Özgün KALKIŞIM, Mehmet Zahit AYDIN, Haydar KURT

Rize’nin Ardeşen ilçesinde yetiştirilen yerel armut (Pyrus communis L.) çeşitlerinin bazı pomolojik ve morfolojik özelliklerinin belirlenmesi

Amaç: Bu çalışma bölgede bulunan yerel armut popülasyonu içerisinde, pazar değeri yüksek olabilecek çeşitlerin belirlenmesi ve literatüre kazandırılması amacıyla yapılmıştır. Materyal ve Yöntem: 2018 yılında yürütülen bu çalışmada, Rize’nin Ardeşen ilçesinde yetiştiriciliği yapılan yerel armut çeşitlerinin pomolojik ve morfolojik özellikleri belirlenmiştir. Çalışma; Kalınsap, Kiraz, Yaşar, Buğday, Mehmetali, Eğrisap, Gudel, Gümüşhane, Rizeyabani ve Bal olmak üzere 10 adet yerel armut çeşidinde yürütülmüştür. Bu yerel armut çeşitlerinden, ölçüm ve analizlerin yapılması için 15’er adet meyve örneği alınmıştır. Araştırma Bulguları: Alınan meyve örneklerinde yapılan ölçüm ve analizler sonucunda; yerel çeşitlerin meyve ağırlığı 47.71 gr (Buğday) ile 138.5 gr (Eğri Sap) aralığında; meyve eni 44.25 mm. (Buğday) ile 65.88 mm. (Eğri Sap) aralığında; meyve boyu 43.10 mm. (Buğday) ile 76.55 mm. (Rize Yabani) aralığında; meyve eti sertliği 1.18 kg/cm2 (Buğday) ile 5.87 kg/cm2 (Yaşar) aralığında değişim gösterdiği belirlenmiştir. SÇKM (Suda Çözünebilir Kuru Madde) % 8.4 (Eğri Sap) ile % 14.4 (Bal) aralığında; titre edilebilir asit miktarı da % 0.13 (Buğday) ile % 0.36 (Gudel) aralığında ve pH 4.0 (Gudel) ile 5.35 (Buğday) aralığında değişim gösterdiği tespit edilmiştir. Ayrıca alınan meyve örneklerinde yapılan bazı mineral element analizi sonuçları incelendiğinde Cu 4.02 ppm(Mehmetali) ile 7.11 ppm(Eğrisap) arasında, Fe 7.06 ppm(Eğrisap) ile 17.55 ppm(Rize Yabani) arasında, Mn 1.48 ppm(Buğday) ile 2.90 ppm(Rize Yabani) arasında bulunmuştur. Sonuçlar: Yerel armut çeşitlerinin pomolojik ve morfolojik özelliklerinin karşılaştırılması amacıyla yapılan istatistiksel değerlendirme sonucunda meyve ağırlığı, meyve eni, meyve sap uzunluğu, meyve sap kalınlığı, çekirdek sayısı, çekirdek evi eni ve çekirdek evi boyu bakımından Eğrisap armudunun önemli derecede fark oluşturduğu ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Rize, Yerel armut, Çeşit, Pomolojik özellik, Morfolojik özellik

