Çalışanların Karşılanmayan Beklentileri ile İşyerine Dönük Yıkıcı Davranışları Arasındaki İlişki: Banka Çalışanları Örnekleminde bir Araştırma

Bu araştırmanın amacı, çalışanların iş yaşamı bağlamında karşılanmayan beklentilerini ifade eden psikolojik sözleşm e ihlali algısı ile onların bilinçli bir şekilde işletmeye zarar vermek amacıyla gerçekleştirdiği birtakım yıkıcı davranışları ifade etmede kullanılan sapkın işyeri davranışlarını sergileme olasılıkları arasındaki ilişkinin banka çalışanları örnekleminde incelenmesidir. Bu doğrultuda nicel bir araştırma yapılmış; anket tekniği aracılığıyla 276 kişilik bir örnekleme Psikolojik Sözleşme İhlali Algısı Ölçeği ile İşyerinde Sapkın Davranışlar Ölçeği uygulanmıştır. Ölçeklerden elde edilen veriler istatistiksel analize tabi tutulmuştur. Araştırmanın sonucu, psikolojik sözleşme ihlali algısı ile işyerinde sapkın davranışlar gösterme eğilimi arasında pozitif yönlü anlamlı korelasyon ilişkisi olduğunu göstermiştir. Ayrıca, çalışanların işyerinde sapkın davranışlar sergilemesinde psikolojik sözleşme ihlali algılarının etkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

İşyerinde Sapkın Davranışlar, Psikolojik Sözleşme İhlali, Banka Çalışanları

The Relationship between the Unmet Expectations and Disruptive Behaviors of Employees: A Research on Bank Employees

The aim of this research is to examine the relationship between the perception of psychological contract breach, which expresses the unmet expectations of the employees in the context of business life, and the probability of exhibiting deviant workplace behaviors, which express some destructive behaviors that the employees deliberately carry out to harm the enterprise, in the sample of bank employees. A quantitative study was conducted in this direction. The Psychological Contract Violation Scale and the Deviant Workplace Behaviors Scale were applied to a sample of 276 employees through the questionnaire technique. Data obtained from scales was subjected to statistical analysis. The result of the study revealed that there is a positive and significant correlation between the perception of psychological contract breach and deviant workplace behaviors. In addition, it was found that psychological contract breach perceptions have a significant effect on employees' deviant workplace behaviors.

Keywords:

