Pandemi Döneminde Havacılık Çalışanlarının Tutumları

Araştırma, Covid 19 pandemisinin en çok etkilediği sektörlerden biri olan havacılık sektöründe çalışanların pandemi tutumları ile ilgili olup, havacılık çalışanlarının covid anksiyetesinin tükenmişlik ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi ve bu değişkenler arasındaki ilişkide babacan liderliğin aracı rolünün tespiti amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini İstanbul ilinde görev alan havacılık çalışanları oluşturmaktadır. Değişkenler arasındaki ilişkileri tespit etmek amacıyla nicel bir araştırma gerçekleştirilmiş olup, hipotezlerin test edilmesi için Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) yaklaşımı benimsenmiştir. Yapılan testler sonucunda covid-19 anksiyetesinin tükenmişlik, işten ayrılma niyeti ve babacan liderlik üzerinde pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiş olup, babacan liderlik algısının tükenmişlik ve işten ayrılma niyeti üzerinde negatif yönlü ve anlamlı bir etkiye sahip olduğu bulgulanmıştır. Yanı sıra, babacan liderliğin Covid-19 anksiyetesi ile işten ayrılma niyeti ve tükenmişlik ilişkisine kısmi aracılık etkisi tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Covid19 Anksiyetesi, Babacan Liderlik, Tükenmişlik, İşten Ayrılma Niyeti, Sivil Havacılık

Attitudes of Aviation Employees During the Pandemic Period

This research is about the pandemic attitudes of employees in the aviation industry, which is one of the most affected sectors by the Covid 19 pandemic. In this context, it was aimed to determine the effect of covid induced anxiety of aviation employees on burnout and turnover intention and the mediating role of paternalistic leadership in the relationship between these variables. The universe of the research consists of aviation employees working in Istanbul. Quantitative research was conducted to determine the relationships between the variables, and the Structural Equation Modeling (SEM) approach was adopted to test the hypotheses. As a result of the hypothesis tests, it was determined that covid-19 anxiety has a positive and significant effect on burnout, turnover intention and paternalistic leadership. In addition, it was found that the perception of paternalistic leadership had a negative and significant effect on burnout and turnover intention. Another finding of the study was that paternalistic leadership has partial mediation effect on the relationship between Covid-19 induced anxiety, turnover intention and burnout.

Keywords:

Covid-19 Anxiety, Paternalistic Leadership, Burnout, Turnover Intention, Aviation Management,

PDF

___

AHERN, S., & LOH, E. (2020). Leadership during the COVID-19 pandemic: building and sustaining trust in times of uncertainty. BMJ Leader, leader-2020.
ABD-ELLATIF, E. E., ANWAR, M. M., ALJIFRI, A. A., & EL DALATONY, M. M. (2021). Fear of COVID-19 and its impact on job satisfaction and turnover intention among Egyptian physicians. Safety and Health at Work, 12(4), 490-495.
AHERN, S., & LOH, E. (2020). Leadership during the COVID-19 pandemic: building and sustaining trust in times of uncertainty. BMJ Leader, leader, 266-269.
AKTAS, K., DOGAN, E., & GUNGOR, H. Y. (2017). An Extensive Academic Approach to Crisis and Crisis Leadership.
ANDERSON, J. C., & GERBING, D. W. (1988). Structural equation modeling in practice: A review and recommended two-step approach. Psychological bulletin, 103(3), 411-423.
ANTONY, M. M., ROTH, D., SWINSON, R. P., HUTA, V., & DEVINS, G. M. (1998). Illness Intrusiveness in Individuals with Panic Disorder, Obsessive-Compulsive Disorder, or Social Phobia. The Journal of Nervous and Mental Disease, 186(5), 311-315.
APA. (2000). Anxiety. Washington, DC, USA. 3 4, 2022 tarihinde https://www.apa.org/topics/anxiety adresinden alındı
ASL, E. M., BOOSTANI, H., BEHROUZIAN, F., & ROSTAMI, H. (2021). The mediating role of compassion in the relationship between COVID-19 anxiety syndrome and COVID-19 burnout. Journal of Education and Health Promotion, 10.
