Hükümet-dışı uluslararası örgütlerinin aynı zamanda hükümetler-arası örgütler üzerinde özellikle de uluslararası yargı kuruluşlarında gün geçtikçe etkisi artmaktadır. Bu çalışmanın amacı; hükümet-dışı uluslararası örgütlerinin, hukuk uygulamalarına yönelik denetim mekanizmalarının neler olduğu sorusunu yanıtlamaktır. Çalışmada adı geçen kuruluşların faaliyetlerini uluslararası düzeyde inceledikten sonra, bu kuruluşların ayrıca insan hakları konusundaki faaliyetleri de ele alınmıştır. İnsan hakları alanında faaliyet gösteren hükümet-dışı uluslararası örgütler, bu alandaki normların oluşumunda ve bu normların ayrıca uygulamasında da etkili olmuşlardır. Çalışmanın birinci bölümünde, hükümet-dışı uluslararası örgütlerinin insan hakları çerçevesinde uluslararası normlarının uygulamasındaki faaliyetlerini genel olarak el aldıktan sonra, ikinci bölümde “mahkeme dostları” olarak faaliyet gösteren bu kuruluşların insan hakları ile ilgili uluslararası mahkemelerdeki rolü incelenmiştir. Mahkeme dostu, davaya taraf olmayan gerçek veya tüzel kişilerin davaya ilişkin bilgi ve belgelerini mahkemenin talebi üzerine veya kendi inisiyatifi ile yazılı veya sözlü olarak mahkemeye sunması demektir. Mahkeme dostu müessesesi uluslararası sözleşmelerde açıkça öngörülmemesine rağmen yargı içtihatlarını dikkate aldığımızda, uyuşmazlıkların çözümünde esas aktif rol aldıklarını görebiliriz.

Non-governmental international organizations are also increasingly influential on intergovernmental organizations, especially on international and regional judicial organizations. The aim of this study is to answer the question of "what are the control mechanisms of non-governmental international organizations for the practice of law?". After examining the controlling activities of the organizations mentioned in the study at the international levels, the activities of these organizations on human rights were also discussed. Non-governmental international organizations whose purpose is human rights have (not only) been influential on the formation of norms in this area, but have also been influential on the implementation of the norms in force. In the first part of the study, the activities of non-governmental international organizations in the implementation of international norms within the framework of human rights are discussed in general, and in the second part, the activities of these organizations in international courts on human rights as "friends of the court" are examined. A friend of the court, as a natural or legal person, who is not a party to the case, submits information and documents related to the case to the court in written or oral form at the request of the court or on his/her/its own initiative. When we consider judicial decisions, it shows that, despite all the obstacles, non-governmental organizations are the main actors in the resolution of disputes.