1982 ANAYASASINDA HÜKÜMET SİSTEMİNİN NİTELİĞİ VE BAŞKANLIK HÜKÜMETİ SİSTEMİNE GEÇİLMESİNE YÖNELİK TARTIŞMALAR ÇERÇEVESİNDE BİR DEĞERLENDİRME
Ülkemizde 31.05.2007 tarih ve 5678 sayılı Kanunla Anayasanın 102. maddesinde yapılan değişiklikle, Cumhurbaşkanının doğrudan halk tarafından seçilmesi esası kabul edilmiştir. Bu durum, mevcut hükümet sisteminde bir değişikliğin olup olmadığı tartışmalarına yol açmıştır. 1982 Anayasasının ilk şeklinde parlamenter hükümet sistemi benimsenmiş ve yetkileri artırılmış bir Cumhurbaşkanlığı makamı öngörülmüştü. 2007 yılında, 5678 sayılı Kanunla Anayasada (m.102) yapılan değişiklikle Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesi esası benimsenmiştir. 2014 yılında ise, ilk kez doğrudan halk tarafından Cumhurbaşkanı seçilmiştir. Böylece, Meclisin güvenine dayanan Bakanlar Kurulu karşısında halkın doğrudan seçtiği güçlü bir Cumhurbaşkanlığı makamı ortaya çıkmıştır. Bu durum, zorunlu olarak hükümet sisteminde bir değişikliğin olup olmadığını akla getirmektedir. Bu çalışmada, 1982 Anayasasında benimsenen hükümet sisteminin niteliği açıklanmaktadır. Hükümet sisteminin niteliği halkın doğrudan Cumhurbaşkanını seçmesine yönelik Anayasa değişikliğinin tarihi dikkate alınarak 2007 yılından önceki ve 2007 yılından sonraki dönem şeklinde incelenmektedir. Ayrıca, Meclis çoğunluğuna sahip Adalet ve Kalkınma Partisinin Türkiye'de "başkanlık hükümeti sistemi"ne geçilmesi önerisi bağlamında başkanlık hükümet sistemi ile ilgili tartışmalara da yer verilmektedir.
FORMS OF GOVERNMENT ACCORDING TO THE 1982 TURKISH CONSTITUTION AND AN EVALUATION OF THE DEBATE OVER THE INTRODUCTION OF PRESIDENTIAL SYSTEM IN TURKEY
The election of the president by public vote is introduced in Turkey with the amendment to the 1982 constitution made by the law 5678 dated May 31, 2007. Since then, whether this amendment has changed the form of government in Turkey has been the subject of a constant debate. The 1982 constitution, in its original form, adopted the parliamentary form of government but at the same time expanded the presidential power. In 2014 the president was elected by public vote for the first time. As a result, what has been emerged is a Council of Ministers which rely on parliamentary majority and a powerful president who is elected by popular vote. This necessarily brings to mind whether a change in the form of government has taken place. This study analysis the form of government that was enacted by the 1982 constitution. Given that the amendment to the constitution was made in 2007, the kind of government in Turkey is analyzed in two distinctive periods, namely before 2007 and after 2007. In addition, this article deals with the debate about the presidential system in Turkey as the ruling Justice and Development Party has proposed the introduction of the presidential system.
___
- Aldıkaçtı, Orhan, Anayasa Hukukumuzun Gelişmesi ve 1961 Anayasası, 3. B., Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1978.
- Batum, Süheyl, "Siyasal Rejimler ve Türkiye'deki Arayışlar", Uluslararası Anayasa Hukuku Kurultayı, Türkiye Barolar Birliği, 9-13 Ocak 2001, Ankara, s. 349-359.
- Duran, Lütfi, "Türkiye'nin Siyasî Rejimi", Yeni Gündem, 16-31 Mayıs 1985.
- Duverger, Maurice, "A New Political System Model: Semi-Presidential Government", Parliamentary Versus Presidential Government, (ed. Arend Lijphart), Oxford University Press, 1992, s. 142-149.
- Ekşi, Oktay, "Türkiye'de Eskiyen Nedir?", Hürriyet Gazetesi, 16.05.1998, _____http://www. hurriyet.com.tr/turkiyede-eskiyen-nedir-39019240>, 01.11.2016.
- Epstein D. Leon, "Parliamentary Government", International Encylopedia of the Social Sciences, C. 11, der. David L. Sills, Macmillan ve Free Press, Newyork 1968, s. 419-425.
- Erdoğan, Mustafa, "Yeni Anayasa: Yol Haritası", Liberal Düşünce Dergisi, Y. 17, S. 66, Bahar 2012, s. 23-29.
- ErdoÄŸan, Mustafa, Anayasal Demokrasi, 5. B., Siyasal Kitabevi, Ankara, 2003.
- Erdoğan, Mustafa, "Başkanlık Sistemini Doğru Tartışmak", Liberal Düşünce Dergisi, 1(2), Bahar 1996, s. 4-12.
- Erdoğan, Mustafa, "Başbakanlık Hükümeti mi?", Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 44 (3-4), Temmuz-Aralık 1989, s. 229-247.
- Fish, M. Steven, "The Pitfalls of Russian Superpresidentialism", Current History, October 1997, s. 326-330.
- Gören, Zafer, Anayasa Hukuku, 2. B., Yetkin Yayınları, Ankara, 2015.
- Gözler, Kemal, "1982 Anayasası Hâlâ Yürürlükte mi? Anayasasızlaştırma Üzerine Bir Deneme", (Versiyon 4) _____http://www.anayasa.gen.tr/anayasasizlastirma.htm>, 01.11.2016.