AYCAN, Z. (2006). Paternalism. Boston, MA: Springer.
AYCAN, Z., KANUNGO, R. N., MENDONCA, M., YU, K., DELLER, J., & STAHL, G. (2000). Impact of Calture on Human Resource Management Prantices: A Ten Contry Comparison. Applies Psychology: International Review, 49(1), 192-220.
AYDIN, İ. (2021). Paternalizm. İzmir: SOBİAD Hukuk ve İktisat Araştırmaları Merkezi Yayınları.
AYTAÇ, S., & AYDIN, G. Ç. (2021). Psikolojik Sağlık, Tükenmişlik ve İşten Ayrılma Niyeti İlişkisi: Sağlık Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. SOSYO-EKONOMİK BOYUTUYLA SAĞLIK: Uluslararası Farklı Boyutlarıyla Sağlık Konferansı (ICDAH2020), (s. 1-79).
BEDI, A. (2020). A meta‐analytic review of paternalistic leadership. Applied Psychology, 69(3), 960-1008.
BİÇER, İ., ÇAKMAK, C., DEMİR, H., & KURT, M. E. (2020). Koronavirüs anksiyete ölçeği kısa formu: Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması. Anatolian Clinic the Journal of Medical Sciences, 25(Special Issue on COVID 19), 216-225.
CAPRI, B. (2013). The Turkish Adaptation of the Burnout Measure-Short Version (BMS) and Couple Burnout Measure-Short Version (CBMS) and the Relationship between Career and Couple Burnout Based on Psychoanalytic-Existential Perspective. Educational Sciences: Theory and Practice, 13(3), 1408-1417.
CHANG, C. M., HUANG, H. C., HUANG, F. M., & HSIEH, H. H. (2019). A multilevel analysis of coaches’ paternalistic leadership on burnout in Taiwanese athletes. Perceptual and Motor Skills, 126(2), 286-304.
CHAO, M. C., JOU, R. C., LIAO, C. C., & KUO, C. W. (2015). Workplace stress, job satisfaction, job performance, and turnover intention of health care workers in rural Taiwan. Asia Pacific Journal of Public Health, 27(2), 1827-1836.
CHENG, B. S., CHOU, L. F., WU, T. Y., HUANG, M. P., & FARH, J. L. (2004). Paternalistic leadership and subordinate responses: Establishing a leadership model in Chinese organizations. Asian Journal of Social Psychology, 7(1), 89-117.
CHERIZE, F. (2021, 5). Nursing Senior Thesis. The Effects of COVID-19 on Healthcare Workers: An Exploration of Burnout. California: Dominican University of California.
CHO, H. N., & KIM, S. J. (2014). Relationship of job stress, hardness, and burnout among emergency room nurses. Korean Journal of Occupational Health Nursing, 23(1), 11-19.
COŞKUN, H. H., & MAMACI, M. (2021). Pandemi Döneminde Öğretmenlerin İş Yaşamı: Covid-19 Fobisi, İşten Ayrılma Niyeti ve Psikolojik Sermaye. OPUS International Journal of Society Researches, 18(44), 7912-7934.
COTTON, J. L., & TUTTLE, J. F. (1986). Employee Turnover: a Meta-Analysis and Review with Implications for Research. Academy of Management Review, 11(1), 55-70.
CRANEY, T. A., & SURLES, J. G. (2002). Model-dependent variance inflation factor cutoff values. Quality Engineering, 14(3), 391-403.
ÇİÇEK, B. (2021). Agresif mizahın intikam niyetine etkisinde babacan liderliğin rolü. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 12(30), 365-380.
ÇİÇEK, B., & ALMALI, V. (2020). COVID-19 pandemisi sürecinde kaygı öz-yeterlilik ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişki: Özel sektör ve kamu çalışanları karşılaştırması. Electronic Turkish Studies, 15(4), 241-260.