PDF

___

Ağaoğlu, Y.S., Çelik, H., Çelik, M., Fidan, Y., Gülşen, Y., Günay, A., Halloran, N., Köksal, İ., & Yanmaz, R. (2001). Genel Bahçe Bitkileri. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Eğitim, Araş. ve Geliştirme Vakfı Yayınları No: 5, Ankara, 369 s.
Akın, Y., & Bostan S. Z. (2018). İlkadım (Samsun) ilçesi yerel armutları. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 35(Ek Sayı), 63-68.
Bağbozan, R. (2015). Eğirdir ekolojisinde yetiştirilen erkenci yerli armut tiplerinin (Pyrus communis L.) fenolojik, pomolojik ve morfolojik özelliklerinin belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
Balta, F., Üç, L., & Karakaya, O. (2019). Şebinkarahisar (Giresun) ilçesinde seçilen Alişar armut klonlarının bazı meyve özellikleri. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi (UTYHBD) 5(1): 31-37.
Bayındır, Y., Çöçen, E., Macit, T., Gültekin, N., Toprak Özcan, E., Aslan, A., & Aslantaş, R. (2018). Malatya yöresi mahalli güzlük armut genotiplerinin seleksiyonu. Akademik Ziraat Dergisi, 7 (1), 9-16.
Bilgir, B. (1982). Ege Bölgesinde İnsan Beslenmesinde kullanılan Bazı Yabani (Şevketi Bostan, İğnelik, Deve, İ. KAYA, N.İNCEKARA, Y.NEMLİ 6 Dikeni, Yabani Pazı ve Semiz Otu) Otlar Üzerinde Araştırmalar. EÜZF Dergisi, 19(3), 11-26.
Bostan SZ & Çelikel-Çubukçu G (2016). Çaykara ilçesinde yetiştirilen güzlük ve kışlık mahalli armut çeşitlerinin pomolojik özellikleri. BAHÇE 45 (1) Özel Sayı Cilt: 1 Meyvecilik: 59-68.
Bostan, S.Z. (2009). Pomological traits of local apple and pear cultivars and types grown in Trabzon province (Eastern Black Sea Region of Turkey). Proc. 1. Balkan Symp. on fruit growing. Acta Hort. 825, 293–298.
Bostan, S.Z., & Acar, Ş. (2012). Ünye’de (Ordu) yetiştirilen mahalli armut çeşitlerinin pomolojik özellikleri. Akademik Ziraat Dergisi, 1 (2), 97-106.
Bostan, S.Z., & Şen, S.M. (1991). Van ve Çevresinde Yetiştirilen Mahalli Armut Çeşitlerinin Morfolojik ve Pomolojik Özellikleri Üzerine Araştırmalar. Yüzüncü yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 1/3, 153-169.
Büyük, F.Y., & Pırlak, L. (2016). Konya İl merkezinde Yetiştirtilen Mahalli Armut Çeşitlerinin Fenolojik ve Pomolojik Özelliklerinin Tespiti. Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi, 3(2), 184-190.
Cevahir G & Bostan SZ (2018). Of (Trabzon) ilçesi yerel armutları: Geççi çeşitler. The 2nd International UNIDOKAP Black Sea Symposium on BIODIVERSITY, 28-30 November, Ondokuz Mayıs University, Samsun, Turkey. Book of Proceedings, 33-38.
Cevahir, G., & Bostan, S.Z. (2017). Of (Trabzon) ilçesi yerel armutları: Erkenci ve orta mevsim çeşitleri. Meyve Bilimi 4 (2), 19- 25.
Çelikel Çubukçu, G., & Bostan, S.Z.(2018). Çaykara İlçesinde Yetiştirilen Yerel Armut (Pyrus spp.) Genotiplerinin Seleksiyon Yoluyla Islahı: I-Meyve Özellikleri. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 35(4), 75- 88.
Çiftçi DT, Sağır N, Bağcı MD & Aygün A (2011). Doğu Karadeniz bölgesinde yetiştirilen yerel armut (Pyrus spp.) çeşitlerinin bazı özelliklerinin belirlenmesi. Türkiye VI. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 4-8 Ekim, Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Şanlıurfa, Meyvecilik Bildirileri, 798-806.
Demirsoy L, Öztürk A, Serdar Ü & Duman E (2008). Saklı Cennet Camili’de yetiştirilen yerel armut çeşitleri. Türkiye V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi, 04-07 Eylül 2007, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, Erzurum. Cilt 1: Meyvecilik, 396-400.
Ertaş, A.(2016). Siirt ve Çevresinde Yetişen Mahalli Armut Çeşitlerinin (Pyrus Communis L.) Fenolojik ve Pomolojik Özellikleri. Siirt Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Siirt 98 s.
FAO(2019).Statistics.http://www.fao.org/faostat/en/#dat a/QC/visualize.(Erişim tarihi:05.04.2021). İslam, A. (2018). Hazelnut culture in Turkey. Akademik Ziraat Dergisi, 7(2), 259-266.
İslam, A., Karakaya, O., Gün, S., Karagöl, S., & Öztürk, B. (2020). Seçilmiş karayemiş genotiplerinin meyve özellikleri ile biyokimyasal bileşiklerin karakterizasyonu. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 57(1), 105-110.
