Lisansüstü Eğitimde Öğrenci Özelliklerinin Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) ile Analizi

Lisansüstü eğitimin başarılı bir şekilde tamamlanması ve bilime katkı sunulması açısından öğrencilerin nitelikleri önem taşımaktadır. Bu çalışma lisansüstü eğitime öğrenci seçiminde akademisyenlerin dikkate aldığı kriterlerin çok yönlü olarak değerlendirilmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. AHP yöntemi ile kriterler sistematik olarak karşılaştırılabilmektedir. AHP bütün kriterler arasından en iyi olanı tespit edip bunları sayısal verilere dönüştüren bir yaklaşımdır. AHP karmaşık bir problemin çözümünde kullanılabilecek bir karar verme yöntemidir. Çalışmada yöntem olarak çok kriterli seçim yöntemlerinden biri olan Analitik Hiyerarşi süreci (AHP) kullanılmıştır. Çalışmada öncelikle, spor bilimleri fakültelerinde lisansüstü eğitim alan öğrencilere danışmanlık yapmış 15 akademisyen ile görüşme yapılmıştır. Elde edilen veriler betimsel analiz ile çözümlenmiş kodlar ve temalar oluşturulmuştur. Her bir tema ana kriter olarak kabul edilmiştir. Çalışmanın devamında spor bilimleri fakültelerinde lisansüstü eğitimde deneyimli 4 uzman görüşüne dayalı olarak toplamda 8 kriter değerlendirmede kullanılmıştır. Kriterlerin ağırlıklandırılması ve tutarlık hesapları yapılmıştır. Elde edilen bulgulara göre spor bilimleri fakültelerinde lisansüstü eğitimde dikkate alınan kriterler önem dereceleri bakımından değerlendirilmiştir. En yüksek ağırlığa sahip olan kriter bilimsel araştırma becerileri olmuştur. İkinci sıradaki kriter ise öğrencilerin kişisel özellikleri olmuştur. En düşük ağırlığa sahip kriter ise demografik özellikler olmuştur. Elde edilen bu sonuç lisansüstü eğitime öğrencilerin seçiminde karar verme noktasında yardımcı olmak amacıyla sunulmuştur. Çalışma daha çok katılımcı ve uzman grubuyla geliştirilebilir.

Anahtar Kelimeler:

Çok kriterli değerlendirme, AHP yöntemi, Karar verme, Lisansüstü eğitim

ANALYSIS OF STUDENT CHARACTERISTICS IN GRADUATE EDUCATION USING THE ANALYTIC HIERARCHY PROCESS (AHP)

The qualifications of students are important for the successful completion of graduate education and contribution to science. This study was conducted to evaluate the criteria considered by academicians in the selection of students for graduate education in a multidimensional way. With the AHP method, criteria can be compared systematically. AHP is an approach that determines the best among all criteria and transforms them into numerical data. AHP is a decision making method that can be used in solving a complex problem. Analytic Hierarchy Process (AHP), one of the multi-criteria selection methods, was used as a method in the study. In the study, firstly, 15 academicians who have advised graduate students in sport sciences faculties were interviewed. The data obtained were analyzed by descriptive analysis and codes and themes were created. Each theme was accepted as the main criteria. In the continuation of the study, a total of 8 criteria were used in the evaluation based on the opinions of 4 experts experienced in postgraduate education in faculties of sport sciences. Weighting of the criteria and consistency calculations were made. According to the findings obtained, the criteria considered in postgraduate education in faculties of sport sciences were evaluated in terms of their importance. The criterion with the highest weight was scientific research skills. The second criterion was the personal characteristics of the students. The criterion with the lowest weight was demographic characteristics. This result is presented in order to help decision-making in the selection of students for graduate education. The study can be improved with more participants and expert groups.