Deviant Workplace Behaviors, Psychological Contract Breach, Bank Employees,

PDF

___

ADAMS, J. S. (1965), “Inequity in social exchange”, in BERKOWITZ, L. (Ed.), Advances in Experimental Social Psychology, Academic Press, New York: 267-299.
APPELBAUM, S. H., LACONI, G. D., & MATOUSEK, A., (2007), “Positive and Negative Deviant Workplace Behaviors: Causes, Impacts, and Solutions”, Corporate Governance, 5(7): 586-598.
ARGYRIS, C. (1960). Understanding Organisational Behaviour, Doresy, Homewood. AVCI, N. (2008). Konaklama işletmelerinde örgütsel öğrenme, iş tutumları ve örgütsel sapma arasındaki ilişkinin analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı, Doktora Tezi, İzmir.
AZIM, A. M., HASSAN, M. S., ZAID, D. S., & DAUD, M. A. (2020). “The Influence of Supervisor Support, Organizational Trust on Workplace Deviant Behavior: Do Psychological Contract Matter.” International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 10(2): 116-132.
BAVIK, A., & BAVIK, Y. L. (2014). “Effect of Employee Incivility on Customer Retaliation Through PCB: The Moderating Role of Moral Identity”, International Journal of Hospitality Management, 50: 66-76.
BAYIN, G., & TEREKLİ-YEŞİLAYDIN, G. (2014). “Hemşirelerde Örgütsel Sapma Davranışının Analizi: Bir Üniversite Hastanesi Örneği.” İşletme Araştırmaları Dergisi, 6(3): 81-107.
BAYRAM, N. (2009). Sosyal Bilimlerde SPSS ile Veri Analizi (2. Basım). Güven Mücellit Matbaacılık, İstanbul.
BENNETT, R. J., & ROBINSON, S. L. (2000). “Development of a Measure of Workplace Deviance”, Journal of Applied Psychology, 85(3): 349-360.
BLAU, P. (1964). Exchange and Power in Social Life, Wiley. New York.
BORDIA, P., RESTUBOG, S. L. D., & TANG, R. L. (2008) “When Employees Strike Back: Investigating Mediating Mechanisms Between Psychological Contract Breach and Workplace Deviance”, Journal of Applied Psychology 93(5): 1104–1117.
BUT, S., & ATIF, M. (2014). “The Effect of Distributive Injustice on Organizational Deviance: The Mediating Role of Psychological Contract Rreach.” Journal of Applied Environmental Biological Sciences, 4, 198-204.
CHAO, J. M., CHEUNG, F. Y., & WU, A. M. (2011). “Psychological Contract Breach and Counterproductive Workplace Behaviors: Testing Moderating Effect of Attribution Style and Power Distance”, The International Journal of Human Resource Management, 22(4): 763-777.
CONWAY, N., & BRINER, R. B. (2009). “Fifty Years of Psychological Contract Research: What do We Know and What are the Main Challenges?” International Review of Industrial and Organizational Psychology, 24: 71-130.
COYLE-SHAPIRO, J., & KESSLER, I. (2000). “Consequences of the Psychological Contract for the Employment Relationship: A Large-scale Survey.” Journal of Management Studies, 37(7): 903–930.
COYLE-SHAPIRO, J. A. M., PEREIRA COSTA, S., DODEN, W., & CHANG, C. (2019). “Psychological Contracts: Past, Present, and Future.” Annual Review of Organizational Psychology and Organizational Behavior, 6: 145-169.
ÇAKMUR, H. (2012). “Araştırmalarda Ölçme- Güvenilirlik – Geçerlilik.” TAF Preventive Medicine Bulletin, 11(3): 339-344.
ÇOKLUK, Ö., ŞEKERCİOĞLU, G., & BÜYÜKÖZTÜRK, Ş. (2010). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik: SPSS ve Lısrel Uygulamaları (1. Basım). Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara.
DEMİR, M. (2009). Konaklama işletmelerinde duygusal zekâ, örgütsel sapma, çalışma yaşamı kalitesi ve işten ayrılma eğilimi arasındaki ilişkinin analizi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı Doktora Tezi, İzmir.
DEVELLIS, R. F. (2003). Scale Development: Theory and Applications, Sage Publications, Thousand Oaks, CA.
ETODIKE, C. N., JOE-AKUNNE, C. O., & OBIBUBA, I. M. (2020). “Employee Deviance as By-Product of Psychological Contract: The Moderating Effects of Power Distance Among Employees in Insurance Companies in Nigeria.” Asian Journal of Arts & Social Sciences, 10(4): 44-54.
FETTAHLIOĞLU, Ö. O. (2015). “Kurumsal İtibar Yönetiminin Psikolojik Sözleşme İhlali ile Üretkenlik Karşıtı Davranışlar İlişkisinde Düzenleyici Etkisi.” Eurasian Academy of Sciences Social Sciences Journal, 4(1): 132–149.
FIDAR., PACIELLO, M., TRAMONTANO, C., FONTAINE, R. G., BARBARANELLI, C., & FARNESE, M. L. (2015). “An Integrative Approach to Understanding Counterproductive Work Behavior: The Roles of Stressors, Negative Emotions, and Moral Disengagement.” Journal of Business Ethics, 130(1): 131–144.
FOX, A. (1974). Beyond Contract. Work, Power and Trust Relations, Faber & Faber, London.
GRIEP, Y., & VANTILBORGH, T., (2018). “Let's Get Cynical about This! Recursive Relationships between Psychological Contract Breach and Counterproductive Work Behaviour.” Journal of Occupational and Organizational Psychology, 91(2): 421-429.
GRIEP, Y., VANTILBORGH T., & JONES, S. K. (2020). “The Relationship between Psychological Contract Breach and Counterproductive Work Behavior in Social Enterprises: Do Paid Employees and Volunteers Differ?” Economic and Industrial Democracy 41(3): 727–745.