- Gözler, Kemal, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, 17. B., Ekin Yayınları, Bursa, 2014 (2014a).
- Gözler, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Esasları, 5. B., Ekin Yayınları, Bursa, 2014 (2014b).
- Gözübüyük, Şeref, Anayasa Hukuku, Turhan Kitabevi, 19. B., Ankara, 2013.
- Karamustafaoğlu, Tunçer, Yasama Meclislerini Fesih Hakkı, AÜHF Yayını, No. 465, Ankara, 1982.
- Kuzu, Burhan, "Türkiye İçin Başkanlık Sistemi", Amme İdaresi Dergisi, 29 (3), Eylül 1996, s. 57-85.
- Onar, Erdal, "Türkiye'nin Başkanlık veya Yarı-başkanlık Sistemine Geçmesi Düşünülmeli midir?", Başkanlık Sistemi, Türkiye Barolar Birliği Yay. 77, Der. Teoman Ergül, Ankara, 2005, s. 71-104.
- Oder, E. Bertil, "Türkiye'de Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Rejimi Tartışmaları: 1991- 2005 Yılları Arasında Basına Yansıyan Öneri ve Tepkilerden Kesitler", Başkanlık Sistemi, Türkiye Barolar Birliği Yay. 77, Der. Teoman Ergül, Ankara, 2005, s. 31-69.
- Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 15. B., Yetkin Yayınları, Ankara, 2014.
- Özbudun, Ergun, "Hükûmet Sistemi Tartışmaları", Yeni Türkiye Dergisi, S. 51, 2013, s. 205-213.
- Özbudun, Ergun, Anayasacılık ve Demokrasi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2015.
- Özbudun, Ergun, 1924 Anayasası, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2012.
- Özbudun, Ergun, "Başkanlık Sistemi Tartışmaları", Başkanlık Sistemi, Türkiye Barolar Birliği Yay. 77, Der. Teoman Ergül, Ankara, 2005, s. 105-111.
- Özbudun, Ergun, 1921 Anayasası, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1992.
- Özer, Atilla, Başkanlık Hükümeti Sistemi ve Bu Sistemin Türkiye Açısından Uygulanabilirliği, 2. B., Ankara, 1998.
- Özsoy Boyunsuz, Şule, Başkanlı Parlamenter Sistem: Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçildiği Parlamenter Hükümet Modeli ve Türkiye İçin Tavsiye Edilebilirliği, 2. B., XII Levha, İstanbul, 2014.
- Sabuncu, Yavuz, Anayasaya Giriş, 15. B., İmaj Yayıncılık, Ankara, 2012. Shugart, Matthew S., "Of Presidents and Parliaments", East Europen Constitutional Review, 1993, s. 29-32.
- Soysal, Mümtaz, 100 Soruda Anayasanın Anlamı, 9. B., Gerçek Yayınevi, İstanbul, 1992.
- Tanör, Bülent, İki Anayasa 1961-1982, 3. B, Beta, İstanbul, 1994.
- Tanör, Bülent/ Yüzbaşıoğlu, Necmi, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 15. B., Beta Yayınları, İstanbul, 2015.
- Teziç, Erdoğan, Anayasa Hukuku, 20. B., Beta Yayınları, İstanbul, 2016.
- Turhan, Mehmet, "Anayasa Hukukunda Hükümet Sistemi Tartışmaları", Liberal Dü- şünce Dergisi, Y. 17, S. 66, Bahar 2012, s. 57-75.
- Turhan, Mehmet, Hükümet Sistemleri ve 1982 Anayasası, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Diyarbakır, 1989.
- Uluşahin, Nur, "Demokratik Siyasal Rejimlerin Sınıflandırılmasında Farklı Bir Yakla- şım: "Yarı-Başkanlık"tan "İki Başlı Yürütme Yapılanması"na", Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 52 (2), 2003, s. 199-233.
- Uluşahin, Nur, Anayasal Bir Tercih Olarak Başkanlık Sistemi, Yetkin Yayınları, Ankara, 1999.
- Yazıcı, Serap, "Başkanlık Sistemleri: Türkiye İçin Bir Değerlendirme", Başkanlık Sistemi, Türkiye Barolar Birliği Yay. 77, Der. Teoman Ergül, Ankara, 2005, s. 125-142.
- AYM, 01.05.2007 T., E. 2007/45, K. 2007/54, AYMKD, S. 44, C. 2. s. 945-983.
- Adalet ve Kalkınma Partisi, 7 Haziran 2015 Genel Seçimleri Seçim Beyannamesi, _____https://www.akparti.org.tr/site/haberler/secim-beyannamesi-aciklandi/73293#1>, 01.11.2016.
- Anadolu Ajansı, _____http://aa.com.tr/tr>, 01.11.2016.
- Anayasa Mahkemesi Kararları, _____www.anayasa.gov.tr>, 01.11.2016
- Başbakanlık Mevzuat Bilgi Sistemi, _____mevzuat.gov.tr>, 01.11.2016.
- Cumhurbaşkanlığı, _____http://www.tccb.gov.tr/>, 01.11.2016.
- Hürriyet Gazetesi Arşiv, _____ http://www.hurriyet.com.tr/index/>, 01.11.2016.
- Resmi Gazete, _____ http://www.resmigazete.gov.tr>, 01.11.2016.
- Sabah Gazetesi ArÅŸiv, _____ http://www.sabah.com.tr/arsiv>, 01.11.2016.
- Yüzbaşıoğlu, Necmi, Anayasa Hukukunun Temel Metinleri, 7. B., Beta Yayınları, İstanbul 2011.
- ISSN: 2147-3854
- Yayın Aralığı: 2
- Başlangıç: 2011
- Yayıncı: Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanlığı