S. F., & JOMINI, P. A. (2002). “Modelling FDI in a Computable General Equilibrium Framework”, B. BORA (Der.), Foreign Direct Investment: Research Issues, Routledge.
ŞEKER, A. (2018), “Teknoloji Transferinin Teknolojik Gelişim, Üretim Ve Yüksek Teknoloji Ürünlerinin İhracatı Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği”, Business & Management Studies: An International Journal (BMIJ), 6(3): 579-599.
ŞEKER, A. (2020). “Türkiye’de İhracat ve Yatırım Teşvikleri Arasındaki İlişki: ARDL Sınır Testi”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(4): 2311-2326.
TAKIM, A., & ERSUNGUR, Ş. (2018). “Türkiye’de Teşvik Sisteminin Yapısı, Sorunları Ve Etkinliği Üzerine Bir Politika Önerisi: Tek Bir Uygulamacı Kuruluş Sorunları Çözer mi?”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(3): 725-744.
TEZEL, M. (2014). Türkiye’de 1980-2010 Yılları Arasında Yatırımlara Sağlanan Teşviklerin İBBS Çerçevesinde Bölgesel ve Sektörel Dağılımı ve Bölgesel Gelişme Farkları İle İlişkisi, Bozdoğan, M. N. (Ed.), Türkiye’de Bölgesel Kalkınma ve Teşvik Politikaları, Ankara, Nobel Akademik Yayıncılık.
TUNG, S., & CHO, S. (2001). “Determinants of Regional Investment Decisions in China: An Econometric Model of Tax Incentive Policy”, Review of Quantitative Finance and Accounting, 17: 167-185.
VERNON, R. (1966), “International Investment and International Trade in the Product Cycle”, Quarterly Journal of Economics, 80: 190-207.
YAO, F., & HOSOYA, Y. (2000). “Inference on Qne-Way Effect and Evidence in Japanese Macroeconomic Data”, Journal of Econometrics, 98(2): 225-255.
YAYAR, R., & DEMİR, Y. (2012). “Bölgesel Kalkınma Ve Yatırım Teşvikleri: Tokat İlinde Bir Uygulama”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 39: 119-146.
YEUNG, H. W. (1996). “Attracting foreign investment? The Role of Investment Incentives in the ASEAN Operations of Transnational Corporations”, The Pacific Review, 9:4, 505-529.
ZIVOT, E., & ANDREWS, D. (1992). “Further Evidence on the Great Crash, the Oil Price Shock, and the Unit Root Hypothesis”, Journal of Business & Economic Statistics, 10(3): 251-270.
ZOU, D., SPENCER, B. J., & VERTINSKY, I. (2000). Strategic Trade Policy with Endogenous Choice of Quality and Asymmetric Costs, NBER Working Paper Series, Working Paper 7536, 1-46.