GOULDNER, A. W. (1960). “The Norm of Reciprocity.” American Sociological Review 25: 161–178.
GÜRBÜZ, S., & ŞAHİN, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık, İstanbul.
İLHAN, M., & ÇETİN, B. (2014). “LISREL ve AMOS Programları Kullanılarak Gerçekleştirilen Yapısal Eşitlik Modeli (YEM) Analizlerine İlişkin Sonuçların Karşılaştırılması.” Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 5(2): 26-42.
İYİGÜN, N. Ö. (2012). Psikolojik kontratın örgütsel sapma üzerindeki etkisi ve kişilik özelliklerinin rolü: İlaç sektöründe bir araştırma. Beta Yayıncılık, İstanbul.
İYİGÜN, N. Ö., & ÇETİN, C. (2012). “Psikolojik Kontratın Örgütsel Sapma Üzerindeki Etkisi ve İlaç Sektöründe Bir Araştırma.” Öneri Dergisi, 10 (37), 15-29.
JIANG, H., CHEN, Y., SUN, P., & YANG, J. (2017). “The Relationship Between Authoritarian Leadership and Employees’ Deviant Workplace Behaviors: The Mediating Effects of Psychological Contract Violation and Organizational Cynicism.” Frontiers in Psychology, 8: 732.
KALAYCI, Ş. (2018), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Dinamik Akademi Yayın Dağıtım.
KNIGHTS, J. A., & KENNEDY, B. J. (2005). “Psychological Contract Violation: Impacts on Job Satisfaction and Organizational Commitment Among Australian Sector Public Servants.” Applied Human Resources Management Research, 10(2): 57-72.
KOBANOĞLU, M. S., & UYGUNGİL-ERDOĞAN, S. (2022). “Psikolojik Sözleşme İhlalinin Üretkenlik Karşıtı İş Davranışlarına Etkisinde Örgütsel Sinizmin Aracı Rolü.” İktisat İşletme ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 1 (2): 179-194.
KRUMPAL, I. (2013). “Determinants of Social Desirability Bias in Sensitive Surveys: A Literature Review.” Quality & Quantity, 47(4): 2025-2047.
LESTER, S., TURNLEY, W., BLOODGOOD, J., & BOLINO, M. (2002). “Not Seeing Eye to Eye: Differences in Supervisor and Subordinate Perceptions of and Attributions for Psychological Contract Breach.” Journal of Organizational Behavior, 23(1): 39–56.
MARTINKO, M. J., GUNDLACH, M. J., & DOUGLAS, S. C. (2002). “Toward an Integrative Theory of Counterproductive Workplace Behavior: A Causal Reasoning Perspective.” International Journal of Selection and Assessment, 10: 36-50.
NADIN, S., & CASSELL, C. (2007). “New Deal for Old? – Exploring the Psychological Contract in a Small Firm Environment.” International Small Business Journal, 25(4): 417–443.
NEWSTROM, J. W., & DAVIS, K. (2002). Organizational Behaviour (Human Behaviour at Work), 11th Edition, Mc-Graw Hill Inc, Irwin.
ÖZTÜRK, İ. (2015). İş Yaşamında Üretkenlik Karşıtı Davranışlar: Ayrımcılık ve Adaletsizlik Algıları ile Olumsuz Duyguların Etkileri, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
POLAT, M. (2020). “Psikolojik Sözleşme İhlallerinin Üretkenlik Karşıtı İş Davranışlarına Etkisi: Bir Alan Araştırması” Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1): 377-408.
PROTSIUK, O. (2019). “The Relationships Between Psychological Contract Expectations and Counterproductive Work Behaviors: Employer Perception.” Central European Management Journal, 27(3): 85-106.
ROBINSON, S. L., & BENNETT, R. J. (1995). “A Typology of Deviant Workplace Behaviors: A Multidimensional Scaling Study.” Academy of Management Journal, 38(2): 555-572.
ROBINSON, S. L., & MORRISON, E. W. (2000). “The Development of Psychological Contract Breach and Violation: A Longitudinal Study.” Journal of Organizational Behavior, 21: 525-546.
ROUSSEAU, D. M. (1995). Psychological Contracts in Organizations: Understanding Written and Unwritten Agreements, Sage, Thousand Oaks, CA.
SALHA, H., CİNNİOĞLU, H., & YAZIT, H. (2016). “Psikolojik Sözleşme İhlal Algısının Tükenmişlik Üzerine Etkisi: Yiyecek İçecek İşletmeleri Üzerine Bir Araştırma.” 17. Ulusal Turizm Kongresi, Muğla.
THOMPSON, J. A., & HART, D. W. (2006). “Psychological Contracts: A Nano-Level Perspective on Social Contract Theory,” Journal of Business Ethics, 68: 229-241.
TURNLEY, W. H., & FELDMAN, D. C. (1999). “The Impact of Psychological Violations on Exit, Voice, Loyalty, and Neglect.” Human Relations, 52 (7): 895-922.
TURNLEY W. H., & FELDMAN, D. C. (2000). “Re-examining the Effects of Psychological Contract Violations: Unmet Expectations and Job Dissatisfaction as Mediators.” Journal of Organizational Behavior, 21: 25-42.
TÜRKİYE BANKALAR BİRLİĞİ. (2020). “Banka ve Sektör Bilgileri.” https://www.tbb.org.tr/Content/Upload/istatistikiraporlar/ekler/4014/Banka_Calisan_ve_Sube_Sayilari.
YAŞLIOĞLU, M. M. (2017). “Sosyal Bilimlerde Faktör Analizi ve Geçerlilik: Keşfedici ve Doğrulayıcı Faktör Analizlerinin Kullanılması.” İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi. 46: 74-85.
YEŞİLTAŞ, M., ÇEKEN, H., & SORMAZ, Ü. (2012). “Etik Liderlik ve Örgütsel Adaletin Örgütsel Sapma Davranışları Üzerindeki Etkisi.” Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (28): 18-39.