Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarında Anne-Baba-Çocuk Metaforlarının İncelenmesi

Ortaokullarda okutulması zorunlu olan Türkçe dersi, ders saati en fazla olan derslerden birisidir. Bu açıdan Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından oldukça önemsenen bu derste okutulan kitapların içerikleri de önem arz etmektedir. Bu araştırmada ortaokul düzeyinde okutulan Türkçe ders kitaplarındaki anne, baba ve çocuk metaforları ve bu metaforların karşıladıkları anlamlar açısından irdelenmesi amaçlanmıştır. Belirlenen amaç doğrultusunda araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden tarama modeli esas alınmıştır. Araştırmanın veri kaynağını oluşturan ortaokul düzeyinde Türkçe ders kitapları üzerinde doküman analizi ve buna bağlı olarak içerik çözümlenmesi tekniği kullanılmıştır. Elde edilen veriler, her sınıf düzeyinde metaforlara ilişkin sıklık puanları hesaplanarak değerlendirilmiştir. Sonuç olarak anne, baba ve çocuk metaforları, 6 ve 7. sınıf düzeyindeki Türkçe ders kitaplarında vurgulanırken 5 ve 8. sınıf düzeyindeki ders kitaplarında baba metaforu kullanılmamıştır. Tüm düzeyler açısından incelendiğinde ise anne metaforu 17 defa, baba metaforu 2 defa, çocuk metaforu ise 28 defa kullanılmıştır. Metaforlara karşılık gelen anlamlar açısından ise doğa kavramı diğer anlamlara nazaran yoğunlukla kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Türkçe ders kitabı, metafor, anne, baba, çocuk

Examination of Mother-Father-Child Metaphors in Middle School Turkish Textbooks

One of the compulsory lesson to be taught in middle schools is Turkish lesson and this lesson is one of the courses with the most weekly course hours. In this respect, the contents of the books that are obligatory to be taught in this lesson, which is highly valued by the Ministry of National Education (MEB), are also important. In this study, it is aimed to examine the metaphors of mother, father and child in Turkish textbooks taught at middle school level and the meanings these metaphors represent. In line with the determined purpose, the survey model, one of the qualitative research methods, was used in this research. In this context, document analysis and accordingly content analysis technique were used on Turkish textbooks at middle school level. On the analyzed data, the frequency scores of metaphors at each grade level were calculated and evaluated. As a result, while the metaphors of mother, father and child were emphasized in the 6th and 7th grade books, the father metaphor was not used in the 5th and 8th grade textbooks. When examined in terms of all grade levels, the metaphor of mother was used 17 times, the metaphor of father was used 2 times, and the metaphor of child was used 28 times. In terms of the meanings corresponding to the metaphors, the concept of nature has been used intensively compared to other meanings.

Keywords:

