ESKİ TÜRK HÂL SİSTEMİNDE YÖNELME-E HÂLI BARESİNDE FİKİRLERİN ÖZETİ

Türk dillerinin en eski hâllerinden biri olan yönelme-e hâlini yönelme hâlın ekine göre gelişmiş türü adlandırılır. Eski Türk yazılı anıtlarında -rı, -ri, -ra, -ar, -är -ğaru, -karu, -aru, -erü ekleri ile ifade olunan yönelme-e hâli Türk dillerinin eski dönem yazıları için karakteristik olan yönelme hâla benzese de, ondan farklıdır. Öncelikle yön hâlinin özel eki (-ğaru, -gerü) olmuştur. İstikamet hâlında olan isimler sadece hareket fiilleri ile yönetilmiştir. Yönelme hâl eki tüm isimlere, istikamet hâlinin eki mekan anlamlı isimlere artırılmıştır. Bu hâlın semantik açıdan diğer fiillerle yok, sadece hareket bildiren fiillerle yönetilmesi hareketin yönünü bildirmesiyle ilgili olarak kabul edilir. Araştırmalar, kanıtlıyor ki, -ğaru, -gerü ekleri eski yönelme hâl eki -ğa, ge, -ga, -ge, -ka, -ke ile yine yön, istikamet bildiren -ra, -ru eski yönelme hâl ekinden oluşmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Türk, yönelme-e hâli, istikamet, hâl, semantik

Summary of ideas in the orientation of the old Turkish state system and the state of e

Turkic languages one of the oldest cases orientation-direction case direction according to the state of the circumstance called the type developed. The orientation-direction carpet differs from it by its reflectors ancient Turkish written monuments -ri, -ra, -ar, -ar-taru, -karu, -aru although the typical aspect of ancient Turkic writing is still similar, First of all, the special attribute of the state of the obelisk (-aru, -geru). Only the names have been driven in the direction of movement in verbs. The aspect case is increased all names, directional caretaker spatial meaningful names this is not a semantic point of view, it is considered to be justified by the fact that the direction of movement is the direction of the action. Studies show that -ğaru, -ğərü the compiler of the ancient orientation again, the direction, the direction, –ğa, -ğe, -qa, -qe, -ka, -ke orientation -ra, -ru from the ancient orientation case.

Keywords:

Turkish orientation, status-e, direction, status, semantics,

PDF

___

Abdullayev, E. (1992). Azerbaycan dili meseleleri. Bakü.
Beşirov, K. (2018). Türk dillerinin mügayisesi: Oğuz grupu türk dillerinde morfoloji kategoriyalar. Bakü.
Demirçizade, E. (1959). “Kitabi-Dede Korkut” dastanlarının dili. Bakü, V.İ.Lenin adına APİ-nin yayını.
Halilov, Ş. (1988). “Esrarname”nin dili. Azerbaycan SSR EA., S.M.Kirov adına ADU. Elyazmalar hazinesinden. Bakü, Elm yayınevi.
Hudiyev, N. (2015). Eski türk yazılı abidelerinin dili. Bakü.
Recebli, E. (2002). Göytürk dilinin morfologiyası. Bakü.
Recebli, E., Memmedov, Y. (1993). Orhon-Yenisey abideleri. Bakü, yazıçı yayın evi.
Serebrennikov, B. A., Hacıyeva, N. (2002). Türk dillerinin mügayiseli tarihi grammatikası. AMEA. Folklor elmi-medeni merkezi. Bakü, Seda yayınevi
Şükürlü, E. (1993). Eski türk yazılı abidelerinin dili. Bakü, Maarif yayınevi
Исхаков, Ф. Г. Имя сущуствительное. ИРСГГЯ, II, морфология, Mockвa.
Малов, С. Э. (1951). Памятники дpевнетюркской письменности. Москва.
Насилов, В. М. (1960). Язык Орхоно-енисейских памятников. Москва.