Kalkisim, O., Okcu, Z., Karabulut, B., Ozdes, D., & Duran, C. (2018). Evaluatian of Pomological and Morfological Characteristics and Chemical Compositions of Local Pear Varieties (Pyrus communis L.) Grown in Gumushane, Turkey. Erwebs-Obstbau, 60, 173-181.
Karadeniz, T., & Çorumlu, M.S. (2012). İskilip Armutları. Akademik Ziraat Dergisi, 1(2) , 61-66.
Karadeniz, T., & Kalkışım, Ö. (1996). Görele ve çevresinde yetiştirilen mahalli yazlık armut çeşitleri üzerinde pomolojik çalışmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 6(1), 81–86.
Kaya, N Biyokimya Uygulama Kılavuzu.(1998). E Ü Zir.Fak.Yayın. Ders Notları 57/1.
Kılıç, D. & Bostan, SZ. (2016). Gürgentepe (Ordu) ilçesinde yetiştirilen yerel armut çeşitlerinin meyve ve ağaç özellikleri. Electronic Journal of Vocational Colleges, 6(4), 21-32.
Maral, E. & Bostan, SZ. (2018). Salıpazarı (Samsun) ilçesi yerel armutları: erkenci ve orta mevsim çeşitleri. The 2nd International UNIDOKAP Black Sea Symposium on BIODIVERSITY 28-30 November, Ondokuz Mayıs University, Book of Proceedings: 167-172.
Orman, E. (2005). Bahçesaray yöresi mahalli armutlarının pomolojik ve morfolojik incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, s:83.
Oturmak, İ., Özrenk, K., & Çavuşoğlu, Ş. (2017). Diyarbakır (Silvan, Kulp, Hazro) Yöresindeki Bazı Mahalli Armut (Pyrus communis L.) Gen Kaynaklarının Belirlenmesi. Uluslararası Tarım ve Yaban Hayatı Bilimleri Dergisi, 3, 61-67.
Öz, M., & Aslantaş, R. (2015). Doğu Anadolu Bölgesi armut genotiplerinin morfolojik Karakterizasyonu. Atatürk Üniv. Ziraat Fak. Derg., 46 (2), 93-106.
Özbek, S. (1977). Genel Meyvecilik. Çukurova Üniversitesi Yayınları No: 111, Adana.
Özkaplan, M. (2010). Ordu ve çevresinde yetişen mahalli armut çeşitlerinin (Pyrus communis L.) fenolojik ve pomolojik özellikleri. Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, s:30.
Özrenk, K., Gündoğdu, M., & Kan, T. (2010). Van Gölü Havzası Yerel Armutları. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 2010, 20(1), 46-51.
Öztürk A & Demirsoy L (2013). Promising pear genotypes from North Anatolia, Turkey: Preliminary Observations. Journal of the American Pomological Society 67(4): 217-227.
Polat, M., & Bağbozan, R. (2017). Eğirdir (Isparta) Ekolojisinde Yetiştirilen Erkenci Yerli Armut (Pyrus communis L.) Tiplerinin Bazı Meyve Özelliklerinin Belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2017, 21(1), 9-12.
Sağır, N. (2017). Trabzon ilinde yetiştirilen yerel armut çeşitlerinin bazı özelliklerinin belirlenmesi. Ordu üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ordu.
Top, G., & Bostan, SZ. (2021). Gölköy'de (Ordu) Asırlık Bir Armut Gen Kaynağı. Ordu Üniv. Bil. Tek. Derg., 11 (1): 25-35.
TÜİK(2019).İstatislikler.https://data.tuik.gov.tr/Kategori/ GetKategori?p=tarim-111&dil=1.(Erişim tarihi 05.04.2021)
Uzunismail, T. (2010). Akoluk ve Özdil beldelerinde (Trabzon) yetiştirilen mahalli armut çeşit ve tiplerinin pomolojik, fenolojik ve morfolojik özellikleri. Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, s:65.
Ünal A., H. Saygılı, S. Hepaksoy, Z. Can., & H. Türküsay, (1997). Ege Bölgesinde Armut Yetiştiriciliği ve Seçilen Bazı Armut Çeşitlerinin Pomolojik Özellikleri. Yumuşak Çekirdekli Meyveler Sempozyum Bildiri Kitabı, Yalova, 29–35.
Yakut, Ş., & Özrenk, K. (2009). Erzincan yöresinde yetiştirilen çermail yerel armut 59 çeşidinin seleksiyonu. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 14, 145-153.
Yarılgaç, T., & Yıldız, K. (2001). Adilcevaz ilçesinde yetiştirilen mahalli armut çeşitlerinin bazı pomolojik özellikleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 11(2), 9-12.
Yarılgaç. T.( 2007). Edremit ve Gevas (Van) Yöresi Armutlarının Seleksiyon Yolu ile Islahı. Türkiye V. Ulusal Bahçe Bitkileri Kongresi. Erzurum. 551-55.
Yiğit, F.B. (2016). Konya il merkezinde yetiştirilen mahalli armut çeşitlerinin fenolojik ve pomolojik özelliklerinin tespiti. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Bahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.