Turkish textbooks, Metaphor, Mother, Father, Child,

PDF

___

Avcı, M. (2006). Ergenlikte toplumsal uyum sorunları. E-Dergi.Atauni.Edu.Tr, 7(1), 39-64. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/31972
Başar, H. (2012). Sınıf yönetimi öğretmen el kitabı. Morpa Yayınları.
Bowlby, J. (2012). Bağlanma (Güneri, S. çev.). Pinhan Yayınları.
Cheng ve Li-Rong (2009). Creating an optimal language learning environment: a focus on family and culture. 10 Mayıs 2020 Tarihinde eric.ed.gov adresinden alınmıştır.
Çabuk, B. ve Karacaoğlu, Ö.C. (2003). Üniversite öğrencilerinin çevre duyarlılıklarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 36(1-2), 189-198. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000079
Çiftci, A. ve Biçici, İ. (2005). Aile rehberi. T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları. Afşaroğlu Matbaası.
Coşkun, H. (2018). 8. sınıf öğrencilerinin Türkçe ders kitaplarına yönelik algılarının metaforlar aracılığıyla belirlenmesi. Türk Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22(3), 947-970. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/592517
Demir, G, Y. (2015). Önsöz. Metaforlar: Hayat anlam ve dil içinde. İthaki Yayınları.
Demir, C. ve Karakaş-Yıldırım, Ö. (2019). Türkçede metaforlar ve metaforik anlatımlar. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(4), 1085-1096. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/906470
Demirel, Ö. (2015). Eğitimde program geliştirme kuramdan uygulamaya. Pegem Yayınları.
Dursun, F. (2006). Birleştirilmiş sınıflarda eğitim sorunları ve çözüm önerileri. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2, 33-57. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/801739
Ergin, M. (2000). Edebiyat ve eğitim fakültelerinin Türk dili ve edebiyatı bölümleri için Türk dil bilgisi. Bayrak Yayınları.
Fraenkel, J. R., Wallen, N. E. ve Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education. New York: McGraw-Hill.
Gülcan, B. K. (2021). Fen lisesi biyoloji ders kitaplarındaki metaforların, analojilerin ve teleolojilerin incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
Johnson, M. (1981). Philosophical perspectives on Metaphor, Mineapolis: University of Minnesota Press.
Kurt, U. (2019). Öğrenci görüşlerini ebeveynlerin ev ödevlerine katılımının demografik değişkenler açısından incelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 49, 60-72. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1183160
Lakoff, G. ve Johnson, M. (2010). Metaforlar: hayat, anlam ve dil (G. Y. Demir, çev.). Paradigma Yayıncılık.
Lamb, M. E. ve Tamis-Lemonda, C. S. (2004). The role of the father in child development. John Wiley & Sons.
Lowery, D. (2013). Helping metaphors take root in the efl classroom, English Teaching Forum, 1, 12-17.
Kemal, M. (2003). “Buddhist Türk çevresi eserlerinde metafor”. [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
MEB (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 6. sınıf Türkçe ders kitabı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
MEB (2018). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 6. sınıf Türkçe ders kitabı. EKOYAY.
MEB (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 7. sınıf Türkçe ders kitabı. Özgün Matbaacılık.
MEB (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 6. sınıf Türkçe ders kitabı. Ata Yayıncılık.
MEB (2019). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 5. sınıf Türkçe ders kitabı. Anıttepe Yayıncılık.
MEB (2020). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 8. sınıf Türkçe ders kitabı. MEB Yayınları.
MEB (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 6. sınıf Türkçe ders kitabı. Okuma Kültürü içinde (ss.12-17). Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
MEB (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 6. Sınıf Türkçe ders kitabı. Duygular içinde (ss.12-19). Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
MEB (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 7. Sınıf Türkçe ders kitabı. Erdemler içinde (ss.10-15). Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
MEB (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu 7. Sınıf Türkçe ders kitabı. Duygular içinde (ss.10-13). Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Özdemir O. (2010). Doğa deneyimine dayalı çevre eğitiminin ilköğretim öğrencilerinin çevrelerine yönelik algı ve davranışlarına etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(27), 125-138. https://dergipark.org.tr/tr/pub/pauefd/issue/11116/132935
Özgürbüz, İ. E. (2013). Coğrafya ders kitaplarındaki analojilerin ve metaforların analizi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
Pender, E. E. (2003). “Plato on Metaphors and Models”, Metaphor, Allegory, and the Classical Tradition, (Ed.) G. R. Boys-Stones, Oxford Univercity Press, 55-82.
Porzig, W. (1995). Dil denen mucize (V. Ülkü çev.). TDK Yayınları.
Pilatin, Ü. (2016). Ortaokul ders kitaplarındaki değerlerin gösterge bilimsel açıdan incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dicle Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
Semerci, Ç. (2004). İlköğretim Türkçe ve matematik ders kitaplarını genel değerlendirme ölçeği. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 28(1), 49-54. https://toad.halileksi.net/sites/default/files/pdf/ilkogretim-turkce-ve-matematik-ders-kitaplarini-genel-degerlendirme-olcegi-toad.pdf
Şerifoğlu, Y. (2012). Dil-zihin ilişkisi çerçevesinde metaforlar. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(2), 123-131. https://doi.org/10.11616/AbantSbe.277
Taverniers, M. (2004). Grammatical metaphors in eEnglish. Moderna Språk. 98(1), 17-26. https://users.ugent.be/~mtaverni/pdfs/Taverniers_2004_GrammaticalMetaphors-PP.pdf
TDK (2022). Metafor. https://sozluk.gov.tr
Varış, F. (1996). Eğitimde program geliştirme. Alkım Yayınları.
Yalçın, M. (2011). İlköğretim okullarında okul müdürüne ilişkin metaforik algıları. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Osman Paşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
Yalınkılıç, K. (2011). Bir öğretim aracı olarak ders kitabı. Türkçe Ders Kitabı Çözümlemeleri içinde. Pegem Akademi.
Yıldırım. A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.