ÇİÇEK, B., & AKTAŞ, K. (2022). The effect of social ostracism on psychological well-being: the mediating role of paternalistic leadership. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi INIJOSS, 11(1).
ÇİN ULUSAL SAĞLIK KOMİSYONU . (2020). 3 5, 2022 tarihinde Hastalık Kontrol ve Önleme Bürosu: http://www.nhc.gov.cn/xcs/zhengcwj/202001/6adc08b966594253b2b791be5c3b9467.shtml adresinden alındı
DE LOS SANTOS, J. A., LABRAGUE, L. J., & FALGUERA, C. C. (2021). Fear of COVID‐19, poor quality of sleep, irritability, and intention to quit school among nursing students: A cross‐sectional study. Perspectives in Psychiatric Care.
ERBEN, G. S., & GÜNEŞER, A. B. (2008). The relationship between paternalistic leardership and organizational commitment: İnvestigating the role of climate regarding ethics. Journal of Business Ethics, 82(4), 955-968.
ESTES, W. K., & SKINNER, B. F. (1941). Some Quantitative Properties of Anxiety. Journal of Experimental Psychology, 29(5), 390.
FALATAH, R. (2021). The impact of the coronavirus disease (COVID-19) pandemic on nurses’ turnover intention: An integrative review. Nursing Reports, 11(4), 787-810.
FARH, J. L., & CHENG, B. S. (2000). A cultural analysis of paternalistic leadership in Chinese organizations. In Management and organizations in the Chinese context (s. 84-117). içinde London: Palgrave Macmillan.
FERGUSON, K., FROST, L., & HALL, D. (2012). Predicting teacher anxiety, depression, and job satisfaction. Journal of Teaching and Learning, 8(1), 27-42.
FORNELL, C., & LARCKER, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39-50.
FREUDENBERGER, H. J. (1975). The staff burn-out syndrome in alternative institutions. Psychotherapy: Theory, Research & Practice, 12(1), 73.
GERÇEK, M. (2018). Yöneticilerin Babacan (Paternalist) Liderlik Davranışlarının Psikolojik Sözleşme Bağlamındaki Beklentileri Üzerindeki Etkilerine Yönelik Bir Çalışma . Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi , 13(2), 101-118.
GİRAY, M. D., & ŞAHİN, D. N. (2014). Liderlik stillerinin duygusal bağlılık ve işten ayrılma niyetiyle ilişkilerinde örgütsel destek algısının aracılık rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 29(73), 1.
GUIXIA, L., & HUI, Z. (2020). A study on burnout of nurses in the period of COVID-19. Psychol Behav Sci, 9(3), 31-36.
HARMAN, H. H. (1960). Modern factor analysis. Oxford, England: University of Chicago Press.
HOFSTEDE, G. (2001). Culture’s Consequences: Comparing Values, Behaviors, Institutions and Organizations Across Nations. Sage: Thousand Oaks, CA.
HOŞGÖR, H., & YAMAN, M. (2021). Tükenmişlik sendromu üzerinde covid-19 korkusunun etkisi: Hastane çalışanları örneği . 19 Mayıs Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 400-417.
HU, D., KONG, Y., LI, W., HAN, Q., ZHANG, X., ZHU, L. X., & ZHU, J. (2020). Frontline nurses’ burnout, anxiety, depression, and fear statuses and their associated factors during the COVID-19 outbreak in Wuhan, China: A large-scale cross-sectional study. E Clinical Medicine, 24, 100424.
HU, L., & BENTLER, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55.
HU, W., SU, L., QIAO, J., ZHU, J., & ZHOU, Y. (2020). COVID-19 Outbreak Increased Risk of Schizophrenia in Aged Adults. PsyChinaXiv, 1-4.
HUANG, L., & RONG LIU, H. (2020). HEmotional Responses and Coping Strategies of Nurses and Nursing College Students During COVID-19 Outbreak. MedRxiv.
IACOBUCCI, D., SALDANHA, N., & DENG, X. (2007). A meditation on mediation: Evidence that structural equations models perform better than regressions. Journal of consumer psychology, 17(2), 139-153.