Keywords:

Multi criteria evaluation, AHP Method, Decion Making, Graduate Education,

PDF

___

Ada, E. Kazançoğlu, Y. ve Aracıoğlu, B. (2005, Kasım). Stratejik Rekabet Üstünlüğü Sağlamada Tedarikçi Seçiminin Analitik Hiyerarşik Süreç ile Gerçekleştirilmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi, 5. Ulusal Üretim Araştırmaları-Bildiriler Kitabı, (ss. 605-611). İstanbul, Türkiye.
Akdeniz, A. H., ve Turgutlu, T. (2007). Supplier selection on retail: Analysis with two multi-criteria evaluation methodologies. Review of social, Economic & Business Studies, 9(10), 11-28.
Altunok, T., Özpeynirci, Ö., Kazançoğlu, Y., ve Yılmaz, R. (2010). Comparative analysis of multicriteria decision making methods for postgraduate student selection. Eurasian Journal of Educational Research, 40, 1-15.
Atalmış, E. H. (2019). Lisansüstü eğitime giriş ölçütlerinin ağırlandırılma oranları gerçekçi mi? Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(27), 664-681. https://doi.org/10.29329/mjer. 2019.185.32
Aydemir, S., ve Çam, Ş. (2015). Lisansüstü öğrencilerinin lisansüstü eğitimi almaya ilişkin görüşleri. Turkish Journal of Education, 4(4), 4-16. https://doi.org/10.19128/turje.00354
Byun, D. H. (2001). The AHP Approach for selecting an automobile purchase model. Information & Management, 38(5), 289-297. https://doi.org/10.1016/S0378-7206(00)00071-9
Chen, M. K. ve Wang, S. C. (2010). The critical factors of success for information service industry in developing international market: Using analytic hierarchy process (AHP) approach. Expert Systems with Applications, 37(1), 694-704. https://doi.org/10.1016/j.eswa.2009.06.012
Creswell, J. W. (2018). Nitel araştırma yöntemleri. Siyasal Kitapevi.
Çıkrıkçı Demirtaşlı, N. (2002). Lisansüstü eğitim programlarına girişte lisansüstü eğitimi giriş sınavı (LES) sonucunun ve diğer ölçütlerin kullanımına ilişkin bir tarama. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1-2), 61-70. https://doi.org/10.1501/Egifak _0000000064
Çiçekli, U.G., ve Karaçizmeli, A. (2013). Bulanık analitik hiyerarşi süreci ile başarılı öğrenci seçimi: Ege Üniversitesi iktisadi ve idari bilimler fakültesi örneği. Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, 4(1), 71-95. https://doi.org/10.18354/esam.81730
Dağdeviren, M., ve Eren, T. (2001). Tedarikçi firma seçiminde analitik hiyerarşi prosesi ve 0-1 hedef programlama yöntemlerinin kullanılması. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 16(1), 41-52.
Dağdeviren, M., Diyar, A., ve Kurt, M. (2004). İş değerlendirme sürecinde analitik hiyerarşi prosesi ve uygulaması. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 19(2), 131-138.
Forman, E. H., ve Selly, M. A. (2001). Decision by objectives: How to Convince others that you are right. World Scientific.
Güçray, S. S. (2001). Ergenlerde karar verme davranışlarının öz saygı ve problem çözme becerileri algısı ile ilişkisi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(8), 106-121.
Humphreys, P. K., Li, W. L., ve Chan, L. Y. (2004). The impact of supplier development on buyer–supplier performance. Omega, 32(2), 131-143. https://doi.org/10.1016/j.omega.2003.09.016
Ime,Y., Soyer, M.K. ve Keskinoğlu, M.Ş. (2020). Akılcı ve sezgisel karar verme stilleri ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi. 16, 5595-6012. https://doi.org/10.26466/opus.720827
lter, İ. (2020). Akademik başarı, lisansüstü eğitim farkındalığı ve lisansüstü eğitim niyeti arasındaki ilişkiler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 53 (1), 117-156. https://doi.org/10.30964/auebfd.582502
Karakütük, K., ve Özdemir, Y. (2011). Bilim insanı yetiştirme projesi (BİYEP) ve öğretim üyesi yetiştirme programının (ÖYP) değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 36(161), 26-38.
Kaplan, R. (2010). Ahp yöntemiyle tedarikçi seçimi: Perakende sektöründe bir uygulama. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Kıral, E. (2015). Yönetimde karar ve etik karar verme sorunsalı. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 73-89.
Köksalan, B. (1999). Üniversite Öğrencilerinin Meslek Seçimini Etkileyen Faktörler. Yayımlanmamış Doktora tezi, İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
Kuncel, N. R., Hezlett, S. A., ve Ones, D. S. (2001). A comprehensive meta-analysis of the predictive validity of the graduate record examinations: implications for graduate student selection and performance. Psychological bulletin, 127(1), 162. https://doi.org/10.1037/0033-2909.127.1.162
