GAZZÂLÎ’NİN YÖNETİM ANLAYIŞINDA, HADİS VE SÜNNET KÜLTÜRÜNÜN ETKİSİ
Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed el-Gazzâlî, Horasan vilayetinin Tus şehrinde doğdu. Kendi beldesinde, Cürcan ve Neysabur’da öğrenim gördü. Sonra Bağdat’a gitti ve Selçuklu veziri Nizamülmülk ile tanıştı. Yaşadığı dönemde Abbasi hilafeti ile Selçuklu devletinin karşılaştığı en büyük problem Şîî-İsmailî propagandaydı. Bu propagandanın merkezi, Fatımilerin kurduğu Ezher Üniversitesiydi. Gazzâlî, toplumla ilgilenen ve devlet idarecileriyle içli dışlı olan bir alimdi. Nizamülmülk onu, Nizamiye Medresesine baş müderris olarak tayin etti. Gazzâli, toplumda, siyaset, yönetim ve uluslar arası ilişkiler alanında ortaya çıkan problemlere çözüm bulmaya çalıştı. Devlet yöneticilerine yardım etti, tavsiyelerde bulundu ve –gerektiğinde- onları eleştirdi. Fıkıh, tasavvuf, kelam ve felsefe alanında bir çok eser vermiştir. Sanki o, devrinin ansiklopedisi gibiydi. Ancak Gazâli’nin eserlerini incelediğimizde, hadis alanında telif edilmiş müstakil bir kitabını görmüyoruz. O, hadislerin senedlerini zikretmez ve sıhhatine önem vermez. Hadislerden hadisçilerin değil sufilerin yaklaşımıyla yararlanır. Hadis ilmindeki eksikliğini kendisi de itiraf etmiştir. Bununla beraber onun etkisi, ilmi ve sosyal çevrelerde günümüze kadar devam etmiştir
Anahtar Kelimeler:
İmam Gazzâlî, Hadis, Yönetim, Selçuklular, Nizamülmülk
___
- Adalıoğlu, Hasan Hüseyin, “Siyasetname”, DİA., XXXVII, 304, İstanbul, 2009.
- Ahmed b. Hanbel (241/855), el-Müsned, I-VI, Amman, 2003.
- Alkan, Halûk, “Gazzâlî’de Otorite Kavramı”, İslami Sosyal Bilimler Dergisi, c.III, sy. 2, İstanbul, 1995.
- Alûsî, Ebu’l-Fadl Muhammed (1270/1854), Rûhu’l-meânî fî tefsîri’lKur’âni’l-azîm ve’s-seb’u’l-mesânî, I-XXX, Beyrut, trs.
- Âşur, Said Abdullah, “Ezher”, DİA, XII, 53, İstanbul, 1995.
- Buhârî, Muhammed b. İsmail (256/870), Sahîhu’l-Buhârî, thk: Abdulazîz b. Abdullah b. Bâz, I-VIII, Beyrut, 1994.
- Burhaneddîn el-Halebî (840/1436), el-Keşfu’l-hasîs ammen rumiye bi vad’i’hadîs, thk., Subhi es-Sâmerrâî, Beyrut, 1407.
- Çağrıcı, Mustafa, Gazzâlî, DİA, XIII, 493, , İstanbul, 1996.
- Çibuk, İsmail Hakkı, Irâkî’nin Hayatı ve el-Muğnî Adlı Eseri, (Yayım lanmamış Yüksek Lisans Tezi), Konya, 2010.
- Çubukçu, İbrahim Agâh, “Gazzâlî ve Siyaset”, Ankara Üniv. İlahiyat Fakültesi Dergisi, c.V., Ankara, 1962.
- Ebu Dâvud, Süleyman b. Eş’as (275/888), Sünenü Ebî Dâvud, I-IV, thk: Sıdkî Muhammed Cemil, Beyrut, 1414.
- Ebu’l-Ferec ibnü’l-Cevzî, Abdurrahman b. Ali (597/1201), Kitâbü’lmevzûât mine’l-ehâdîsi’l-merfûât, I-III, thk. Nureddin Boyacılar, Riyad, 1997.
- ______, el-Muntazam fî târîhi’l-mülûk ve’l-ümem, I-XVII, thk., Muhammed Abdulkadir Ata’, Mustafa A. Ata’, Beyrut, 1415.
- Gazzâlî, Muhammed b. Muhammed (505/1111), İhyâu ulûmi’d-dîn, IIV, Mısır, 1939
- ______, Kânûnu’t-te’vîl, (Mecmûatü resâili’l-İmâm el-Gazzâlî, içinde), Beyrut, 2006.
- ______, Sirru’l-alemeyn ve keşfu mâ fi’d-dareyn, thk., Muhammed Hasan, Ahmed Ferîd el-Mezîdî, Beyrut, 2003.
- ______, et-Tibru’l-mesbûk fî nasîhati’l-mülûk, Beyrut, 1409.
- İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali (852/1448), Takrîbu’t-tehzîb, I-II, thk., Halil Me’mûn, Beyrut, 2001.
- İbn Mâce, Muhammed b. Yezîd Kazvînî (273/886), Sünenü İbn Mâce, I-II, thk, Sıdkî Cemîl Attâr, Beyrut, 1415.
- İmam Malik, b. Enes (179/795), El-Muvatta‘, tlk. Saîd Lahhâm, Beyrut, 1989.
- İsnevî, Abdurrahîm (772/1370), et-Tabakâtü’ş-şâfiiyye, I-II, nşr. Kemal Yusuf el-Hût, Beyrut, 1407.
- Ma’mer b. Raşid (153/770), Kitabu’l-Câmi’, (Abdurrezzak b. Hemmam es-San’anî, el-Musannef, I-XI içinde), thk. Habîbu’’r-rahman el-A’zamî, 2. bsk., Beyrut, 1403.
- Müslim, b. Haccâc Kuşeyrî (261/875), Sahihu müslim, I-V, thk. M. Fuad Abdulbâkî, Beyrut, 1375.
- Nesaî, Ahmed b. Şuayb (303/915), Kitâbü’d-duafa’ ve’l-metrûkîn, thk., Mahmud İbrahîm Zayed, Beyrut, 1406.
- ______, Sünenü’n-nesâî, I-IX, 3. bsk., Beyrut, 1414.
- Nizamülmülk, Ebu Ali Hasan et-TûsÎ, (485/1092), Siyasetname, trc., Nurettin Bayburtlugil, İstanbul, 1981.
- Ocak, Ahmet, “Selçuklular” DİA, XXXVI, 375-376 , İstanbul, 2009.
- Seyyid, Eymen Fuad, “Fatımîler” DİA, XII, 228-231,İstanbul, 1995.
- Sümer, Faruk, “Selçuklular”, DİA, XXXVI, 365-370, İstanbul, 2009.
- Tirmizî, Muhammed b. İsa (279/892), Sünenü’t-tirmizî, I-V, thk.
- Ahmed Muhammed Şakir, Fuad Abdulbâkî, Abdulkadir İrfân Hassûne, Beyrut, 1414.
- Uysal, Muhittin, Tasavvuf Kültüründe Hadis, Konya, 2001.
- Zehebî, Muhammed b. Ahmed (748/1347), el-Kâşif fî ma’rifeti men lehu rivayetun fi’l-kütübi’s-sitte, I-III, Beyrut, 1997.
- ______, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ’, I-XXV, thk. Şuayb el-Arnaût, Beyrut, 1405, XIX, 323.
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1985
- Yayıncı: Necmettin Erbakan Üniversitesi