IATA. (2020). Annual Review 2021. Montreal, Canada. 3 4, 2022 tarihinde https://www.iata.org/contentassets/c81222d96c9a4e0bb4ff6ced0126f0bb/iata-annual-review-2021.pdf adresinden alındı
ICAO. (2020). Doc 10144-ICAO Handbook for CAAs on the Management of Aviation Safety Risks Rekated to Covid-19. 3 5, 2022 tarihinde https://www.icao.int/safety/SafetyManagement/Doc10144/Doc%2010144.pdf adresinden alındı
JACKSON, S. E., & SCHULER, R. S. (1983). Preventing employee burnout. Personnel, 60(2), 58-68.
KAÇMAZ, N. (2005). Tükenmişlik (Bunout) Sendromu. Journal of Istanbul Faculty of Medicine, 68(1), 29-32.
KARA, E., KAYA, A., BAŞBOĞA, M. İ., GÜVEL, Ş., ÇELİK, C., & KOÇAK, B. (2020). Paternalist liderlik ve işten ayrılma niyeti üzerine bir araştırma. BMIJ, 8(4), 118-138.
KAYNAK, İ., & ÇİÇEK, B. (2021). İşe yabancılaşmanın işte var olamama ve işten ayrılma niyetine etkisinde babacan liderliğin rolü. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(22), 568-593.
KLINE, R. B. (2015). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford Publications.
KOUTSIMANI, P., MONTGOMERY, A., & GEORGANTA, K. (2019). The relationship between burnout, depression, and anxiety: A systematic review and meta-analysis. Frontiers in Psychology, 10, 284.
LEE, S. A. (2020). Coronavirus Anxiety Scale: A brief mental health screener for COVID-19 related anxiety. Death studies, 44(7), 393-401.
LERNER, E. B. (2020). Lerner, E. B., Newgard, C. D., & Mann, N. C. (2020). Effect of the Coronavirus Disease 2019 (COVID‐19) Pandemic on the US Emergency Medical Services System: A Preliminary Report. Academic Emergency Medicine, 8, 693-699.
LUCEÑO-MORENO, L., TALAVERA-VELASCO, B., GARCÍA-ALBUERNE, Y., & MARTÍN-GARCÍA, J. (2020). Symptoms of posttraumatic stress, anxiety, depression, levels of resilience and burnout in Spanish health personnel during the COVID-19 pandemic. International journal of environmental research and public health, 17(15), 5514.
MASLACH, C., SCHAUFELI, W. B., & LEITER, M. P. (2001). Job burnout. Annu. Rev. Psychol(52), 397-422.
MOBLEY, W. H., HORNER, S. O., & HOLLINGSWORTH, A. T. (1978). An evaluation of precursors of hospital employee turnover. Journal of Applied Psychology, 63(4), 408.
NAGOSKI, E., & NAGOSKI, A. (2020). Burnout: the secret to unlocking the stress cycle. New York: Ballantine Books.
NORTHOUSE, P. G. (2021). Leadership: Theory and practice. London: Sage publications.
ÖRÜCÜ, E., & ÖZAFŞARLIOĞLU, S. (2013). Örgütsel adaletin çalışanların işten ayrılma niyetine etkisi: Güney Afrika Cumhuriyetinde bir uygulama. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(23), 335-358.
ÖZCAN, E., VARDARLIER, P., KARABAY, M., KONAKAY, G., & ÇETİN, C. (2012). Liderliğin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerindeki Etkisinde Güvenin Rolü. Öneri Dergisi, 10(37), 1-13.
ÖZER, F., & YURDUN, A. (2012). Birleşme/devir alma süreci yaşayan örgütlerde paternalist liderlik tipinin işten ayrılma niyeti üzerine etkileri. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(2), 71-80.