Kuruüzüm, A., ve Atsan, N. (2001). Analitik hiyerarşi yöntemi ve işletmecilik alanındaki uygulamaları. Akdeniz IIBF dergisi, 1(1), 83-105.
Lee, M. H., ve Wai, J. (2023). Initial vs. retest GRE performance: A study of one million Graduate Record Examination test-retest observations. Personality and Individual Differences, 207, 112180. https://doi.org/10.1016/j.paid.2023.112180
Lisansüstü Eğitim Yönetmeliği (2016). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo= 21510&MevzuatTur= 7&MevzuatTertip=5 adresinden 01.09.2023 tarihinde alınmıştır.
Miller, D. C., ve Byrnes, J. P. (2001). Adolescents' decision making in social situations: A self-regulation perspective. Journal of Applied Developmental Psychology, 22(3), 237-256. https://doi.org/10.1016/S0193-3973(01)00082-X
Morrison, T., ve Morrison, M. (1995). A meta-analytic assessment of the predictive validity of the quantitative and verbal components of the Graduate Record Examination with graduate grade point average representing the criterion of graduate success. Educational and Psychological Measurement, 55(2), 309-316. https://doi.org/10.1177/0013164495055002015
Nutt, P. C. (1990). Preventing decision debacles. Technological Forecasting And Social Change, 38(2), 159-174. https://doi.org/10.1016/0040-1625(90)90037-V
Ömürbek, N., ve Şimşek, A. (2014). Analitik hiyerarşi süreci ve analitik ağ süreci yöntemleri ile online alışveriş site seçimi. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 12(22), 306-327. https://doi.org/10.11611/JMER214
Özmen, Z. M., ve Güç, F. A. (2013). Doktora eğitimi ile ilgili yaşanan zorluklar ve baş etme stratejileri: Durum çalışması, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi. 3, 214-219.
Patton, M. Q. (2005). Qualitative research. New York: John Wiley & Sons, Ltd.
Powers, D. E. (2004). Validity of Graduate Record Examinations (GRE) general test scores for admissions to colleges of veterinary medicine. Journal of Applied Psychology, 89(2), 208. https://doi.org/10.1037/0021-9010.89.2.208
Saaty, T. L., ve Tran, L. T. (2007). On the invalidity of fuzzifying numerical judgments in the analytic hierarchy process. Mathematical and Computer Modelling, 46(7-8), 962-975. https://doi.org/10.1016/j.mcm.2007.03.022
Sevinç, B. (2001). Türkiye’de lisansüstü eğitim uygulamaları, sorunlar ve öneriler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 34(2), 125- 137. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000052
Siegert, K. O. (2008). Executive education: Predicting student success in executive MBA programs. Journal of Education for Business, 83(4), 221-226. https://doi.org/10.3200/JOEB.83.4.221-226
Sipahi, S., ve Donuk, B. (2010). Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) Tekniği ile futbol antrenörlerinin sahip olması gereken özelliklerinin analizi. MSGSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, (1), 132-142.
Sternberg, R. J., ve Williams, W. M. (1997). Does the Graduate Record Examination predict meaningful success in the graduate training of psychologists? A case study. American Psychologist, 52(6), 630. https://doi.org/10.1037/0003-066X.52.6.630
Şimşek, H., ve Yıldırım, A. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Tüzemen, A., ve Özdağoğlu, A. (2007). Doktora öğrencilerinin eş seçiminde önem verdikleri kriterlerin analitik hiyerarşi süreci yöntemi ile belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(1), 215-232.
Vahapoğlu, E. Ö. (2008). Bir Dış Ticaret Firmasının İl ve Bölge Bazında Temsilci Firma Seçiminde Analitik Hiyerarşi Metodunun Kullanılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Vargas, L. G. (1990). An overview of the analytic hierarchy process and its applications. European Journal Of Operational Research, 48(1), 2-8. https://doi.org/10.1016/0377-2217(90)90056-H
Varış, F. (1972). Türkiye’de lisansüstü eğitim: Pozitif bilimlerin temel ve uygulamalı alanlarında. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
Yaralıoğlu, K. (2001). Performans değerlendirmede analitik hiyerarşi proses. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 129-142.
Yenginol, F. (2000). Yeni ürün geliştirmede müşteri istek ve ihtiyaçlarını teknik karakteristiklere dönüştürmeyi sağlayan bir yöntem: kalite fonksiyon göçerimi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.