ÖZKAN, Y. (2021, 1 4). Koronavirüs: Avrupa'da havacılık sektörünün 2020'deki kaybı 56,2 milyar euro. Lahey, Hollanda. 3 4, 2022 tarihinde https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-55528594 adresinden alındı
PETEET, J. R. (2020). COVID-19 anxiety. Journal of religion and health, 59(5), 2203-2204.
PETRIŞOR, C., BREAZU, C., DOROFTEI, M., MĂRIEȘ, I., & POPESCU, C. (2021). Association of Moral Distress with Anxiety, Depression, and an Intention to Leave among Nurses Working in Intensive Care Units during the COVID-19 Pandemic. In Healthcare Multidisciplinary Digital Publishing Institute., 9(10), 1377.
PINES, A. M., NEAL, M. B., HAMMER, L. B., & ICEKSON, T. (2011). Job burnout and couple burnout in dual-earner couples in the sandwiched generation. Social Psychology Quarterly, 74(4), 361-386.
ROBBINS, S. P. (2010). Organizational behavior. Boston: Pearson Inc.
SCHAUFELI, W. B., & BUUNK, B. P. (2003). Burnout: An overview of 25 years of research and theorizing. The handbook of work and health psychology, 2(1), 282-424.
SEVİNÇ, S. B. (2019). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Paternalist liderlik ve tükenmişlik arasındaki ilişki: Yıldırmanın aracılık etkisi. Balıkesir: Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
SİLİN, R. H. (1976). Leadership and values: The organization of large-scale Taiwanese enterprises. Harvard University Asia Center.
UNITED NATIONS. (2020, 3 13). Policy Brief: COVID-19 and the Need for Action on Mental Health. USA: United Nations. 3 4, 2022 tarihinde https://unsdg.un.org/sites/default/files/2020-05/UN-Policy-Brief-COVID-19-and-mental-health.pdf adresinden alındı
ÜNVER, S. (2021). Pandemi Döneminde Havayolu İşletmelerinde Görev Yapan Kabin Memurlarının İşgören Devir Hızına Etkisi: Türkiye ve Avrupa Sahası Örneği. 64. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği ABD: Aydın. 3 5, 2022 tarihinde http://adudspace.adu.edu.tr:8080/jspui/bitstream/11607/4411/1/3166.pdf adresinden alındı
WHITFIELD, S., MACQUARRIE, A., & BOYLE, M. (2020). Responding to a Cardiac Arrest: Keeping Paramedics Safe During the COVID-19 Pandemic. Australasian Journal of Paramedicine.
WREN, D. A. (2005). The History of Management Thought. John Wiley & Sons Incorporated.
YAKUT, E., KURU, Ö., & GÜNGÖR, Y. (2020). Sağlık Personelinin Covid-19 Korkusu ile Tükenmişliği Arasındaki İlişkide Aşırı İş Yükü ve Algılanan Sosyal Desteğin Etkisinin Yapısal Eşitlik Modeliyle Belirlenmesi. Ekev Akademi Dergisi, 83, 241-262.
YAVAŞ, Ç. M. (2021). Üniversite sınavına hazırlanan gençlerin Covid-19 korkusunun öğrencilerin tükenmişlik ve anksiyetelerine etkisi. Van Sağlık Bilimleri Dergisi, 14(1), 19-28.
YİĞİTOL, B., & BÜYÜKMUMCU, S. (2021). Covid-19 Korkusu, Kişilik Özellikleri, İş Performansı ve İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki Yordayıcı İlişkilerin İncelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 11(17), 3414-3447.
YILDIRIM, M. H., ERUL, E. E., & KELEBEK, P. (2014). Tükenmişlik İle İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişki Banka Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 6(1), 34-44.
YILDIRIM, M., & SOLMAZ, F. (2020). COVID-19 burnout, COVID-19 stress and resilience: Initial psychometric properties of COVID-19 Burnout Scale. Death Studies, 1-9.
YILDIRIM, M., ÇİÇEK, İ., & ŞANLI, M. E. (2021). Coronavirus stress and COVID-19 burnout among healthcare staffs: The mediating role of optimism and social connectedness. Current psychology, 40(11), 5763-5771.